Morgunblaðið - Sunnudagur - 06.01.2019, Blaðsíða 4

INNLENT
4 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 6.1. 2019
Vill ekki raska ró mæðgnanna
Minningarmörkin voru sann-arlega fjarlægð og grind-verkið utan um leiðið en
það eru engar vísbendingar um að
jarðneskar leifar Krüger-mæðgn-
anna hafi nokkurn tíma komið. Fyrir
vikið ber að stöðva framkvæmdirnar
á Landssímareitnum meðan menn
leita af sér allan
grun. Ef að líkum
lætur eru mæðg-
urnar ekki einar
þarna, hvar er til
dæmis kista Geirs
biskups góða? Hún
vó 150 kg og biskup
var ívið þyngri. Það
þurfti tólf menn til
að bera kistuna í og úr kirkju og
skiptust þeir á. Mikið hefur gengið á í
Víkurkirkjugarði – er nú ekki nóg
komið?“
Þannig spyr Jón Hálfdanarson,
eðlisfræðingur og ráðgjafi. Hann hef-
ur kynnt sér sögu Víkurkirkjugarðs
og segir brýnt að setja málið í sam-
hengi; hugsa ekki bara um bein löngu
látins fólks, heldur kynna sér söguna.
Leitaði örþrifaráða
Með eftirfarandi orðum var örlögum
Marie Josephine Angelique Krüger,
eiginkonu Krügers lyfsala í Reykja-
vík, lýst í blaðinu Lögbergi árið 1930
en hún lést síðsumars 1882, aðeins 27
ára að aldri:
„Frú María Josefine Angelique
Kruger var eitt sinn, eftir því sem
sagan segir, snemma dags á fótum í
borðstofu Apóteksins. Var hún þann-
ig klædd, að hún var í náttkjól með
slegið hár. Maður hennar, Kruger
apótekari, var og þar í stofunni og
varð þeim hjónum sundurorða. Frúin
hafði í hendinni meðalaglas með kar-
bólsýru í; og er henni rann svo í skap
við mann sinn, að hún var til búin að
leita örþrifaráða, kallaði hún til hans,
að ef hann léti eigi af orðum sínum, þá
mundi hún súpa úr karbólsýru glas-
inu. Apótekarinn lét eigi skipast við
hótun konu sinnar, og sagði eitthvað
á þá leið, að hún mundi gera svo sem
henni bezt þóknaðist. Gekk hann því
næst út úr stofunni og inn í lyfjabúð-
ina; en hafði aðeins verið þar drukk-
langa stund, er honum barst til eyrna,
að frúin hefði drukkið karbólsýruna.
Átti hún skammt eftir ólifað er að var
komið. Hún var jörðuð í þeim hluta
kirkjugarðsins gamla, er apótekið
hafði þá fengið fyrir blómagarð.“
Um jarðarför frú Krüger fann Jón
þetta í Þjóðólfi 11. september 1883:
„Virðuleg jarðarför hennar fór fram
6. þ. m. í hinum gamla kirkjugarði
fyrir vestan apótekið. Hafði maður
hennar sótt um leyfi bæjarstjórnar-
innar til að mega greptra hana þar,
og leyfði bæjarstjórnin það í von um
samþykki konungs.“
Þarna er kirkjugarðurinn við Suð-
urgötu kominn í notkun en þar var
fyrst jarðsett 1838. Frú Krüger dó
frá kornungri dóttur sem sjálf lést
nokkrum mánuðum síðar og var lögð
til hinstu hvíldar við hlið móður sinn-
ar í Víkurkirkjugarði. „Mun konan
með slegna hárið fá að hvíla í friði við
hlið dóttur sinnar?“ spyr Jón.
