Morgunblaðið - Sunnudagur - 14.04.2019, Qupperneq 13

14.4. 2019 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 13
vatni. Bara ekki. Klíníkin hefur ekkert að gera
með þau réttindi sjúklinga sem Alþingi skapaði.
Það er okkur sem þjóð óásættanlegt að fara
þannig með almannafé að við veljum lausn sem
er dýrari og skapar notandanum, þ.e. sjúklingn-
um, augljóst óhagræði. Átaksverkefni síðustu
þriggja ára hefur ekki skilað því sem lagt var
upp með, þ.e. að útrýma biðlista í liðskiptaað-
gerð. Það var markmið átaksverkefnisins. Það
er ríkinu dýrt að láta þennan sjúklingahóp bíða,
en oftast er það sjúklingnum sjálfum dýrast í
formi skertra lífsgæða sem á stundum sjúkling-
urinn nær ekki að vinna tilbaka nema að hluta
eftir aðgerðina,“ segir hann.
„Það eru rannsóknir sem sýna tengsl á milli
óeðlilega langs biðtíma og lélegri árangurs að-
gerðar. Það er því flestum ljóst að tímabundinn
samningur um þennan þátt heilbrigðisþjónust-
unnar væri heillaskref fyrir þennan sjúklinga-
hóp þannig að upphaflegu markmiði átaksverk-
efnisins mætti ná innan fyrirsjáanlegrar
framtíðar. Samningur yrði síðan óvirkur ef bið-
tími opinberu sjúkrahúsanna væri orðinn
ásættanlegur. Við verðum að temja okkur þá
hugsun að hagsmunir sjúklingsins komi fyrst,“
segir Hjálmar.
„Það er glórulaust af ríkinu að leggja það á
sjúklinginn að fara út í aðgerð og eiga svo erfiða
heimferð í væntum. Þetta veldur því einnig að
ekki er samfella í þjónustunni og það setur
sjúklinginn í erfiða stöðu. Hann er að fara í
stóra aðgerð, mætir út,
hittir skurðlækninn og
hann sker samdægurs, eða
daginn eftir. Hvað ef sjúk-
lingi líst ekki á hann? Svo
þegar hann kemur heim og
eitthvað kemur upp á hefur
hann enga möguleika á að
hafa aftur samskipti við
sinn skurðlækni. Hann er í
allt öðru landi,“ segir
Hjálmar og bendir á að í
sumum löndum séu ekki
notaðir sams konar gervi-
liðir og á Íslandi. Ef eitthvað kemur upp á er því
erfitt fyrir íslenska lækna að hjálpa til.
„Þá eru ekki til réttu verkfærin, ekki til vara-
hlutir. Hvað ætlar þú að gera þá?“
Keyrði sjálfur rútuna
Hjálmar segir þrjá heilbrigðisráðherra hafa
haft þetta mál á sínu borði, Kristján Þór Júl-
íusson, Óttar Proppé og núverandi ráðherra,
Svandísi Svavarsdóttur.
„Ekkert af þeim leysti þennan hnút. Við höf-
um haft óbreytt verð frá upphafi eða 1.200.000
krónur á aðgerð, hvort sem um er að ræða lið-
skipti á mjöðm eða hné. Úti, ef reiknaður er
ferðakostnaður og aðgerðin, er þetta í kringum
tvær milljónir ef við miðum við Svíþjóð. Tæp-
lega helmingi dýrara,“ segir Hjálmar sem fór
eitt sinn sjálfur til Svíþjóðar með fimm sjúk-
linga.
„Ég fór út og keyrði sjálfur rútuna. Við
vorum ekki með fimm fylgdarmenn heldur var
ég skráður sem fylgdarmaður auk tveggja
hjúkrunarfræðinga sem fylgdu með. Þannig
spöruðum við tvo fylgdarmenn. Þegar ég
reiknaði þetta allt saman var útkoman sú að ég
hefði getað gert níu og hálfa aðgerð í stað
fimm ef ég hefði bara keyrt rútuna í Ármúla 9,
í stað þess að enda í Suðvestur-Svíþjóð,“ segir
hann.
„Ef maður tekur þetta enn lengra og hugsar
um ríkisbókhaldið þá kostar það tvær milljónir
að fara út með öllu; aðgerð, ferðakostnaður og
fylgdarmaður. Þegar ríkið leggur til þessar
tvær milljónir fyrir aðgerð úti fær það til baka
flugvallaskattinn. Það er engin önnur skatt-
heimta sem kemur til baka af þeim peningum.
Þegar þú leggur 1,2 milljónir í Ármúla 9, eða
hvaða stað sem það væri, þá koma til baka í
fyrstu umferð skatta strax um 500 þúsund
krónur. Virðisauki af öllum vörum sem notaðar
eru í aðgerðina plús tekjuskattur. Þá sér maður
að þetta er enn meiri munur. Fyrir utan það þá
eigum við að halda þekkingunni í landinu. Og
þetta er bara peningahliðin en ekki sú hlið sem
snýr að líðan sjúklinganna,“ segir hann.
„Svo er auðvitað fáránleikinn fullkomnaður
með því að sjúklingarnir sem fara út enda í
einkafyrirtæki úti,“ segir Hjálmar.
„Flestir hafa farið í aðgerð á einkasjúkrahús-
inu Capio Movement í Halmstad í Suðvestur-
Svíþjóð sem er hluti af risastórri samsteypu og
þetta er minn gamli spítali,“ segir Hjálmar og
tekur fram að hann eigi ekkert í þeim spítala
sjálfur og hafi enga hagsmuni af því að senda
fólk þangað.
