Morgunblaðið - 18.12.2018, Qupperneq 19

19
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 18. DESEMBER 2018
Stórgrýtt leið Sumir láta sér nægja að ganga á malbikuðum göngustígum borgarinnar en aðrir velja torfærari leiðir, þ. á m. þessir piltar sem stóðust ekki þá freistingu að ganga á stórgrýti.
Eggert
Miklar sviptingar
hafa verið á alþjóð-
legum álmörkuðum á
þessu ári, en áfram
stefnir þó í heilbrigðan
vöxt í eftirspurn áls upp
á 4-5% á næstu árum.
Áætlað er að eftirspurn
á heimsvísu nemi um 66
milljónum tonna af
frumframleiddu áli á
þessu ári og er það um
milljón tonnum meira
en framleitt er, sem þýðir að birgðir
dragast saman í heiminum. Útlit er
fyrir að áfram verði umframeft-
irspurn á næsta ári.
Ál notað til léttingar bílaflotans
Það sem knýr áfram eftirspurnina
er léttleiki álsins með stöðugt hærra
hlutfalli áls í bifreiðum, en það er leið
bílaframleiðenda til að létta bílaflot-
ann og mæta kröfum stjórnvalda um
minni brennslu eldsneytis og þar með
losun gróðurhúsalofttegunda. Þannig
er ál hluti af lausninni í loftslags-
málum. Það gerir líka rafbílum á
borð við Teslu kleift að komast
lengra á hleðslunni, álklæðningar
einangra byggingar og
draga úr orkunotkun
og álumbúðir lengja
endingartíma matvæla.
Þá leiðir rafmagn vel
og nýtist í að tengja
nýja endurnýjanlega
orkukosti við raf-
orkukerfið.
Árið fór vel af stað,
en róðurinn hefur verið
þungur í rekstri álvera
á seinni hluta ársins.
Það hleypti spennu í
markaðinn þegar
Bandaríkin lögðu tolla
á innflutning á áli. Aðgerðirnar
beindust fyrst og fremst að Kína,
enda hefur verið sýnt fram á að
stuðningur kínverskra stjórnvalda
við álframleiðendur þar í landi skekki
samkeppnisstöðuna á heimsvísu.
Framleiðsluaukningin þar á þessari
öld er mikið áhyggjuefni, enda er ál-
framleiðslan þar í landi að langmestu
leyti drifin af kolum og losunin því tí-
falt meiri en hér á landi. Það verður
líka seint sagt að í Kína gildi lögmál
framboðs og eftirspurnar.
Óvissa á súrálsmörkuðum
Enn hefur aukið á óvissuna að
Bandaríkjamenn hafa beitt refsiað-
gerðum gegnum Rusal og krafist
þess að Oleg Deripaska losi um tök
sín á fyrirtækinu. Deripaska hefur
orðið við því og er það síðast að frétta
af málinu að bandarísk stjórnvöld
hafa tekið sér frekari umþótt-
unartíma fram í janúar. Óvissan hef-
ur valdið rússneska álrisanum erf-
iðleikum og m.a. haft áhrif á rekstur
Rusal á álverinu Kubal í Svíþjóð og
súrálsverksmiðjum á Írlandi og í Ja-
maíka.
Það hefur átt þátt í hækkun á sú-
rálsverði, en til framleiðslu á einu
tonni af áli eru notuð tvö tonn af sú-
ráli. Ofan á það bætast námaverkföll í
Ástralíu og miklar rigningar í Bras-
ilíu fyrr á þessu ári, sem leiddu til
þess að AluNorte, stærsta súráls-
verksmiðja í heiminum, sem er í eigu
Norsk Hydro, starfar einungis á hálf-
um afköstum. Í upphafi var óttast að
þar hefði orðið mengunarslys, en
fljótlega leiddi óháð úttekt annað í
ljós og er búist við að verksmiðjan
komist aftur í fullan gang á næsta ári.
Er leitt líkum að því að það muni m.a.
leiða til þess að jafnvægi komist aftur
á súrálsmarkaðinn.
Bjartari horfur fyrir næsta ár
Einnig er notað hálft tonn af raf-
skautum fyrir hvert tonn af áli sem
framleitt er og hefur verð á raf-
skautum hækkað verulega á þessu
ári. Þegar horft er til langtímaþróun-
ar á innlendum kostnaði hefur hann
einnig hækkað. Þá hefur verð á los-
unarheimildum innan ETS, við-
skiptakerfis ESB um losunarheim-
ildir, margfaldast. Mikilvægt er að
þeir fjármunir skili sér aftur til Ís-
lands til verkefna á sviði loftslags-
mála.
