Morgunblaðið - 23.10.2018, Blaðsíða 4

BAKSVIÐ
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Vísbendingar eru um að aukinn
launakostnaður muni þrýsta á inn-
leiðingu sjálfsafgreiðslu í íslenskri
verslun. Með því gæti störfum fækk-
að í þessari fjölmennu grein.
Andrés Magnússon, fram-
kvæmdastjóri Samtaka verslunar og
þjónustu, segir ráðgjafarfyrirtækið
McKinsey áætla í nýrri skýrslu að
störfum í verslun í Mið-Evrópu
muni fækka um 20-25% næstu fimm
ár.
Hagstofan áætli að um 27 þúsund
manns starfi í verslun á Íslandi.
Yfirfært á Ísland samsvari slík
fækkun því að þúsundir starfa muni
hverfa á næstu árum. Sjálfsaf-
greiðsla muni leysa af hólmi hefð-
bundin afgreiðslustörf í verslun,
ekki síst í stórmörkuðum. Samtímis
geti orðið til ný störf eftir því sem
stærri hluti verslunar færist yfir í
netverslun. Sú tilfærsla kalli á aukna
menntun verslunarfólks. Lágmarks-
menntun muni ekki lengur duga.
Verkalýðshreyfingin áhugalítil
„Margir telja að menntunarkröf-
urnar verði allt aðrar og að gerð
verði meiri krafa um háskóla-
menntun. Viðskipti yfir netið krefj-
ast enda tækniþekkingar og þekk-
ingar á markaðssetningu.
Verkalýðshreyfingin virðist ekk-
ert vera að velta fyrir sér hvernig
störfin og kröfur vinnumarkaðarins
eru að breytast. Það áhugaleysi vek-
ur athygli. Fulltrúar VR virðast ekki
vera að undirbúa þessa 27 þúsund
félagsmenn sína í verslun til að tak-
ast á við breyttar aðstæður á gjör-
breyttum vinnumarkaði. Þetta er
ekki að fara að gerast eftir fimm ár
heldur er þetta að gerast núna. Það
hræðir menn,“ segir Andrés.
Áhyggjuefnið sé hvað verði um
fólk sem hefur lágmarksmenntun og
missir vinnuna. „Það nægir að horfa
á þróun örorku,“ segir Andrés.
Fram kemur í nýrri skýrslu
Rannsóknaseturs verslunarinnar,
Íslensk netverslun, að ýmsar rann-
sóknir bendi til að verslunarstörfum
muni fækka á næstu árum. Til dæm-
is hafi Deloitte áætlað 2016 að þeim
fækki um 60% næstu tvo áratugi.
Innleiða tæknina í Hagkaup
Finnur Árnason, forstjóri Haga,
segir fyrirtækið hafa sett upp sjálfs-
afgreiðslukassa í Bónus. Það sé nú
að setja upp slíka kassa í Hagkaup.
„Það er ljóst af fyrstu viðbrögðum
að það er áhugi á þessu. Sjálfs-
afgreiðslulausnir voru komnar á
fullt erlendis fyrir 10-15 árum.
Tæknin var prófuð á Íslandi fyrir tíu
árum. Þá var lausnin bæði dýr og
markaðurinn lítill þannig að þeir
sem byrjuðu hættu. Nú eru við-
horfin breytt. Við erum með tækni-
færara fólk en fyrir 10-20 árum.
Hagkvæmnin í lausnunum er líka
orðin miklu meiri. Hvort tveggja
gerir það að verkum að þetta er
orðið raunhæfur valkostur.“
Hann segir um 2.300 manns starfa
hjá Högum. Helmingurinn, um 1.150
manns, starfi við afgreiðslu. Hann
segir aðspurður að undir „eðlilegum
kringumstæðum“ hefði fjöldi af-
greiðslufólks hjá Högum náð há-
marki. „Hins vegar hefði engum
dottið í hug fyrir 50 árum að hafa
búðir opnar allan sólarhringinn. Ég
veit ekki hvernig þetta verður eftir
20-30 ár; hvort allt verður þá opið,“
segir Finnur og bendir á verslanir
Amazon Go í Bandaríkjunum. Þar sé
ekki einn einasti afgreiðslumaður.
