Fréttablaðið - 23.02.2019, Blaðsíða 18

ÚTGÁFUFÉLAG: Torg ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Einar Þór Sverrisson FORSTJÓRI: Ingibjörg Stefanía Pálmadóttir ÚTGEFANDI: Kristín Þorsteinsdóttir kristin@frettabladid.is
RITSTJÓRAR: Kjartan Hreinn Njálssson kjartanh@frettabladid.is, Ólöf Skaftadóttir olof@frettabladid.is, MARKAÐURINN: Hörður Ægisson hordur@frettabladid.is FRÉTTABLAÐIÐ.IS: Sunna Karen Sigurþórsdóttir sunnak@frettabladid.is.
Fréttablaðið kemur út í 85.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds. ISSN 1670-3871 FRÉTTABLAÐIÐ Kalkofnsvegur 2, 101 Reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is HELGARBLAÐ: Kristjana Björg Guðbrandsdóttir kristjanabjorg@frettabladid.is
MENNING: Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrunb@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Anton Brink anton@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is
Gunnar
Kristín
Þorsteinsdóttir
kristin@frettabladid.is
Mín skoðun Sif Sigmarsdóttir

Auðvitað er
engin einhlít
skýring.
Leiguverð er
greinilega of
hátt, og
opinber gjöld
borgaryfir-
valda sömu-
leiðis
AÐALFUNDUR
GEÐHJÁLPAR 2019
Aðalfundur Landssamtakanna Geðhjálpar verður
haldinn að Borgartúni 30, annarri hæð til hægri,
laugardaginn 16. mars kl. 14.
Á dagskrá verða hefðbundin aðalfundarstörf, m.a. kjör
formanns og nýrra fulltrúa í stjórn samtakanna, umfjöllun
um ársskýrslu og ársreikning samtakanna.
Félagsmenn eru hvattir til að mæta.
Virðingarfyllst, stjórn Geðhjálpar.
www.gedhjalp.is
Ég gekk heim á leið ásamt börnunum eftir að hafa sótt þau í skólann hér í London þegar plastflaska kom fljúgandi út um glugga sendiferðabíls sem
ók fram hjá. Ég steytti hnefann. Eitthvert okkar hefði
getað fengið flöskuna í hausinn. Flaskan rúllaði eftir
gangstéttinni og staðnæmdist við hjól kerru sonar
míns. Í flöskunni var gulur vökvi. Það kom á mig fát.
Þetta var þvag. Mér rann reiðin í garð bílstjórans. Böl­
bænir mínar áttu aðrir skilið.
Grimmd, græðgi og mannvonska
Uppi varð fótur og fit í vikunni þegar Ragnar Þór
Ingólfsson, formaður VR, gaf stjórnendum Kviku banka
fjögurra daga frest til að koma í veg fyrir leiguhækkanir
Almenna leigufélagsins í eigu Gamma sem Kvika banki
væri að festa kaup á. Ef ekki tæki VR allt fé stéttarfélags­
ins úr eignastýringu bankans. Var tilefnið bréf sem
Almenna leigufélagið sendi leigjendum sínum þar sem
þeim var gefinn fjögurra daga frestur til að samþykkja
hækkun á leigu um tugi þúsunda á mánuði ellegar flytja.
„Grimmd, taumlaus græðgi og mannvonska,“ sagði VR.
Boðberar frjálshyggjunnar stóðu á öndinni af vand­
lætingu. Hótaði VR „efnahagslegum afleiðingum“?
Hugðist það breyta hlutunum með því að beita „fjár­
hagslegri stöðu verkalýðsfélagsins“? Var VR „klíkan“
farin að „skipta sér af því hvaða fyrirtækjakaup eru
þóknanleg henni“? Hvar endaði þetta? Átti kannski
að fara að hóta því að „taka peninga úr stýringu nema
laun bankastjóra yrðu lækkuð“?
