Morgunblaðið - 02.05.2019, Qupperneq 28

BAKSVIÐ
Guðm. Sv. Hermannson
gummi@mbl.is
Málþóf á Alþingi komst ísviðsljósið í síðustuviku, þegar HelgiBernódusson, skrif-
stofustjóri Alþingis, lýsti því yfir í há-
tíðarræðu á hátíð Jóns Sigurðssonar í
Jónshúsi í Kaupmannahöfn, að nauð-
synlegt væri að kveða þann draug
niður, rota í einu höggi, eins og Helgi
orðaði það.
Málþóf á sér langa sögu á Al-
þingi Íslendinga. Þorsteinn Magn-
ússon, stjórnmálafræðingur og
starfsmaður þingsins, segir í bókinni
Þingræði á Íslandi, sem kom út 2011,
að til dæmis sé vikið að málþófi í
Morgunblaðinu árið 1915 og allan
þann tíma, sem hér hafi verið meiri-
hlutastjórnir, séu tíðar tilvísanir til
málþófs, bæði í dagblöðum og um-
ræðum á Alþingi.
Þorsteinn segir að málþóf sé
sterkasta birtingarmynd umræðu-
hefðar átakastjórnmálanna á Alþingi
og sé aðgerð minnihluta, oftast
stjórnarandstöðu, til að tefja eða
stöðva framgang þingmáls eða knýja
fram breytingar með því að standa
fyrir löngum ræðum um málið. Það sé
hluti af því að vera í stjórnarand-
stöðu, að leggja rækt við málþófs-
hefðina og ekki skipti máli hvaða
flokkar séu í stjórnarandstöðu. Sjálf-
stæðisflokkurinn hafði þannig verið í
stjórnarmeirihluta í 18 ár þegar hann
lenti skyndilega í stjórnarandstöðu í
febrúar 2009. Flokkurinn hafi strax
tekið upp gunnfána stjórnarandstöðu
og gengið beint inn í þá málþófshefð,
sem hafði mjög sett svip sinn á störf
þingsins árin þar á undan og Sjálf-
stæðisflokkurinn harðast fordæmt.
Bannorðið málþóf
En þrátt fyrir langa málþófshefð
á Alþingi hefur orðið málþóf verið
nánast einskonar „tabú“ eða bannorð
innan þingsins. Segir Þorsteinn, að
það minni stundum á söguna um nýju
fötin keisarans og sjaldgæft sé að
nokkur vilji viðurkenna að hann
stundi málþóf.
Helgi Bernódusson hefur, áður
en í Jónshúsi, fjallað opinberlega um
málþóf á Alþingi og gagnrýnt það. Í
erindi sem hann flutti á fundi Al-
þjóðasamtaka skrifstofustjóra þjóð-
þinga árið 2016 sagði hann, að mál-
þófshefðin yki almennt agaleysi í
störfum þingsins, störf þess væru
ekki tekin alvarlega eins og verkefni
löggjafans þó ættu að vera.
Þykjustuleikur
„Ein undarlegasta hlið málþófs-
hefðarinnar er tilfinning margra,
þingmanna, starfsmanna og áhorf-
enda, fyrir fáránleika hennar. Málþóf
getur haft sterk áhrif á þá sem búið
hafa við það lengi. Sterkust er tilfinn-
ingin fyrir samspili leiksins og forms-
ins. Í hinu þunga og stífa formi, þing-
skapa, þinghefða og hinni mikilúðlegu
umgjörð þingsalarins, er í gangi leik-
ur sem ekki hefur neina merkingu,
e.k. þykjustuleikur. Forseti þingsins
situr á virðulegum stól sínum og lýsir
því hátíðlega yfir að nú taki til máls
þessi eða hinn þingmaðurinn. Hann
gengur sparibúinn til ræðustóls í saln-
um og byrjar ræðuhöld sem eru ekki í
alvöru, heldur aðeins tafaleikur. Við
hlið forseta er háskólamenntaður
starfsmaður sem fylgist með forms-
reglum og skráir margt í bækur sínar.