„Tæknin mun auðvitað sjálfvirkni-
væða fleiri þætti þegar fram í sækir.
Sjálfvirknivæðing er líka að eiga sér
stað í vöruhúsum,“ segir Finnur.
Spurður hvort störfum í verslun á
Íslandi muni fækka á næstu árum
vegna þessara þátta kveðst Finnur
„frekar hafa trú á því“. „Eins og er
lítum við á þetta sem valkost. Okkar
viðskiptavinir velja hvora leiðina
þeir fara.“
Finnur segir verslunina meðvit-
aða um vægi launakostnaðar í
rekstrinum. „Það er alveg ljóst að
kostnaðargrunnur skiptir okkur
verulegu máli og laun eru okkar
stærsti kostnaðarliður.“
Skortur tafði innleiðingu
Sjálfsafgreiðslukössum fer fjölg-
andi í verslunum Krónunnar.
Gréta María Grétarsdóttir, fram-
kvæmdastjóri Krónunnar, telur að-
spurð að slíkum kössum muni fjölga
„umtalsvert“ í Krónunni næstu ár.
„Við gerum ráð fyrir að innleiða
þetta smátt og smátt í fleiri versl-
anir. Það er takmarkandi þáttur að
við fáum ekki nógu marga kassa.
Það er aðeins einn umboðsaðili að
þjónusta okkur og hann virðist ekki
fá nægt magn af kössum. Innleið-
ingin gengur hægar en við gerðum
ráð fyrir.“
Gréta María segir Krónuna bjóða
viðskiptavinum þessa þjónustu svo
þeir geti verið fljótir í gegn.
„Reynslan sem er komin af þess-
ari tækni bendir ekki til að hún muni
fækka hjá okkur fólki. Við lítum á
þetta sem aukna þjónustu.“
Spurð hvort fjöldi afgreiðslufólks
hafi náð hámarki miðað við veltu
bendir hún á að Krónu-búðirnar séu
ólíkar. Hún sjái ekki fyrir sér að
slíkum störfum fjölgi í stóru búð-
unum, þrátt fyrir aukna veltu. Sjálf-
virknin muni taka við viðbótinni.
Eggert Þór Kristófersson, for-
stjóri hjá Festi, segir sjálfvirkni
munu leika stórt hlutverk í verslun í
framtíðinni. Þrýst sé á um betri
þjónustu og meiri afgreiðsluhraða.
„Þörfin fyrir vinnandi hendur
mun minnka til að tryggja og við-
halda samkeppnishæfni fyrirtækja.“
Eggert Þór segir aðspurður að
kröfur verkalýðshreyfingarinnar
hafi ekki áhrif í þessu efni.
„En þeir sem kunna að reikna
átta sig á því að þær kröfur draga
heldur ekki úr þessari sjálfvirkni-
væðingu,“ segir Eggert Þór.
Launahækkanir þrýsta á sjálfvirkni
 Forstjóri Haga telur sjálfvirkni munu fækka störfum í verslun næstu ár  Launin vegi enda þungt
 SVÞ hafa áhyggjur af þeim sem missa vinnuna  Krónan horfir í vaxandi mæli til sjálfsafgreiðslu
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Krónan Keðjan hyggst fjölga sjálfsafgreiðslukössum á næstunni.
4 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 23. OKTÓBER 2018
Veður víða um heim 22.10., kl. 18.00
Reykjavík 5 alskýjað
Akureyri 4 skýjað
Nuuk -6 heiðskírt
Þórshöfn 9 rigning
Ósló 10 heiðskírt
Kaupmannahöfn 9 léttskýjað
Stokkhólmur 7 heiðskírt
Helsinki 8 skúrir
Lúxemborg 11 skýjað
Brussel 13 léttskýjað
Dublin 11 léttskýjað
Glasgow 11 skýjað
London 11 heiðskírt
París 14 skýjað
Amsterdam 12 léttskýjað
Hamborg 11 léttskýjað
Berlín 10 léttskýjað
Vín 12 léttskýjað
Moskva 4 heiðskírt
Algarve 23 léttskýjað
Madríd 23 heiðskírt
Barcelona 19 léttskýjað
Mallorca 22 léttskýjað
Róm 14 skýjað
Aþena 18 súld
Winnipeg 5 léttskýjað
Montreal 3 skýjað
New York 8 alskýjað
Chicago 9 léttskýjað
 23. október Sólarupprás Sólsetur
REYKJAVÍK 8:43 17:42
ÍSAFJÖRÐUR 8:57 17:38
SIGLUFJÖRÐUR 8:41 17:20
DJÚPIVOGUR 8:15 17:09
VEÐUR KL. 12 Í DAG
Á miðvikudag Suðvestan 10-18 m/s og rigning eða
slydda, Snýst í norðan 8-13 um kvöldið með éljum.