Tveir biðlistar í gangi
Hjálmar telur afar mikilvægt að áformin séu
skýr, þannig að óvissu um hvert framhaldið er
sé eytt án tafar.
„Þegar fólk kemur hingað í viðtal og ákvörð-
un hefur verið tekin um aðgerð fær það strax að
vita hvaða dag aðgerðin verður gerð. Þegar fólk
fer á biðlista fer allt líf fólks í bið. Það kemur
upp kvíði og óvissa og fólk veit ekki hve lengi
það þarf að bíða.“
Ef ég þyrfti á aðgerð að halda og færi til
læknis á Landspítalanum, hvað þyrfti ég að bíða
lengi eftir aðgerð?
„Ég sé mjög reglulega bréfin sem Landspít-
alinn sendir á sjúklingana. Það er send tilvísun
frá heimilislækni eða öðrum sérfræðingum inn
á Landspítala og oftast tekur það einn til þrjá
mánuði að senda sjúklingnum bréf um að tilvís-
unin sé móttekin. Ég fylgdist vel með þessu á
síðasta ári. Í upphafi árs komu sjúklingar til
mín sem sýndu mér bréf sem í stóð: Við höfum
móttekið tilvísun þína. Frá og með dagsetningu
þessa bréfs áttu von á að vera kallaður í viðtal
eftir 4-6 mánuði. Þannig var það á fyrri hluta
2018. Um sumarið voru þetta
6-8 mánuðir og um haustið
voru þetta 8-10 mánuðir.
Þetta var bara biðin eftir við-
talinu og þá er viðkomandi
ekki enn þá kominn á biðlista
fyrir aðgerð. Það er einnig
misskilningur að það sé einn
biðlisti á Landspítalanum,
hann er alls ekki einn. Það er
biðlisti hvers læknis; sumir
hafa langa biðlista en aðrir
styttri.
Ég hef heyrt ótrúlegar
sögur, til dæmis af fólki sem hefur verið á bið-
lista hjá lækni sem hefur síðan hætt. Viðkom-
andi þarf þá vinsamlegast að byrja upp á nýtt
hjá öðrum lækni og virðist þannig Landspít-
alinn firra sig ábyrgð á stöðu sjúklingsins, sem
er algjörlega út úr korti.“
Litið á mig sem vandræðagepil
„Ég hefði aldrei trúað því þegar ég ákvað að
flytja heim að hlutirnir myndu vera svona, og
kannski er maður bara svo barnalegur, en ég
hélt í alvörunni að ég væri að koma heim til að
hjálpa til. En í staðinn er litið á mann sem vand-
ræðagepil fyrir að vera að hrista upp í kerfinu,“
segir hann.
„Það er ekki létt að sitja fyrir framan fólk
sem er gjörsamlega örvilnað í sinni stöðu og
hefur ekki möguleikann á að fara út og er að
reyna að skrapa saman pening til að geta komið
hingað í aðgerð af því það getur ekki beðið leng-
ur. Þetta er fólk sem búið er að borga sína
skatta og vinna hörðum höndum og ríkið getur
ekki gert neitt. Ég held að fæstir skilji hvað við
erum að senda fólk út í,“ segir hann.
„Ég segi oft tvær sögur svo hægt sé aðeins að
skilja þetta, þó svo maður geti svo sem aldrei
sett sig í þessi spor fullkomlega. Ímyndaðu þér
einstakling sem er í kringum sextugt og er með
grunnskólamenntun og hefur unnið allt sitt líf
erfiða líkamlega vinnu. Svo bregst mjöðmin eða
hnéð. Þú getur ekki sinnt áfram þessari erfiðu
vinnu. Þá ferðu á bið í eitt til tvö ár og færð
sjúkradagpeninga. Hvaða líkur heldur þú séu á
því að fólk komist aftur út á vinnumarkaðinn?
Þær eru nánast núll. Þá er þetta fólk komið á
örorkulífeyri fyrir aldur fram og svo á mjög lé-
legan ellilífeyri af því það tapar þessum síðustu
árum,“ segir hann.
„Hin sagan er um ekkju á áttræðisaldri sem
er við góða heilsu og býr ein. Svo fer mjöðmin
og hún bíður í eitt til tvö ár eftir aðgerð. Á þeim
tíma minnkar hreyfigeta hennar þannig að hún
getur ekki lengur séð um sig sjálf og endar inni
á hjúkrunarheimili. Hún hefði kannski getað
séð um sig sjálf í fimm til tíu ár í viðbót ef hún
hefði komist innan eðlilegs biðtíma í aðgerð,“
segir Hjálmar og spyr hvers konar rugl þetta
sé.
Blaðamanni verður fátt um svör. Morgunblaðið/Ásdís
’Ég hef aldrei heyrtnein rök sem haldavatni. Bara ekki. Klíníkinhefur ekkert að gera með
þau réttindi sjúklinga sem
Alþingi skapaði. Það er
okkur sem þjóð óásætt-
anlegt að fara þannig með
almannafé að við veljum
lausn sem er dýrari.
Sjúkratryggingar Íslands hafa tek-
ið saman upplýsingar varðandi
ferðir utan í liðskiptaaðgerðir.
 Árið 2018 fóru 25 manns í lið-
skiptaaðgerðir erlendis.
 Heildarkostnaður var
44.862.302 á árinu 2018, meðalt.
1.794.492 á aðgerð.
 17 manns hafa nú þegar sótt
um að komast utan í liðskipta-
aðgerð á árinu 2019.
 Flestir fara til Norðurlanda.
Aðgerðir
erlendis