Litli Bergþór - 01.12.2016, Qupperneq 30

30 Litli-Bergþór
Nafngiftin Brúarhlöð virðist ekki koma fyrir í
ritum fyrri alda og hvernig það er tilkomið er ekki
ljóst. Ekki eru haldbærar heimildir um brú þarna,
hvorki sem náttúrufyrirbrigði eða manngerða fyrr
en með brúarsmíðinni 1907.
Í bók sinni um Hvítá segir höfundurinn Hjálmar
Bárðarson að Ölfusá/Hvítá séu taldar mestu
flóðaár á landinu. Það er býsna hár sess. Þar kemur
vafalaust til vatnsmagn sem þar getur komið fram
og trúlega einnig allt það land sem hún flýtur
yfir þegar svo gerist. Reyndar verður að
undanskilja hamfarir vegna uppsöfnunar
vatns undir Vatna- og Mýrdalsjökli, sem
brýst fram í miklum hlaupum, sem svo
kallast, en hefðbundin flóð vegna rigninga
og leysinga eða ístruflana eru vafalítið hvað
mest á landinu í Hvítá og Ölfusá eins og
Hjálmar segir.
Í blaðinu Ísafold 9. júlí 1897 greinir frá
Amtráðsfundi þar sem óskað er eftir að
hæfur maður skoði og geri kostnaðaráætlun
um brúargerð m. a. á Hvítá hjá Brúarhlöðum.
Í frétt í Fjallkonunni 26. apríl, 1900 er
sagt frá sýslunefndarfundi Árnesinga,
nýlegum, þar sem synjað var um styrk til
Skollagrófarferju; þótti æskilegra að Hvítá
yrði brúuð á Brúarhlöðum. Í grein í Þjóðólfi
frá 15. júní, 1906 segir frá hugmyndum
landsverkfræðingsins Jóns Þorlákssonar
um vegagerð efst í Biskupstungum og
Ytri-hrepp og nefnd í því sambandi brú á
Brúarhlöðum. Hann segir ána þar örmjóa
að eins um 25 álnir (um 16 m) og nægði
þar trébrú.
Ölfusá hafði verið brúuð við Selfoss 1891,
en Hvítá annars ekki. Þá brú má kalla fyrstu
nútíma brú á landinu (annað en trébrýr).
Þótt staðurinn hjá Brúarhlöðum væri ekki
miðhéraðs hafa menn trúlega horft til hans
vegna þess hversu áin féll þar þröngt og á
klöppum og því væri þar gott brúarstæði frá
náttúrunnar hendi.
Mikið stóð til sumarið 1907, en þá skyldi
Friðrik VIII Danakóngur ásamt hópi
ríkisþingmanna heimsækja landið. Farið
skyldi í ferðalag á Þingvöll og um Suðurland.
Þetta var stór hópur og er talið að hann
hafi verið um 200 manns útlendingar og
Baldur Þ. Þorvaldsson:
Brýr á Hvítá
hjá Brúarhlöðum
Trébrúin hjá Brúarhlöðum 5. ágúst 1907 nýbyggð þegar Friðrik VIII Dana-
kóngur með fríðu föruneyti fór þar um. Myndin er tekin á stað rétt við
núverandi brú til suðurs. Vegurinn frá brúnni að austan lá áður upp hlíðina
til suðurs eins og fylkingin sýnir. Myndin er tekin úr bókinni Islandsfærden
frá 1907.
Gamla brúarstæðið séð ofan úr brekkunni til austurs. Núverandi vegur sést
lengst til vinstri. Fyrir miðri mynd má ógreinilega sjá á klapparbrúnum sitt
hvoru megin leifar hleðsla undir brúarendum. Vegurinn að austan sveigði
til hægri bakvið stabbann fyrir miðri mynd. Áin hefur þvegið af klöppunum
öll ummerki um gamla veginn að brúnni. Bleytan á klöppunum er vegna
rigninga sem stóðu yfir myndatökudaginn. Mynd BÞÞ.