Ræðunni er sjónvarpað, bæði á op-
inberri rás og á neti. Upptökumaður
sér um að ræðan sé varðveitt í hljóð-
skrá. Starfsmenn skrifa ræðuna upp,
ritstýra henni og koma henni fyrir á
neti (áður á prent). Öll er þessi við-
höfn og fyrirhöfn utan um léttan leik,“
sagði Helgi. Almennt hafi fáránleiki af
þessu tagi vond áhrif á starfsmenn
sem finni fyrir virðingarleysi fyrir
störfum sínum og tilgangsleysi þeirra.
Birtingarmynd
átakastjórnmálanna
Morgunblaðið/Hari
Þingfundur Málþófshefðin á sér langa sögu á Alþingi Íslendinga og það
er hluti af því að vera í stjórnarandstöðu að leggja rækt við þessa hefð.
28
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 2. MAÍ 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Joe Biden,fyrrverandivaraforseti
Bandaríkjanna,
ljóstraði á dög-
unum upp um eitt
verst geymda
leyndarmál bandarískra
stjórnmála þegar hann til-
kynnti ákvörðun sína um að
gefa kost á sér í forvali Demó-
krataflokksins fyrir forseta-
kosningarnar á næsta ári.
Biden hefur löngum verið orð-
aður við kapphlaupið um
Hvíta húsið, en hörmulegur
sonarmissir kom í veg fyrir að
hann færi fram árið 2016.
Bekkurinn demókratamegin
er nú þegar þéttsetinn, en
kannanir benda engu að síður
til að Biden njóti langmests
stuðnings af þeim frambjóð-
endum sem vilja etja kappi við
Trump Bandaríkjaforseta á
næsta ári. Um 39% þeirra sem
ætla sér að taka þátt í forvali
Demókrataflokksins eru sögð
styðja Biden og í ljósi þess að
valið stendur á milli um tutt-
ugu frambjóðenda verða slík-
ar tölur að teljast afgerandi
forysta fyrir Biden, sér í lagi
þar sem næsti maður, Bernie
Sanders, mælist eingöngu með
um 15% stuðning. Þá mælast
næstu frambjóðendur þar á
eftir, þau Elizabeth Warren
og Pete Buttigieg, með 8% og
7% fylgi.
Það er að mörgu leyti
skiljanlegt að Biden skuli
njóta svo mikils trausts meðal
demókrata. Hann skapaði sér
góðan orðstír á ferli sínum í
öldungadeild Bandaríkja-
þings, þar sem hann meðal
annars beitti sér mjög í utan-
ríkismálum. Þá þykir hann
höfða mjög vel til þeirra kjós-
endahópa í „ryðbelti“ Banda-
ríkjanna sem kusu Obama með
miklum meirihluta, en fóru
svo yfir til Trumps í síðustu
kosningum. Demókratar
kunna því að vona að Biden
hafi það sem þurfi til að sigr-
ast á Trump á næsta ári.
Fyrir sitt leyti hefur Trump
látið sér fátt um finnast um
framboð Bidens, en í fyrra lét
forsetinn hafa eftir sér að Bi-
den væri draumaframbjóðandi
sinn, þar sem sér ætti að reyn-
ast leikur einn að ná endur-
kjöri yrði Biden mótframbjóð-
andinn. Víst er að kjarnafylgi
Trumps hefur sjaldan verið
einarðara í stuðningi sínum
við forsetann, og kálið langt í
frá sopið þó að Biden yrði
hlutskarpastur í forvalinu.
Þá hefur Biden mátt sæta
mikilli gagnrýni að undan-
förnu fyrir meinta óviður-
kvæmilega hegðun sína, eink-
um í garð kvenna.
Hann hefur svarað
gagnrýninni þann-
ig að hann verði í
framtíðinni mun
meðvitaðri um að
virða betur „einka-
rými karla og kvenna“.