Í grein hér í blaðinu 2017 sagði
Vala Garðarsdóttir fornleifafræð-
ingur, sem stjórnaði uppgreftinum á
Landssímareitnum árið 2016, meðal
annars: „Þessi gröf var síðasta gröfin
sem tekin var í hinum forna Víkur-
kirkjugarði, en var rutt í burtu árið
1967 er nýja Landssímahúsið reis, en
engar heimildir eru fyrir því eða hvað
um minninguna varð.“
Hvenær snúa á við
Jón furðar sig á því hvers vegna sum-
ir séu sannfærðir um að öll bein séu
komin upp á yfirborðið. „Þegar við-
byggingin við Landssímahúsið var
reist fyrir hálfri öld gættu menn þess
að hafa engan kjallara enda vissu þeir
að bein lægju þar undir. Ég skil ekki
hvers vegna margir, svo sem Dagur
B. Eggertsson borgarstjóri, eru
svona sannfærðir um að öll bein séu
komin fram þegar allt bendir í aðra
átt. Þetta ber að skoða áður en lengra
er haldið. Jarðraskið hefur verið rétt-
lætt með því að Víkurkirkjugarður
hafi ekki náð svona langt í austur.
Það er rangt. Fyrir liggur að garður-
inn var ranglega teiknaður inn á kort
á sínum tíma og nær sannarlega und-
ir s. k. Landssímareit þar sem hótel-
viðbyggingin á nú að rísa. Í raun ætti
að friðlýsa allan hinn gamla Víkur-
kirkjugarð.“
Spurður hvað sé til ráða og hvort
ekki sé orðið of seint að stöðva fram-
kvæmdirnar vitnar Jón í reglur fjalla-
manna: „Allir fjallamenn þurfa að vita
hvenær þeir eiga að snúa við. Og það sé
engin skömm að því. Væri ég í stjórn
Icelandair Group myndi ég aldrei
halda áfram með þessa framkvæmd.“
Fornleifauppgröftur á
Landssímalóðinni við
Austurvöll árið 2016.
Morgunblaðið/Golli
Jón Hálfdanarson eðlisfræðingur er í hópi fólks sem vill stöðva framkvæmdir á Landssímareitnum enda sé ekki sannað að öll
bein úr Víkurkirkjugarði séu komin upp á yfirborðið, þar á meðal jarðneskar leifar Krüger-mæðgnanna sem létust 1882 og 1883.
Orri Páll Ormarsson orri@mbl.is
Jón Hálfdanarson
Í Lögbergi 1930 er hermt af
austurrískum tökudreng, sem
kom til sumarvistar í Reykjavík-
ur Apóteki 1922. Hann var
þreyttur eftir sjóferðina, og var
vísað til sængur uppi á lofti. Um
miðnætti kom herbergisnautur
hans inn til hans, og ætlaði að
ganga til rekkju. En í því rís pilt-
urinn á fætur. Sást á látbragði
hans að hann gekk í svefni.
Gekk hann út úr herberginu,
niður stigann og út í eldhús, út
um litlar bakdyr og út í blóma-
garðinn. Gekk hann hægt og
stillt sem kunnugur, þó aldrei
hefði hann farið þessa leið. Er
hann eigi þurfti að taka til hönd-
um til þess að opna hurðir og
þess háttar – hélt hann fórnandi
höndum á brjósti sér. Þá hann
kom út í blómgarðinn, gekk
hann rakleitt að leiði frú Krüg-
er, kraup þar á kné og fórnaði
höndum stundarkorn. En síðan
gekk hann sömu leið til hvílu
sinnar, án þess að vakna og svaf
til morguns. Um morguninn
mundi hann ekkert og var aldr-
ei sagt frá svefngöngunni.
Gekk í svefni að leiðinu
Ég var semsagt í jólafríi og notaði tímann til að vera ífríi. Algjörlega í fríi. Sat bara og las í stað þess aðhafa áhyggjur af því að ég ætti að vera að gera eitt-
hvað. Og ég fór aðeins að hugsa um hvað þetta væri nota-
legt og um leið pínu gamaldags.
Ég las til dæmis gamlar glæpasögur. Meðal annars um
Harry Bosch. Hann er lögga í Los Angeles og sögurnar ger-
ast á tíunda áratugnum. Stór hluti af hverri sögu fer í lýs-
ingar á því þegar hann rúntar um borgina að leita að síma-
klefa til að hringja í einhvern sem sjaldnast er heima. Og þá
verður hann bara að gera eitthvað annað. Eins og til dæmis
að halda áfram að rúnta um og hlusta á jazz og svoleiðis.
