Morgunblaðið - 12.11.2018, Blaðsíða 26

26 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 12. NÓVEMBER 2018
Z-brautir &
gluggatjöld
Opið mán.-fös. 10-18, lau. 11-15 Faxafeni 14 | 108 Reykjavík | S. 525 8200 | www.z.is |
Mælum, sérsmíðum og setjum upp
Úrval - gæði - þjónusta
Falleg gluggatjöld
fyrir falleg heimili
Afskekkt þorp, eins langt fráReykjavík og mögulegt er,er sögusviðið í tíundu bókRagnars Jónassonar. Eins
og segir í formála gerist sagan um
miðjan níunda áratuginn en í raun og
veru hefur Skálaþorp á Langanesi
verið í eyði frá sjötta
áratug síðustu ald-
ar.
Bókinni er skipt
upp í þrjá hluta en
þriðji hlutinn er þó
afar stuttur og sag-
an því eiginlega
tveir hlutar.
Aðalpersónan er
Una, þrítugur kenn-
ari sem hefði ekkert á móti því að
breyta til. Hún virðist vinafá og grípur
því tækifærið þegar starf kennara í
Skálaþorpi er auglýst en þar á hún að
kenna tveimur nemendum í tíu manna
þorpi. Þegar þangað er svo komið ger-
ast atburðir sem eru þess valdandi að
hún er ekki alveg viss um að það hafi
verið góð ákvörðun að flytja á „hjara
veraldar“.
Bæði er um að ræða draugagang en
einnig finnst Unu hún ekkert sér-
staklega velkomin í þorpið. Það er
ekki erfitt að ímynda sér að snúið sé
að komast inn í hóp þorpsbúa sem
margir hverjir hafa búið á staðnum
allt sitt líf. Sérstaklega þegar
þorpsbúar eru ekki nema tíu.
Ef nánar er litið á fyrsta og annan
hluta bókarinnar eru þeir eins og
svart og hvítt. Fyrsti hlutinn er þung-
ur og hægur og það er eins og ein-
hvern neista vanti. Aðalpersónan er
ekki alveg nógu spennandi, sem gerir
það svo að verkum að erfitt er að
tengja við hana síðar í bókinni þegar
hjólin fara að snúast. Í fyrsta hlut-
anum flytur Una í Skálaþorp. Hún
kemst fljótt að því að það er meira
myrkur í þorpinu en Reykjavík enda
engir ljósastaurar og yfirleitt enginn
snjór til að lýsa upp svartasta skamm-
degið.
Þrátt fyrir að fyrsti hlutinn, sem er
rétt tæpar 140 blaðsíður, sé frekar
daufur endar hann með hvelli og gefur
tóninn fyrir það sem koma skal í öðr-
Skelfing í
Skálaþorpi
Glæpasaga
Þorpið bbbnn
Eftir Ragnar Jónasson.
Bjartur, 2018. Innb., 318 bls.
JÓHANN
ÓLAFSSON
BÆKUR
VIÐTAL
Ásgeir Ingvarsson
ai@mbl.is
Þegar Sigursteinn Másson byrjaði að
skrifa handrit bókarinnar Geðveikt
með köflum vakti ekki fyrir honum að
gefa verkið út. „Upphaflega réðst ég í
það að hripa þessar sögur niður sem
nokkurs konar sjálfshjálparskrif og
uppgjör fyrir mig mig sjálfan – og
fyrir mig einan að lesa,“ segir hann.
Efni bókarinnar er jú mjög persónu-
legt og fjallar einkum um glímu Sig-
ursteins við andleg veikindi. „Það er
auðvitað mjög mikið áfall, í sjálfu sér,
þegar maður missir svona tökin á til-
verunni og missir fótanna í lífinu eins
og ég gerði, en það var ekki fyrr en ég
fór að festa frásögn mína á blað að
það rann upp fyrir mér að áfallið
hafði verið miklu meira en ég gerði
mér grein fyrir á sínum tíma. Þegar
upp var staðið var bæði erfitt og líka
gríðarlega hjálplegt að fara með
skipulegum hætti og í smáatriðum í
gegnum það sem gerðist.“
Bjartur gefur bókina út og var rit-
stjórn í höndum Páls Valssonar út-
gáfustjóra. „Honum fannst tilefni til
að gera meira úr þessu, svo að skrifin
þróuðust yfir í að verða að þeirri bók
sem núna er komin út,“ útskýrir Sig-
ursteinn og bætir við að vonandi geti
frásögn hans hjálpað öðrum í sömu
sporum, eða nýst aðstandendum
fólks með geðhvarfasýki.