Bjart var yfir álmörkuðum framan
af ári, en álverð hefur lækkað á síð-
ustu vikum og mánuðum og er nú
komið undir 2 þúsund dollara á tonn-
ið. Til lengri tíma litið telja greining-
araðilar líklegt að álverð muni hækka
aftur og horfa þeir þá til umframeft-
irspurnar á mörkuðum. Það mun þá
vonandi leiða til þess að róðurinn
verði léttari árið 2019, en í sumar
verða 50 ár eru liðin frá því álfram-
leiðsla hófst á Íslandi. Engin leið er
að hugsa sér efnahagslífið á Íslandi
án þeirrar uppbyggingar í orku-
málum og iðnaði sem sú iðnbylting
skapaði.
Horft til langs tíma
með þjóðarsjóði
Og það er fagnaðarefni að þjóð-
arsjóður skuli verða að veruleika á
þessum tímamótum, þar sem arð-
urinn af orkuauðlindinni safnast fyr-
ir. Eins og Bjarni Benediktsson fjár-
málaráðherra hefur lýst, þá er
þjóðarsjóðnum ætlað að mæta sam-
bærilegum áföllum eða harðindum og
þjóðin varð fyrir á fullveldisárinu
1918, en þá dundu yfir spænska veik-
in, eitt stærsta Kötlugos síðan land
byggðist og frostaveturinn mikli.
Með þjóðarsjóðnum er horft til
langs tíma. Að nýta beri hagstæð
skilyrði í þjóðarbúskapnum sem
skapast hefur með farsælli nýtingu
auðlinda til að sýna fyrirhyggju og
ábyrgð í ríkisfjármálum og búa þann-
ig í haginn fyrir framtíðina. Það er
við hæfi á 100 ára fullveldisafmælinu.
Eftir Pétur
Blöndal » Þá hefur verð á los-
unarheimildum inn-
an ETS margfaldast.
Mikilvægt er að þeir
fjármunir skili sér aftur
til Íslands til verkefna á
sviði loftslagsmála.
Pétur
Blöndal
Höfundur er framkvæmdastjóri
Samáls, samtaka álframleiðenda.
pebl@samal.is
Ár mikilla sviptinga í áliðnaði á heimsvísu
Í síðustu viku skil-
aði starfshópur sem
ég veitti formennsku
undanfarna 18 mánuði
af sér skýrslu undir
heitinu: „Uppbygging
flugvallakerfisins og
efling innanlands-
flugsins sem almenn-
ingssamgangna“. Í
starfshópnum sátu
einnig Jóna Árný
Þórðardóttir, fram-
kvæmdastjóri Austurbrúar, og
Ingveldur Sæmundsdóttir,
aðstoðarmaður samgöngu- og
sveitarstjórnarráðherra. Fyrir
starfshópnum lágu tvö stór úr-
lausnarefni.
Annars vegar að bæta aðgengi
íbúa landsbyggðarinnar að mið-
lægri þjónustu höfuðborgarinnar
með þeim hætti að innanlandsflugið
standi undir nafni sem almennings-
samgöngur. Í almennri umræðu
hefur verið talað um „skosku leið-
ina“ í þessu sambandi. Hins vegar
sneri seinna verkefnið að því hvern-
ig best væri að standa að viðhaldi
og nýframkvæmdum á flugvöllum
landsins. Verkefnin eru yfir-
gripsmikil og verða ekki gerð full
skil í stuttri blaðagrein. Hér verður
fjallað um þann hluta skýrslunnar
sem snýr að flugvöllum landsins.
Sameiginlegt
flugvallakerfi
Á Íslandi eru starf-
ræktir fjórir milli-
landaflugvellir en auk
þess er flogið í innan-
landsflugi um níu aðra
flugvelli.
Starfshópurinn ger-
ir eftirfarandi tillögur
sem snúa að því að
byggja upp flug-
vallakerfi í landinu:
„Frá og með 1. jan-
úar 2020 verði milli-
landaflugvellirnir, Keflavíkur-
flugvöllur, Reykjavíkurflugvöllur,
Akureyrarflugvöllur og Egilsstaða-
flugvöllur, skilgreindir sem kerfi
flugvalla með sameiginlegum
kostnaðargrunni og Isavia ohf. falin
fjárhagsleg ábyrgð á rekstri, við-
haldi og uppbyggingu þeirra.“
Tryggja þarf fjárhagslega sjálf-
bærni flugvallanna og virkja þann-
ig hvata fyrir Isavia til að auka um-
svif á flugvöllunum og ýta undir
kostnaðarvitund notenda flugvall-
anna. Þess vegna leggur starfshóp-
urinn til að:
„Þjónustugjöld á millilanda-
flugvöllunum verði samræmd og
hóflegt þjónustugjald á hvern flug-
legg sett á til að standa straum af
uppbyggingu og rekstri kerfisins.