Ragnar Þór brást ekki andstæðingum sínum. Næsta
dag lýsti hann því yfir að hann hygðist beita sér fyrir
því að Lífeyrissjóður verzlunarmanna fjárfesti ekki í
félögum sem greiddu ofurlaun.
Argasta rökleysa
En aftur að flöskunni sem ég fékk næstum í hausinn.
„Við erum ekki vélmenni; við erum manneskjur,“ sagði
starfsmaður í vöruhúsi fyrirtækisins Amazon í samtali
við dagblaðið Guardian nýlega. Alþjóðlega stórfyrir­
tækið Amazon hefur verið harðlega gagnrýnt fyrir
slæma framkomu í garð starfsfólks um heim allan; kjör
eru bág og aðbúnaður slæmur. Í Bretlandi komst það
í fréttirnar nýverið að kröfur um afköst í vöruhúsum
Amazon þar í landi væru svo miklar að fólk hefði ekki
tíma til að fara á klósettið og pissaði því í plastflöskur.
Það sama gilti um sendla fyrirtækisins sem útskýrði
plastflöskuna fljúgandi.
Amazon er langt frá því að vera eina fyrirtækið sem
þykir færa sig upp á skaftið. Leikreglur virðast illa ná
yfir alþjóðleg stórfyrirtæki. Starbucks og Apple koma
sér lipurlega hjá því að greiða skatta. Facebook lætur
sig litlu varða þótt yfirgripsmikil söfnun á persónu­
upplýsingum veki óhug.
Þær raddir verða æ háværari sem kalla eftir því að
löggjafar komi böndum á alþjóðleg stórfyrirtæki. Enn
fyrirfinnast þó þeir sem segja slík afskipti óþörf. For­
kólfar frjálshyggjunnar fullyrða að lögmál markaðarins
séu fullfær um að leysa vandann. Misbjóði fyrirtæki
siðferðisvitund fólks verði framboð og eftirspurn til
þess að dæma úr leik fyrirtæki sem ekki hagi sér með
skikk – eða eins og segir í nýlegri grein á heimasíðu
frjálshyggjuhugveitunnar Cato Institute: „Þegar við
erum óánægð með fyrirtæki, t.d. vegna hárra launa
framkvæmdastjórans, búum við yfir öflugasta úrræði
sem fyrirfinnst: Við getum kosið að skipta ekki við það.“
Formaður VR var kallaður kommúnisti af frjáls­
hyggjumönnum í kjölfar þess að hann hótaði að færa
viðskipti félagsins frá Kviku. En slíkt viðurnefni er
argasta rökleysa. Fátt er eins hreinræktaður kapítal­
ískur gjörningur og að færa viðskipti sín annað. Þegar
Ragnar Þór beitir „fjárhagslegri stöðu sinni“ til að fyrir­
tæki verði fyrir „efnahagslegum afleiðingum“ spilar
hann einmitt eftir leikreglum frjálshyggjunnar: Mislíki
neytendum siðleysi fyrirtækja geta þeir kosið með
veskinu – neysluhegðun sinni.
Í stað þess að bölsótast út í Ragnar Þór væri nær að
frelsis­elskandi hugsuðir þessa lands heiðruðu hann
með hinni æðstu orðu íslenskra frjálshyggjumanna.
Hér með tilnefni ég Ragnar Þór Ingólfsson til Frelsis­
verðlauna SUS árið 2019.
Pissað í plastflösku
Verslun á undir högg að sækja á rót­grónum verslunarstöðum í miðborginni, og víðar.Egill Helgason fjölmiðlamaður rölti á dögunum um sögufrægasta verslunar­svæði borgarinnar, við mót Laugavegar
og Skólavörðustígs, og myndaði tóma búðarglugga
á yfirgefnu verslunarhúsnæði. Hann sýndi okkur 9
galtóm rými sem flest hýstu áður tísku­ eða hönnunar­
verslanir. Hann velti fyrir sér orsökunum án þess að
komast að sérstakri niðurstöðu. Var það leiguverðið,
skortur á viðskiptavinum, of margir ferðamenn eða
einhæft mannlíf?