Ofsóknaræði tekur völdin
Ekki þarf að kynna Sigurstein fyr-
ir lesendum en hann lét ungur að sér
kveða í fjölmiðlaheiminum, fyrst á út-
varpsstöðinni Stjörnunni og síðar
sem fréttamaður á Stöð 2. Sigur-
steinn var á tuttugasta og öðru ald-
ursári þegar hann birtist á sjónvarps-
skjáum landsmanna og var um tíma
langyngsti fréttamaðurinn á Íslandi.
Hann hefur framleitt heimildar-
myndir og sjónvarpsþætti og verið
áberandi í réttindabaráttu af ýmsu
tagi.
Geðheilsusögu Sigursteins má
skipta í fjóra kafla og hefst sá fyrsti á
því að Sigursteinn fær þá hugmynd
að gera heimildarmynd um Guð-
mundar- og Geirfinnsmálið haustið
1996.
„Ég hafði aldrei fundið fyrir þung-
lyndi á ævinni en er þeirrar gerðar að
ég get verið ör á köflum. Stundum fæ
ég djarfar og stórar hugmyndir og á
það til að reyna að framkvæma þær,
og var gerð þessarar heimildar-
myndar þannig hugmynd – og pínulít-
ið galið verkefni eftir á að hyggja.“
Lýsir Sigursteinn hvernig geð hans
fór í mikla uppsveiflu þegar hann
sökkti sér ofan í gerð heimildarmynd-
arinnar. Rannsóknarvinnan sýndi svo
ekki varð um villst að ótalmargt var
bogið við þá meðferð sem hvarf Guð-
mundar og Geirfinns fékk í réttar-
farskerfinu. Og þá var eins og eitt-
hvað gæfi sig:
„Það þyrmdi yfir mig og ég upplifði
að ég væri eltur og með mér fylgst.
Ég er raunar enn þann dag í dag
sannfærður um að ég var undir ein-
hvers konar eftirliti en ofsóknaræðið
tekur yfir og þróast yfir í sjúklegt
ástand.“
Leitaði hjálpar í stjórnarráðinu
Útkeyrður og vansvefta hafði Sig-
ursteinn verið á flótta undan ímynd-
aðri ógn þar sem hann ýmist gisti á
ólíkum stöðum í borginni eða faldi sig
í sumarbústað úti á landi. Snemma í
október 1996, nokkrum dögum eftir
að hafa verið rekinn af Stöð 2, fór Sig-
ursteinn í stjórnarráðið þar sem
ríkisstjórnarfundi var að ljúka, og er
þá orðinn svo úttaugaður og langt
leiddur í maníunni að hann biður
Davíð Oddsson, sem þá var forsætis-
ráðherra, að útvega sér dágóða
summu og einkaflugvél til að komast
úr landi, í skiptum fyrir að láta Guð-
mundar- og Geirfinnsmálið í friði.
Allan þennan tíma áttar Sigur-
steinn sig ekki á eigin veikindum.
„Það var ekki fyrr en búið var að
nauðungarvista mig á geðdeild Land-
spítalans, og ég búinn að dvelja þar í
tvær eða þrjár vikur, að það byrjar að
kvikna ljós hjá mér: að ég hafi gengið
fulllangt og að hugmyndir mínar og
upplifanir hafi ekki verið tengdar
raunveruleikanum.“
Ástand Sigursteins skánaði fljót-
lega og eftir stutt hlé frá störfum hélt
Vildi einkaþotu til að komast
 Það var við gerð heimildarmyndar
um Guðmundar- og Geirfinnsmálið að
ofsóknaræði náði tökum á Sigursteini
Mássyni  Í nýrri bók fjallar hann m.a.
um þau fjögur skipti sem hann var
nauðungarvistaður á geðdeild
Morgunblaðið/Hari
Áfall „Næstu dagana var ég á ferð frá einu hóteli til annars, sannfærður um að einhver væri að njósna um mig,“ seg-
ir Sigursteinn um hvernig hann veiktist í Kaupmannahöfn eftir að hafa kynnst miklum hörmungum á Balkanskaga.