Skessuhorn - 07.09.2005, Síða 16

16
MIÐVIKUDAGUR 7. SEPTEMBER 2005
■.r.viiin. ..

Ingjaldshóbkirkja
Fundanna skært í Ijós burt leið.
Blundar hér vært á beði moldar,
blessaðar fært á náðir foldar,
bamið þitt sært, ó beiska neyð!
Þetta er fyrsta erindið í ljóði sem
Jónas Hallgrímsson orti þegar hann
var á ferð um Ingjaldshól 1841 og
heitir „Á gömlu leiði 1841“. Ljóðið
er ort um Jón Kjærnested sem lést í
Olafsvík 1836 og er grafinn í Ingj-
aldshólskirkjugarði.
Ingjaldshóll á sér langa og merka
sögu. Upphaf og nafn má rekja til
Ingjaldar, sonar Alfarins Válasonar
landnámsmanns sem nam land á
milli Beruvíkurhratms og Ennis.
Sem kirkjustaður er hann líklega
einn sá elsti á Snæfellsnesi. I Sturl-
ungu er getið um Halldór Oddsson
prest þar um 1200. Ingjaldshóll var
lengi í eigu Sturlunga en síðustu
tvær aldirnar fyrir siðaskipti var
staðurinn í eigu Helgafellsklaust-
urs. Síðasti ábúandi flutti þaðan
1966.
Um kirkju á Ingjaldshóli er fyrst
getið 1262, en sóknarkirkja varð
hún ekki fyrr en 1317. 13. október
það ár vígði Arni biskup Helgason
hana og helgaði hana Guði, Maríu
mey og píslavottunum St. Cosmos
og St. Demian, en þeir voru dýr-
lingar ffá um 3ju öld eftir Krist,
þekktir fyrir lækningar á dýnun og
mönnum. Þótti það með eindæm-
um að sömu kirkju væru valdir svo
margir dýrlingar.
Sagan segir að sumarið 1477 hafi
tiginn maður komið að Rifi og haft
vetursetu á Ingjaldshóli. Halda
sumir því fram að þar hafi verið á
ferð Kristófer Kólumbus enda
hófust Ameríkuferðir frá Snæfells-
nesi. Fyrsta kirkjan sem byggð var
og upplýsingar eru til um var byggð
af Danakonungi 1696. Kostaði hún
400 ríkisdali og var öllum kirkjum í
Skálholtsbiskupsdæmi gert að
leggja henni til fé. Núverandi
kirkjuklukkur eru báðar úr þessari
kirkju, önnur með ártalinu 1735 og
hin 1743. Það var í tíð þessarar
kirkju að Magnús Jónsson lögmað-
ur (1642-1694) og Guðmundur
Sigurðsson sýslumaður (1700-
1753) voru jarðsettir og ég kem
betur að því seinna. Kirkjur á Ingj-
aldshóli stóðu í suðvesturhorni nú-
verandi kirkjugarðs.
1782 endurbyggði Ólafur bíld-
höggvari Björnsson kirkju á Ingj-
aldshóli, en hann hafði lært tré-
skurð erlendis. Jakop Plum, kaup-
maður í Ólafsvík, lýsir henni sem ó-
venju skrautlegri og vandaðri.
Varðveist hafa gripir úr þeirri kirkju
effir Ólaf og eru þeir á Þjóðminja-
safninu í dag. Þetta var þriðja
stærsta kirkja landsins í þá tíð, að-
eins kirkjurnar á Hólum og í
Reykjavík voru stærri, enda var
þetta fjölmenn sókn og margir ver-
menn sóttu hana einnig.
Núverandi kirkja var byggð 1903
og er líklegast elsta steinsteypta
kirkja heims. Hörður Ágústsson
komst að því að í París var kirkja
steypt í fyrsta sinn um svipað leyti,
en Ingjaldshólskirkja er eldri. Hún
var reist eftir teikningum Jóns
Sveinssonar byggingarmeistara, og
var ákveðið að flytja hana úr kirkju-
garðinum norðar á hólinn. 1914 var
kirkjan síðan mikið endurbætt,
turninn hækkaðtu-, byggt söngloft
og hvelfingin gerð bogadregin og
klædd með panel. Allt þetta var gert
effir teikningum Rögnvaldar Ólafs-
sonar, húsameistara ríkisins.