Gjaldið gæti orðið á bilinu 100-300
kr. á hvern fluglegg.“
Til að framfylgja þessum tillögum
hér að framan er lagt til að viðræður
samgönguráðuneytisins og Isavia
hefjist strax í ársbyrjun 2019 um
breytingar á þjónustusamningi sem
tekur tillit til nýs fyrirkomulags.
Einnig þeirra ráðstafana sem nauð-
synlegar eru svo sem að auka tekju-
streymi flugvallakerfisins um leið og
nauðsynlegu þjónustustigi er við-
haldið. Í komandi viðræðum ríkisins
við Isavia verði sett upp áætlun um
uppbyggingu flugvallanna sem er til
þess fallin að styrkja millilanda-
flugið og öryggi þess fyrir landið í
heild.
Enn frekar leggur starfshópurinn
til eftirfarandi:
„Að stefnt verði að því að frá og
með 1. janúar 2024 verði millilanda-
flugvellirnir og aðrir flugvellir í
grunnneti hluti af sama flugvalla-
kerfi.“
Það eru níu flugvellir í grunnnet-
inu í dag ásamt millilandaflugvöll-
unum fjórum:
Bíldudals-, Ísafjarðar-, Gjögur-,
Grímseyjar-, Aðaldals-, Þórshafnar-,
Vopnafjarðar-, Hornafjarðar- og
Vestmannaeyjaflugvöllur.
Ef þessar hugmyndir ganga eftir
er komið á flugvallakerfi sem er
byggt á svipaðri hugmyndafræði og
norsk stjórnvöld gera með sína flug-
velli í gegnum Avinor, félag sem er í
eigu norska ríkisins. Þar er um að
ræða sambærilegt eignarhald og ís-
lenska ríkisins á Isavia.
Varaflugvellir
Á sama tíma og umferð um Kefla-
víkurflugvöll hefur margfaldast frá
árinu 2010 hefur uppbygging á vara-
flugvöllum í Reykjavík, Akureyri og
Egilsstöðum setið á hakanum. Í
skýrslu starfshópsins er þess getið
að vaxandi þörf er fyrir nýfram-
kvæmdir á varaflugvöllunum svo
sem við gerð akstursbrauta með-
fram flugbrautum og að flugvéla-
stæðum verði fjölgað á Akureyri og
Egilsstöðum. Einnig er bent á nauð-
syn þess að byggðar séu upp nýjar
flugstöðvar í Reykjavík og á Akur-
eyri.
Mynd sú sem fylgir með þessari
grein segir allt um það ástand sem
skapast hefur á undanförnum árum.
Frá árinu 2010 hafa fjárveitingar til
viðhalds og nýframkvæmda í flug-
vallarkerfi landsins verið skornar
við nögl sem aftur hefur leitt til þess
að uppsöfnuð viðhaldsþörf á flug-
völlum landsins utan Keflavíkur-
flugvallar er talin vera um tveir
milljarðar.
Umsögn Icelandair við sam-
gönguáætlun vekur sérstaka at-
hygli. Forráðamenn fyrirtækisins
halda því fram að smæð flughlaða og
skortur á flugstæðum á flugvöll-
unum á Akureyri og Egilsstöðum sé
stærsta ógn við öryggi flugs til og
frá Íslandi.
Kerfisbreyting
og öryggi flugsins
Skýrsla hópsins boðar breytingu á
rekstri flugvalla landsins og því
kerfi sem hér hefur verið við lýði.
Vegna þeirrar alvarlegu stöðu
sem komin er upp í málefnum flug-
valla landsins er nauðsynlegt að
huga að nýjum lausnum til að fjár-
magna nauðsynlegt viðhald og ný-
framkvæmdir á flugvöllum landsins.
Leiðarljósið í allri þessari vinnu er
flugöryggi. Hvernig við tryggjum
flugöryggi er ekki aðeins spurning
um líf og heilsu, heldur einnig stórt
efnahagslegt mál fyrir okkur Íslend-
inga. Flug er og verður veigamikill
þáttur í samgöngum á Íslandi og um
leið mikilvægur atvinnuvegur og
undirstaða ferðaþjónustunnar sem
aftur er stærsti atvinnuvegur þjóð-
arinnar.
Eftir Njál Trausta
Friðbertsson » Á sama tíma og um-
ferð um Keflavíkur-
flugvöll hefur margfald-
ast hefur uppbygging á
varaflugvöllum í
Reykjavík, Akureyri og
Egilsstöðum setið á
hakanum.
Njáll Trausti
Friðbertsson
Höfundur er þingmaður Sjálfstæðis-
flokksins í Norðausturkjördæmi.
Uppbygging flugvalla og aukið öryggi