Morgunblaðið - Sunnudagur - 02.12.2018, Síða 10

Mikið mæðir á Ártúnsbrekkunni í síðdegisumferðinni í Reykjavík þegar hinar vinnandi
stéttir eru í óða önn að koma sér heim í tæka tíð fyrir kvöldverðinn með fjölskyldunni og
blessaðar sjónvarpsfréttirnar með Boga og Eddu. Ljósaskiptin færast stöðugt framar um
þessar mundir og fyrir vikið ríður á að allur búnaður sé í besta lagi í bílnum og athygli ak-
enda í botni hvort sem leiðin liggur upp eða niður brekkuna. Á mörgum bænum fer jóla-
stressið líka vaxandi dag frá degi og þess heldur ber að hafa augun hjá sér.
Hari
10 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 2.12. 2018
VETTVANGUR
Æ þetta er svo lítið að þaðskiptir ekki máli í sam-henginu“ er setning sem
við notum til að sannfæra okkur sjálf
um að það sé í lagi að gera það sem
við erum að gera þegar við vitum að
við ættum í raun að breyta á annan
hátt.
Nýlega var birt könnun um viðhorf
Íslendinga til loftslagsbreytinga. Þar
kom fram að þrír fjórðu Íslendinga
eru sannfærðir um að loftslag sé að
breytast en að aðeins um þriðjungur
hafi áhyggjur af loftslagsbreyt-
ingum. Auk þess virðumst við ekki
finna til persónulegrar ábyrgðar
gagnvart loftslagsbreytingum, að
þetta sé ekki okkar vandamál, að við
getum lítið gert. Hvað veldur?
Hjálparleysi eða sinnuleysi?
Hvað veldur því að ein ríkasta þjóð í
heimi sem jafnframt hefur hæsta kol-
efnisspor í heimi (auðvitað miðað við
höfðatölu) telur að hún beri ekki
ábyrgð? Hér skulum við skilja á milli
sakar og ábyrgðar. Það er ekki það
sama að bera sök og bera ábyrgð. Við
getum borið ábyrgð á vandamáli sem
við eigum litla eða enga sök á. Getur
verið að við teljum okkur ekki bera
sök og þar af leiðandi ekki ábyrgð?
Ef það er okkar afstaða getum við
þá ætlast til að t.d. Indverjar hætti
að brenna kol? Fátæk þjóð sem ekki
hefur getað boðið uppá sömu lífsgæði
og hér. Getur verið að Íslendingar
finni fyrir hjálparleysi vegna smæðar
sinnar í alþjóðlegu samhengi? Ein al-
gengasta setning sem ég heyri í
minni vinnu er „við erum svo lítil, við
leggjum svo lítið til“. Getur verið að
þrjúhundruðþúsundmanna þjóðin
sem sendi landslið sitt í fótbolta bæði
á EM og HM haldi að þau geti ekki
látið til sín taka í alþjóðlegu sam-
hengi?
Íslendingar eru fyrirmyndir á al-
þjóða vettvangi á mörgum sviðum,
varðandi endurnýjanlega orku, upp-
græðslu lands, jafnrétti kynjanna,
nýtingu sjávarafurða og nú síðast
fótbolta og liðsheild. Hingað koma
fyrirtæki, opinberar nefndir og ein-
staklingar til að læra af okkur í þessu
samhengi, hvers vegna ekki lofts-
lagsmálum? Ferðamenn sem sækja
Ísland heim á hverju ári eru marg-
faldur íbúafjöldi lands-
ins. Skv. könnun sem
Íslandsstofa hefur
gert er meirihluta
ferðamanna sem hing-
að koma umhugað um
náttúru og náttúru-
vernd. Teljum við að
við getum ekki verið
fyrirmynd í loftslagsmálum fyrir þá
sem hingað koma?
Ef til vill telur íslenskur almenn-
ingur sig engin áhrif hafa. Að við sem
einstaklingar getum litlu breytt. Það
má vera að við teljum vandamálið svo
stórt og yfirgripsmikið að okkar per-
sónulegu gjörðir skipti ekki máli.
Ákvarðanir senda skilaboð
Það er ósköp skiljanlegt að við sjáum
ekki hvaða máli það skiptir í stóra
samhenginu hvort við veljum ís-
lenskt eða erlent, einnota eða fjöl-
nota, plast eða pappír á því augna-
bliki sem ákvörðunin er tekin. En
lífið er ein lítil ákvörðun sem rekur
aðra, litlar ákvarðanir verða vani og
„vaninn setti lífsreglurnar mér“ eins
og Jónas Sigurðsson syngur. Að
breyta litlum ákvörðunum skiptir
máli, af því að í þeim felast skilaboð,
skilaboð til þín um hver þú ert og
hvað skiptir þig máli, skilaboð til
þeirra sem eru þér nærri um það
hvernig þú vilt að aðrir hagi sér,
skilaboð til framleiðenda og þjón-
ustuaðila um það hvernig vörur og
þjónusta þú kýst að séu í boði, skila-
boð til samfélagsins um það hvernig
samfélagi þú vilt búa í.
Hugsanlega höldum við að við höf-
um lítil áhrif vegna þess að við erum
ekki að taka tillit til þess að við erum
fyrirmyndir, við lítum til annarra en
gerum okkur ekki grein fyrir að aðrir
líta til okkar. Heilinn okkar tengir við
það sem er að gerast í kringum
okkur. Þess vegna er alltaf einhver
sem bítur í súkku-
laðið í auglýsingum,
af því að við tengjum
við það hvort sem við
ætlum að gera það
eða ekki. Þannig hef-
ur þú áhrif á þitt
nærsamfélag, sama
hvað þú gerir. Íslend-
ingar hafa forskot í því að verða
fyrirmyndir í loftslagsmálum á
alþjóðavettvangi. Ísland hefur verið í
tísku síðustu ár og er nú þegar tengt
náttúru í hugum margra. Við ættum
því að sýna gestum okkar að um-
hverfismál séu eitthvað sem skiptir
Íslendinga máli, að við séum að
leggja okkar af mörkum. Ekki af því
að sporið okkar sé svo stórt í alþjóð-
legu samhengi heldur af því að okkur
er ekki sama.
Við vitum hvernig fyrirmyndir við
viljum vera og erum fyrirmynd vilj-
andi og af ásetningi. Þess vegna
skora ég á þig lesandi góður að vera
fyrirmynd að því samfélagi sem þú
vilt búa í. Munum að íslenska lands-
liðið vakti aðdáun ekki vegna þess að
það var best, heldur vegna þess hve
langt góð samvinna og óbilandi trú á
verkefninu áorkar.
Sendum skýr skilaboð
’Að breytalitlum ákvörð-unum skiptir máliaf því að í þeim
felast skilaboð.
Í átt að
sjálfbærni
dr. Snjólaug Ólafsdóttir
snjolaug@andrymi.is
i
Hreinsum sófaáklæði
og gluggatjöld
STOFNAÐ 1953
Gildir á alla viðburði í húsinu
Nánar á harpa.is/gjafakort
Gjafakort
Hörpu hljómar
vel um jólin