Altaristaflan í kirkjunni er eftir
Þórarinn B. Þorláksson og er eftir-
mynd af altaristöflunni í Dómkirkj-
unni. Einnig eru til tvær eldri altar-
istöflur sem varðveittar eru í kirkj-
unni. Önnur sýnir guðspjallamenn-
ina fjóra, en þá altaristöflu gaf Pet-
er Nicolai Winge kaupmaður í Rifi
1709. Hin er frumstæðari og eldri
og hefur líklegast verið í kirkjunni
sem var byggð 1696.
Mikið er af minningarmörkum í
kirkjugarðinum, en tvö eru þó
merkust. Annað þeirra er legsteinn
Magnúsar Jónsonar (1642-1694)
lögmanns. Steinninn er líklega
meitlaður í Danmörku úr sand- eða
leirsteini og á honum stendur með
nútímastafsetningu:
„Vaknið upp af svefhi andvara-
leysisins, ó þér menn sem fram hjá
nú gangið. Grátið landsins hryggi-
legt tilfelli að hér er til hvíldar lagð-
ur sá sem allt landið má gráta, eðla
vís og hágöfugur herra, hr. Magnús
Jónsson lögmaður yfir norður og
vestur Islandi. Fæddur anno 1642
og ffá sýslumanns embætti til lög-
manns kjörinn anno 1679 hverju
hann þénaði með æru og virðing í
15 ár allt þangað til hann safhaðist
til sinna forfeðra anno 1694 þann
25. apríl og deyði á 52. ári síns ald-
urs.
Takið eftir dauðlegu menn! Hér
hvílir dyggðin ásamt líkamsþunga.
Ef dyggðin deyr gemr Guð dáið.
Takið eftir! Hér hvílir réttur og
mikil löghlýðni, hér er reglusemi.
Takið eftir íbúar Túle!“
Skjaldarmerki er meitlað á hvert
horn á legstein Magnúsar Jónsson-
ar lögmanns. Þetta er skjaldarmerki
Eggerts Hannessonar lögmanns í
Saurbæ á Rauðasandi.
Hinn steinninn er legsteinn
Guðmundar Sigurðssonar sýslu-
manns (1700-1753) en hann var
móðurbróðir og tengdafaðir Egg-
erts Ólafssonar. Eggert var einmitt
á leið til Ingjaldshóls þegar hann
drukknaði og er minnismerki um
hann á staðnum.
Legsteinn Guðmundar er líka
líklega meitlaður í Danmörku úr
hvítgráum æðótmm marmara, og á
honum stendur með nútímastaf-
setningu:
„Undir þessum steini liggja bein
Guðmundar Sigurðssonar sem hélt
Snæfellssýslu og Stapaumboð 19 ár
en lét af hendi með hægu andláti
þegar liðin voru frá burði Krists
1753 ár. Hafði hann fylgt aldamóti.
Lítið á, þér dauðlegu menn, sem
hér eigið leið um hvaða búnað
dyggðin lagði frá sér hér. Dyggðin
lyfri sálinni en líkamanum, þegn
þess dauðlega, og mannanna öfund
hélt hún í skefjum. Oflætið hamdi
hún og þraut hverja sigraði. Þess
vegna skalt þú, sem nemur staðar
yfir moldum góðs manns, feta í fót-
spor hans og reyna hversu gagnleg
og ljúf ástin til dyggðarinnar er.“
Áðurnefndir legsteinar voru
orðnir mjög illa farnir og var steinn
Guðmundar stmdurbrotínn. Forn-
leifavernd ríkisins hlutaðist til um
að fá erlendan forvörð sem hreins-
aði og lagfærði steinana. Steinarnir
hafa nú verið settir upp til sýnis og
varðveislu í safnaðarheimilinu á
Ingjaldshóli.
Magnús A Sigurðsson,
minjavörður Vesturlands
og Vestfjarða.