Auðvitað er engin einhlít skýring. Leiguverð er
greinilega of hátt, og opinber gjöld borgaryfirvalda
sömuleiðis. Líklega er talsvert til í því að túristarnir, og
varningurinn sem þeir vilja, fæli heimafólk, hinn hefð­
bundna viðskiptavin, frá.
En meginskýringin hlýtur að vera breytingin sem er
að verða á verslunarmynstri um allan heim. Netversl­
un verður sífellt stærri hluti af neyslumenningunni.
Þeir sem tapa í nýjum veruleika eru auðvitað þeir sem
reka hefðbundnar verslanir og finna ekki nýjar leiðir
að viðskiptavinum sínum.
Þetta er ekki séríslenskt. Á Manhattan stóð um 7%
verslunarhúsnæðis autt að jafnaði fyrir örfáum árum.
Nú er hlutfallið 25%. Í Bretlandi og Bandaríkjunum
heyja hefðbundnir verslunarrisar dauðastríðið. Sears
fór í gjaldþrot fyrir örfáum vikum, House of Fraser
síðastliðið sumar. Teikn eru á lofti um að Debenhams
muni ekki lifa af.
Þessi rótgrónu verslunarveldi eiga það sameiginlegt
að hafa dagað uppi. Þeim hefur ekki tekist að aðlaga sig
netversluninni að neinu ráði, og sitja upp með leigu­
samninga sem eru fyrirtækjunum myllusteinn um
háls. Á þeirra vegum eru hundruð stórverslana sem
fólk á æ minna erindi við.
Hér gildir það sama. Hagar ákváðu að draga saman
seglin í rekstri fataverslana fyrir fáum árum – ekki að
ástæðulausu. Stjórnendur stærsta smásölufyrirtækis
landsins töldu það vonlausan slag við alþjóðlega net­
verslun og risafyrirtæki eins og H&M eða Lindex.
Sumir halda því fram að verslun í miðbænum eigi
undir högg að sækja vegna götulokana eða skorts á
bílastæðum. Slíkar skýringar eru fjarstæðukenndar.
Í borgum sem við viljum bera Reykjavík saman við
er alls staðar verið að þrengja að einkabílnum og gera
götur aðlaðandi fyrir gangandi. Þar fyrir utan er senni­
lega hvergi í miðborg viðlíka bílastæðaflæmi og í hjarta
Reykjavíkur.
Sú staðreynd að verslun í Reykjavík á undir högg að
sækja hefur ekkert með bílastæði að gera. Þvert á móti
er umferð um miðborgina margföld á við þann rós­
rauða tíma sem kaupmenn sem halda slíku fram vísa
til. Það voru ekki götulokanir sem urðu hinni ágætu
tónlistarbúð Hljómalind að aldurtila, heldur Spotify.
Tómu gluggarnir í miðbænum eru hluti af alþjóðlegri
þróun og það mun verða eitt helsta verkefni borgar­
yfirvalda, í Reykjavík og annars staðar, að stuðla að því
að miðborgin dafni áfram í breyttri mynd.
Net, búð og bíll
2 3 . F E B R Ú A R 2 0 1 9 L A U G A R D A G U R18 S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
SKOÐUN
2
3
-0
2
-2
0
1
9

0
4
:3
0
F
B
1
2
0
s
_
P
1
0
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
9
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
1
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
3
1
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
2
2
6
3
-3
F
C
4
2
2
6
3
-3
E
8
8
2
2
6
3
-3
D
4
C
2
2
6
3
-3
C
1
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
2
B

F
B
1
2
0
s
_
2
2
_
2
_
2
0
1
9
C
M
Y
K