Á fimmtudag Norðlæg átt 8-13 m/s og él, einkum
norðantil á landinu. Hiti kringum frostmark.
SPÁ KL. 12.00 Í DAG Fremur hæg breytileg átt og lengst af þurrt og bjart, en súld með köflum
sunnantil á landinu. Gengur í suðaustan 8-15 með rigningu eða slyddu sunnan- og vestantil.
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Þrátt fyrir að hrygningarstofn norsk-
íslenska síldarstofnsins haldi áfram
að minnka og nýliðun hafi verið slök
um langt árabil er aukning sem nem-
ur um 53% í ráðlögðum afla fyrir
næsta ár. Alþjóðahafrannsóknaráðið
(ICES) greindi í gær frá ráðgjöf um
að afli ársins 2019 verði ekki meiri en
588.562 tonn, en ráðgjöf yfirstand-
andi árs var 384 þúsund tonn.
Ástæða þessarar aukningar er
fyrst og fremst sú að í nýrri ráðgjöf
er byggt á nýrri aflareglu sem
strandríkin samþykktu fyrr í þessum
mánuði. Í eldri ráðgjöf var miðað við
veiðidánartöluna 0,125, en 0,14 í
þeirri nýju. Jafnframt hafa viðmiðun-
armörk um stærð hrygningarstofns
verið endurmetin og færð niður.
Samkvæmt upplýsingum blaðsins
lagði Ísland áherslu á óbreyttan fisk-
veiðidánarstuðul í viðræðum um afla-
reglu.
Afli 10-21% umfram ráðgjöf
Ekki er í gildi samkomulag milli
þeirra þjóða sem stunda veiðar úr
norsk-íslenska síldarstofninum um
skiptingu aflahlutdeildar og hver
þjóð hefur því sett sér aflamark. Af-
leiðingarnar eru að frá árinu 2013
hafa veiðar umfram ráðgjöf ICES
numið 10-21% á ári, segir í upplýs-
ingum með ráðgjöfinni á heimasíðu
Hafró.
Heildarafli allra þjóða úr stofnin-
um 2017 var 721.566 tonn eða tæp-
lega tvöfalt það sem ICES ráðlagði.
Afli íslenskra skipa úr norsk-íslenska
síldarstofninum í fyrra var 90.400, en
útgefinn kvóti til íslenskra skipa var í
ár upp á tæp 70 þúsund tonn. Sam-
kvæmt eldra samkomulagi um veiðar
úr norsk-íslenska síldarstofninum
var hlutur Íslands 14,7% af heildinni.
Fiskveiðdauði hefur farið hækk-
andi síðan 2015 og var yfir þeirri dán-
artölu sem gefur hámarksafrakstur
úr stofninum. Hrygningarstofninn
hefur farið minnkandi en er metinn
undir aðgerðarmörkum.
Norsk-íslenski síldarstofninn hef-
ur getið af sér fjóra stóra árganga
síðan 1998, árgangana frá 1998, 1999,
2002 og 2004. Árgangar frá 2005-
2015 voru undir meðalstærð eða litlir.
Árgangurinn frá 2016 er hins vegar
metinn yfir meðalstærð.
Mikil aukning í norsk-íslenskri síld
 Aukning um 53% í ráðgjöf Alþjóða-
hafrannsóknaráðsins  Aflareglu breytt
Ljósmynd/Helgi Freyr Ólason
Bræla Beitir NK kom til Neskaupstaðar upp úr hádegi í gær með um 900
tonn af norsk-íslenskri síld sem fengust suðaustarlega í Síldarsmugunni.