Á bæjarstjórnarfundi þann 23.á-
gúst sl. var samþykkt tíllaga þar sem
skiplags- og umhverfisnefnd var
fahð að láta vinna rammaskipulag
að íbúðarbyggð norðan þjóðvegar
við Kalmansvík. Þessi tillaga er í
samræmi við þær hugmyndir sem
eru um byggðarþróun í endurskoð-
uðu aðalskipulagi Akraneskaup-
staðar.
Við umræður um tillöguna á bæj-
arstjómarfundinum lýsti ég þeirri
skoðtm minni ég teldi að líka ætti að
gera ráð fyrir íbúðum fyrir aldraða á
þessu byggingarsvæði. Það er mín
skoðun að á þessu svæði við Kalm-
ansvík og þar fyrir innan eigi að vera
næsta byggingarsvæði fyrir íbúðir
fyrir þá sem em 60 ára og eldri. Nú
er búið að auglýsa byggingarsvæði
fyrir eldri borgara við Dvalarheimil-
ið Höfða og svæðið við Kalmansvík
á að koma í ffamhaldi af uppbygg-
Það verður ekki mikið lengra í
alla þjónustu fyrir þá sem myndu
búa við Kalmansvíkina heldur en
fyrir íbúana í dag ffá Dvalarheimil-
inu Höfða. Á þessu byggingarsvæði
í Kalmansvíkinni verður einstak-
lega fallegt útsýni, góðar göngu-
leiðir og stætóferðir svo eitthvað sé
nefnt. Ég tel að þarna eigi að
byggja a.m.k. tvö fjölbýlishús með
sameiginlegri aðstöðu sem nýtist
sem samkomusalur, félagsmiðstöð
og þjónusturými. Þessi sameigin-
lega aðstaða á að koma á milli þess-
ara fjölbýlishúsa ekki ósvipað og
gert er víða, t.d.í Kópavogi.
Gunnar Sigurðsson,
bæjarfulltrúi Sjálfstæðisflokksins
á Akranesi.
ingunni við Höfða.
Sunnublíð;, jjölbýlishús, félagsaðstaða og þjónusturými eldri horgara í Kópavogi. Sam-
bœrileg aðstaða og greinarhöfundur leggur til að byggð verði við Kalmansvík á Akranesi.
Fasteignamat suniar-
húsa hækkar mest í
Leirár- og Melahreppi
Fasteignamat ríkisins hefur lokið
endurmatí á sumarbústöðum lands-
manna. Endurmatið tók gildi um
liðin mánaðamót. Matið er miðað
við verðlag í nóvember 2004. Þann
31. desember fer síðan ffam árlegur
ffamreikningur og er matið þá fært
til verðlags í nóvember 2005. Til
endurmats komu allir sumarbústað-
ir á landinu sem standa á sumarbú-
staðarlóðum. Alls voru það 8.814
bústaðir að fasteignamati rúmir 37,7
milljarðar króna. Að loknu endur-
mati var verðmætið komið í rúma
47,7 milljarða króna eða um 23,8%
hækkun.
Á Vesturlandi voru 2.045 bú-
staðir teknir til endurmats að verð-
mæti tæpar 1.202 milljónir króna.
Alls hækkaði matið á Vesmrlandi
um 17,28% og fór því í rúmar
1.409 milljónir króna. Mjög mis-
jafnt var eftir sveitarfélögum
hvernig fasteignamatið breyttist.
Mest varð hækkunin á Vesturlandi
í Leirár- og Melahreppi. Þar
hækkuðu 51 bústaður um 41,8%
að meðaltali. Af öðrum sveitarfé-
lögum má nefna að í Innri-Akra-
neshreppi hækkuðu bústaðir að
meðaltali um 37% og í Skorradals-
hreppi hækkaði matið um 32,6%.
Flestir bústaðir voru teknir til end-
urmats í Borgarbyggð eða 727 tals-
ins. Þar var hækkunin 16,4%. I
Saurbæjarhreppi lækkaði fast-
eignamat hins vegar um 0,4%.
HJ