Í þá daga, svona rétt áður en farsímarnir komu til sög-
unnar, þurfti fólk bara að vera á staðnum. Og ef sá sem átti
að fá símtalið var ekki með símsvara var ekkert sem sagði
honum að það hefði verið hringt í hann. Mjög djúp tilvistar-
leg pæling fyrir kynslóðir sem hafa alist upp við „missed
call“ sem eðlilegan hlut.
Og þetta tengist nefnilega öðru sem ég sá á Twitter (ég
var í jólafríi, en ekki í einangrun, þannig að ég fylgdist að-
eins með samfélagsmiðlum). Salka Sól setur inn svohljóð-
andi pælingu:
„Fólk sem heldur að það sé réttur þeirra að ná í annað
fólk, hefur ekki rétt fyrir sér. Ég þarf ekki að útskýra fyrir
neinum af hverju ég svaraði ekki í símann, tölvupósti eða
seenaði. Mér er sama þó það móðgist.“
Þetta er í alvöru heimspekileg pæling. Á ég rétt á að ná í
þig? Ef ég þarf að tala við þig, get ég þá gert þá kröfu að þú
svarir? Jafnvel innan ákveðins tíma? Ef ég sé að þú hefur
séð skilaboðin frá mér, og ekki svarað þeim, get ég þá gert
ráð fyrir því að þú sért að hunsa mig?
Nú ætla ég ekki að stinga upp á að við komum okkur upp
einhverskonar stöðluðum og vottuðum reglum um sam-
skipti, viðunandi viðbragðstíma og hæfilegan frest til að
bregðast við seen-i. Mér finnst bara, eins og um svo margt
annað, að fólk eigi að fá að ráða þessu soltið sjálft.
Á sama hátt og mér finnst ekki að fólk geti gert þá kröfu
að maður kasti öllu frá sér til að svara því, þá eru líka í
þessu einhverskonar mörk kurteisi og eðlilegra samskipta.
Stundum getur það til dæmis verið hluti af starfi þínu að
svara fólki og þá á það einhverskonar kröfu á að þú gefir því
svar. Og ég viðurkenni að þegar ég er að reyna að fá fólk í
viðtal get ég orðið pínu pirraður ef það svarar ekki (nei er
iðulega betra en ekkert svar) því á meðan ég bíð eftir svari
er ólíklegt að ég bóki einhvern annan.
Sjálfur er ég sekur um að svara ekki skilaboðum sem ég
sé á hlaupum eða í bílnum eða á fundi og ætla að svara
seinna og gleymi, eins og svo mörgu öðru.
Ég er sem sagt ekki með neina töfralausn, en eins og ég
sagði, við ráðum okkur sjálf. Lífið er of stutt til að tala við
leiðinlegt fólk. Við eigum að hafa frelsi til að ákveða hvernig
við nýtum tíma okkar, í það minnsta utan vinnu og eigum
örugglega að vera dug-
legri að setja okkur
sjálfum og öðrum ein-
hver mörk. Sum fyrir-
tæki hafa til dæmis
bannað starfsfólki að
senda vinnupósta eftir
skrifstofutíma, nema í
algjörum neyðar-
tilfellum. Það er senni-
lega ekkert svo galin regla.
Og svo er heldur ekki svo galið að fara ekki á taugum ef
þú nærð ekki í einhvern. Það þarf ekki að þýða að hann hati
þig eða vilji ekki tala við þig. Kannski er hann bara upptek-
inn eða í jógatíma eða að klappa kettinum sínum eða að laga
til í bílskúrnum. Hvað veit ég?
Andaðu bara rólega og mundu að á einhvern hátt kom-
umst við af þegar það var ekki sjálfsögð krafa að allir svör-
uðu alltaf öllum strax.
Rétturinn til að nenna ekki að tala við þig
’Á ég rétt á að ná í þig? Ef égþarf að tala við þig, get ég þágert þá kröfu að þú svarir? Jafnvelinnan ákveðins tíma? Ef ég sé að
þú hefur séð skilaboðin frá mér, og
ekki svarað þeim, get ég þá gert ráð
fyrir því að þú sért að hunsa mig?
Á meðan ég man
Logi Bergmann
logi@mbl.is