Eins og tölurnar sýna virð-
ist þessi gagnrýni ekki hafa
náð að höggva í fylgi Bidens
og það helsta sem gæti ef til
vill orðið honum fjötur um fót
er ekki tengt þessu, heldur sú
einfalda staðreynd, að Biden
verður orðinn 78 ára gamall
stuttu eftir kosningarnar
2020. Þá verður hann fimm ár-
um eldri en Ronald Reagan
var þegar hann var endurkjör-
inn 1984, en þá vildi Reagan
ekki gera mál úr „æsku og
reynsluleysi“ mótframbjóð-
anda síns, sem þá var 56 ára.
Raunar er Biden ekki sá eini
sem er laus við að þurfa að fást
við eigin „æsku og reynslu-
leysi“ því að Bernie Sanders
er 77 ára og Elizabeth Warren
69 ára, eða jafngömul og
Reagan var þegar hann náði
fyrst kjöri. Þá verður að hafa í
huga að Trump forseti var
sjálfur sjötugur þegar hann
tók við embættinu, sem þvæld-
ist ekki fyrir honum þá og hef-
ur ekki gert síðan.
Í því ljósi er mögulegt að
aldur frambjóðendanna muni
skipta minna máli en ella.
Engu að síður er það áhuga-
verð þróun í bandarískum
stjórnmálum, sem hafa gengið
í gegnum sinn skerf af æsku-
dýrkun, að aldur þeirra fram-
bjóðenda sem ná árangri fari
hækkandi. Að einhverju leyti
endurspeglar það bætt heilsu-
far á Vesturlöndum í seinni tíð
og kannski líka ásókn kjós-
enda í reyndari frambjóð-
endur.
Hinu skal þó haldið til haga,
að enn er langt þar til forval
flokkanna hefst og sagan sýnir
að meðbyr í upphafi er ekki
endilega ávísun á árangur
þegar upp er staðið. Jimmy
Carter var til að mynda til-
tölulega óþekktur hnetubóndi
árið 1975 en vann forsetakosn-
ingarnar ári síðar. Bill Clinton
var sömuleiðis lítt þekktur ár-
ið 1991, en sigraði í forvali
demókrata og svo sitjandi for-
seta ári síðar, að vísu með
hjálp þriðja frambjóðandans.
Hvort núverandi meðbyr
Bidens dugar til að halda alla
leið til flokksþings demókrata
sumarið 2020 er því erfitt að
spá fyrir um þó að forskot
hans sé óvenjulega mikið. Hitt
er þó ljóst að aðrir vonbiðlar
flokksins hafa verk að vinna,
ætli þeir sér að skáka honum.
Gamalkunnug nöfn
skjóta upp gráum
kollinum í forvali
demókrata}
Enn fjölgar í
vonbiðlahópnum
S
amgöngur við Vestmannaeyjar eru
enn og aftur í úlfakreppu. Höfnin í
Landeyjum hefur ekki nýst nema
rúmlega helming ársins sökum
sandburðar frá opnun hennar 2010.
Nýsmíði Herjólfs er föst í Póllandi vegna lög-
fræðilegra þrætumála, sem ekki sér fyrir end-
ann á. Milli lands og Eyja siglir 27 ára gamalt
skip sem sífellt þarfnast meira viðhalds. Ferða-
þjónustu í Vestmannaeyjum blæðir hvern þann
dag sem samgöngur þangað eru í þeim ólestri
sem verið hefur í vor.
Reynsla Eyjamanna er að á meðan Herjólfur
siglir í Þorlákshöfn hafi fáir ferðamenn áhuga á
að sækja eyjarnar heim. Þeir leggi ekki á sig
þriggja tíma siglingu til eyjanna þótt náttúru-
fegurðin þar sé einstök og íbúarnir gestrisnir.
Um leið og Landeyjahöfn opnast fyllist bærinn
af ferðafólki sem kaupir sér margháttaða þjónustu af
heimamönnum.
