Morgunblaðið - 02.04.2019, Qupperneq 19

19
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 2. APRÍL 2019
Ráð undir rifi hverju Það getur verið erfitt að komast leiðar sinnar í borginni, en pósturinn veit hvað hann syngur og kemst allt það sem hann vill á vélhjóli.
Kristinn Magnússon
Á undanförnum ár-
um hafa ríkisútgjöld
og ríkisumsvif aukist á
ógnarhraða án þess að
framleiðni í opinberum
rekstri hafi aukist á
sama tíma. Laun emb-
ættismanna og opin-
berra starfsmanna
virðast oft á tíðum
hafa hækkað sjálf-
krafa og eru á ein-
hverskonar sjálfstýringu án skyn-
samlegra röksemda.
Embættismannakerfið hefur blásið
út og verið upptekið við að setja
upp gífurlegt kerfi reglugerða og
eftirlitsstofnana vegna EES í því
skyni að aðlaga Ísland að reglu-
verki ESB sem felur í sér enn
meira ríkisbákn. Launakostnaður
embættismanna og opinberra
starfsmanna hefur hækkað veru-
lega á undanförnum árum án þess
að áþreifanlegur árangur sé sjáan-
legur. Þá hefur það gerst þrátt fyr-
ir að skattgreiðendur telji mik-
ilvægt að fari saman aukinn
árangur og hækkun launakostn-
aðar. Það sem einkennir yfirleitt
slaka stjórnmálamenn, stjórn-
málaflokka og embættismenn eru
skattahækkanir, aukning útgjalda
og skuldasöfnun. Sjálfstæð hugsun
og hagsmunir Íslands eru oft á tíð-
um ekki settir í önd-
vegi.
Áður en yfirbygging
opinbers rekstrar á Ís-
landi veldur meiri út-
gjöldum er nauðsyn-
legt að hefjast handa
við kerfisbundna hag-
ræðingu í rekstri rík-
issjóðs á öllum sviðum.
Framúrskarandi fyrir-
tæki eru flest með
klóka stjórnendur sem
ná því besta út úr
starfsfólki og skila
arðsemi í sínum rekstri. Innleiða
þarf leikreglur einkarekstrar í op-
inberum rekstri þar sem stöðugt er
horft til betri rekstrar, betri stjórn-
unar og verðmætaskapandi þjón-
ustu sem eykur hag þeirra sem eiga
og greiða fyrir þjónustuna sem aug-
ljóslega eru skattgreiðendur. Setja
þarf af stað öfluga fjármálasveit og
hagræðingarsveit ásamt fram-
úrskarandi teymum sem fara um
allt ríkiskerfið og veita því nauð-
synlegt aðhald. Mikilvægt er hefja
sölu ríkiseigna s.s. eignarhluti rík-
issjóðs í Landsbanka Íslands og Ís-
landsbanka. Einnig er mikilvægt að
hefja sölu á Flugstöð Leifs Eiríks-
sonar og Íslandspósti sem eru í
samkeppnisrekstri á einkamarkaði.
Fasteignir sem eru í eigu ríkissjóðs
og hýsa ríkistofnanir þarf að setja í
söluferli og ná meiri hagkvæmni í
rekstri. Taka þarf upp virka eigna-
endastöð og framundan er hagræð-
ing í opinberum rekstri á öllum
sviðum og lækkun skatta. Það er
öllum ljóst að undanfarin ár hafa
ekki verið nýtt til hagræðingar. Nú
er kominn tími á niðurskurð á öllum
sviðum opinbers rekstrar þar sem
óskað er eftir betri og hagkvæmari
rekstri að hætti hinnar hagsýnu
húsmóður. Taka þarf íslenska
embættismannakerfið til gagn-
gerrar endurskoðunar þar sem aug-
lýst verður eftir öflugum stjórn-
endum á öllum sviðum sem vilja ná
árangri fyrir Ísland og umbjóð-
endur sína, íslenska skattgreið-
endur.