Í vor hefur dýpkun Landeyjahafnar gengið afskaplega
illa, sumpart vegna sjólags, en einnig virðist afkastagetan
vera lítil. Þrátt fyrir ábendingar, m.a. bæjarstjórnar Vest-
mannaeyja, var samið við aðila um dýpkun sem hefur ekki
yfir að ráða þeim tækjabúnaði sem dugir til verksins. Um
þetta hefur bæjarstjórn ályktað og nú síðast munu þeir
blíðviðrisdagar sem gáfust ekki allskostar hafa verið nýtt-
ir til dýpkunar. Bæjarstjórinn hefur gengið svo langt að
fara fram á að fenginn verði annar aðili til að annast dýpk-
un, enda sé bæjarbúum haldið í gíslingu á meðan ekki sé
siglt í Landeyjahöfn. Niðurstaðan er sú að enn (1. maí) er
Landeyjahöfn ekki fær Herjólfi. Margir sjá
eftir þeim aðila sem áður sinnti dýpkun og náði
að vera mun sneggri við verkið og jafnvel að
vetri til. Undirritaður tekur undir áhyggjur
heimamanna að við svo búið verður ekki unað
öllu lengur og finna verður dýpkunarskip sem
dugir til verksins.
Annað mál er að höfnina sjálfa verður að
laga svo sandburður við hana minnki og auð-
veldara og ódýrara verði um vik að halda henni
opinni. Gera þarf rannsóknir á því hvernig það
verður best gert.
Margir horfa til þess að lokið er smíði nýs
Herjólfs og átti hann að hefja siglingar fyrir
mánuði. Þar virðist þó vera komið babb í bát-
inn, ef nota má það orðalag, og hafa risið upp
þrætur milli Vegagerðarinnar og pólsku skipa-
smíðastöðvarinnar sem ekki sér fyrir endann
á. Þegar það skip kemur, sem reyndar mikil óvissa er um,
þá binda menn vonir við að það geti siglt oftar í Landeyja-
höfn en núverandi Herjólfur, þar sem það ristir töluvert
grynnra en eldra skipið og sé því ekki eins bundið af sand-
burði á svæðinu. Einnig í því máli standa öll spjót á Vega-
gerðinni og mikilvægt að finna skjóta lausn.
Þrátt fyrir að einhverjir kunna að dæsa yfir síendur-
teknum umræðum um samgöngur við Vestmannaeyjar er
hér hreinlega um lífsspursmál fyrir heimamenn að ræða
og verður að ganga skjótt í það verk að koma samgöngu-
málum Eyjamanna í viðunandi horf.
Karl Gauti
Hjaltason
Pistill
Úlfakreppa í Eyjum
Höfundur er þingmaður Miðflokksins í Suðurkjördæmi.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
Þorsteinn Magnússon rekur
nokkur dæmi um árangursríkt
málþóf á síðustu árum. Einna
áhrifaríkast verði að telja mál-
þóf Sjálfstæðisflokksins í
mars og apríl 2009 gegn sam-
þykkt á frumvarpi til stjórn-
skipunarlaga en ríkisstjórn-
arflokkarnir og aðrir
stuðningsflokkar frumvarpsins
urðu að falla frá því að fá mál-
ið samþykkt þar sem málþófið
leiddi til þess að ekki var
möguleiki á því að fá það af-
greitt áður en þingið lyki
störfum þá um vorið.
Annað árangursríkt málþóf
var í umræðu um svonefnt
vatnalagafrumvarp sem stjórn-
arandstaðan beitti sér mjög
gegn á þinginu 2004-2005. Þá
nefnir Þorsteinn stjórnar-
frumvarp um Ríkisútvarpið en
málþóf stjórnarandstöðu leiddi
til þess að afgreiðsla þess
tafðist og þrjú þing tók að af-
greiða það og á þeim tíma tók
málið miklum breytingum.
Stjórnskipun-
arlög stöðvuð
MÁLÞÓF