Mikilvægt er að embættismenn
sem ráðnir eru til starfa gæti hags-
muna Íslands og íslenskra skatt-
greiðenda. Minnimáttarkennd og
undirlægjuháttur gagnvart öðrum
þjóðum er ólíðandi og mikilvægt er
að þeir sem starfa í opinberum
rekstri hafi trú á Íslandi og framtíð
Íslands.
Hagræðing og verðmætasköpun í
opinberum rekstri er aðkallandi á
öllum sviðum.
Það er augljóst að mikilvægasta
aðgerð í hagstjórn á Íslandi á
næstu árum er að lækka útgjöld
ríkissjóðs, auka framleiðni í rík-
isrekstri og greiða niður skuldir.
Auka þarf framleiðni og samkeppni
í heilbrigðismálum og mennta-
málum og ná þannig fram hagræð-
ingu og samkeppnishæfni. Setja
þarf forstjóra yfir útgjaldamestu
málaflokka ríkisins og reka þá með
tilliti til árangurs og áætlana um
framtíðarárangur með meiri tekjum
og lægri kostnaði. Fjárfestingar í
útgjaldamestu málaflokkunum,
heilbrigðismálum, samgöngumálum
og menntamálum gera þá kröfu að
fjárfestingar séu arðsamar með
verðmætaskapandi stefnumörkun
til lengri tíma og embættismenn og
opinberir starfsmenn fái viðeigandi
örvun. Meðferð fjármuna skatt-
greiðenda þarf meiri aga, skipulag
og verðmætasköpun. Nú þarf að
taka upp lögmál einkarekstrar á
flestum sviðum opinbers rekstrar
þannig að samkeppni og verðmæta-
sköpun aukist. Ísland er ríkt land
og tækifærin óendanleg en þau
verða ekki nýtt ef opinber rekstur
kæfir íslenska hagkerfið og einka-
rekstur. Yfirbygging í opinberum
rekstri á Íslandi er of dýr og mik-
ilvægt að byrja hagræðingu strax.
Nú þegar hagkerfið kólnar kem-
ur í ljós hverjir eru naktir á strönd-
inni þegar fjarar frá en fréttir af
því munu berast á næstu misserum
ef ekki verða teknar stefnumark-
andi ákvarðanir á næstu misserum
um verulegan niðurskurð í opinber-
um rekstri.
Eftir Albert Þór
Jónsson »Hagræðing og verð-
mætasköpun í opin-
berum rekstri er aðkall-
andi á öllum sviðum.
Albert Þór Jónsson
Höfundur er viðskiptafræðngur með
MCF í fjármálum fyrirtækja og 30
ára starfsreynslu á fjármálamarkaði.
albertj@simnet.is
Er „ríkisbáknið“ að kæfa
einkaframtak og einkarekstur á Íslandi?
stýringu á eignum ríkissjóðs og
markaðsvæða starfsemi sem einka-
aðilar geta sinnt betur og með meiri
hagkvæmni.
Mikilvægt er að hefjast handa
strax með því að taka upp verð-
mætaskapandi stjórnun í öllum rík-
isstofnunum en þannig er hægt að
hagræða og bæta rekstur. Í kjölfar-
ið er hægt að lækka skatta og auka
samkeppni sem bætir þjónustu og
lækkar verð. Besta aðferð við
markaðsvæðingu er að hafa hana
einfalda og hefjast handa strax.
Með sölu á eignarhlutum ríkissjóðs
í ríkisbönkum sem eru að markaðs-
verði í kringum 300 ma.kr. er ein-
faldast að senda hverjum Íslendingi
hlutfallslega eign sína í pósti en
þannig væru ríkisbankar komnir í
beina eigu landsmanna sem myndi
auka samkeppni og einfalda rekstur
þeirra.
Í mörg ár hafa ákveðnir stjórn-
málaflokkar til hægri talað um
„Báknið burt“ en ríkisútgjöld hafa
aukist um 170 ma.kr. síðastliðin 5
ár. Fasteignagjöld í Reykjavíkur-
borg hafa t.a.m. hækkað um 91%
frá árinu 2011. Það er alveg ljóst að
hækkun skatta á Íslandi er komin á