Morgunblaðið - 02.05.2019, Qupperneq 49

MENNING 49
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 2. MAÍ 2019
LAUGAVEGI 24 - REYKJAVÍK - S. 552 0800
SKIPAGÖTU 7 - AKUREYRI - S. 462 4646
N Ý F O R M
h ú s g a g n a v e r s l u n
Strandgötu 24 | 220 Hafnarfjörður | Sími 565 4100 | nyform.is
Komið og
skoðið úrvalið
Stólar
Erum á
facebook
Opið virka daga
11-18
laugardaga
11-15
Ami
Grace
Manning
Elton
Cato
Highrock
Sierra
Kelsey
Góð smásagnasöfn hafa þaðstundum fram yfir skáld-söguna að geta boðið uppá svolítið fjölbreyttari
heima og frásagnarefni. Séu þau
virkilega góð nýtur lesandinn þeirra
forréttinda að fyllast tilhlökkun þeg-
ar einni sögu
sleppir og næsta
tekur við, með
fersku umfjöll-
unarefni og
spennandi nýjum
persónum.
Fyrir síðustu
jól kom út smá-
sagnasafnið Kláði
eftir Fríðu Ísberg
en áður hafði Fríða meðal annars
sent frá sér ljóðabókina Slitför sem
hlaut athygli og lof.
Fríða virðist upprennandi meist-
ari smásögunnar því hún nær ein-
mitt þessu taki á lesandanum, þar
sem hann fer saddur og sáttur frá
síðustu sögu, óþreyjufullur að hlýða
á nýja.
Kláði inniheldur 14 smásögur og
efniviður þeirra er afar fjölbreyttur
þar sem umfjöllunarefnin eru allt frá
fermingu og klámi upp í sjálfsvíg.
Náin sambönd af einhverju tagi er
áberandi þema; sambönd æskuvina,
elskhuga, vinnufélaga, tengdafor-
eldra og tengdabarna en flestar sög-
urnar fjalla um tilveru og tilfinn-
ingar ungs fólks.
Sögurnar eru þó ekki endilega all-
ar sagðar úr frá sjónarhóli ungra
kynslóða. Í fyrstu sögunni er frá-
sögnin til dæmis í höndum foreldra
sem hýsa ungt par sem reynir að
safna sér fyrir íbúð, með tilheyrandi
vandræðagangi í svo náinni sambúð.
Á öðrum stað segir frá móður sem
vill að nágrannar sínir viti af frama-
göngu sonarins í starfi og leggur á
sig ýmislegt til þess.
Fríða býr yfir svolítið sérstakri
skáldgáfu. Hún hefur lag á að miðla
hinum smágerðari mynstrum tilver-
unnar til lesenda; þessum blæbrigð-
um tilfinningalífsins sem við upp-
lifum á hverjum degi þótt þau
kannski bara rétt blási um okkur á
einhvern hátt í dagsins önn; hégóma,
skömm, forvitni, pirringi og van-
mætti.
Í Kláða verða þessar tilfinningar
jafnyfirþyrmandi og þráhyggju-
kenndar hjá persónunum og væru
þær skjálfandi ást, svo áleitnar að
það er líkt og persónurnar vilji rispa
sig undan þeim.
Þótt bróðurpartur sögupersón-
anna sé ungt fólk og nútíminn sé
umgjörð sagnanna eru smásögurnar
ekki þröngt sniðnar til að ganga ofan
í yngri kynslóðir. Fríða nær auð-
veldlega til allra aldurshópa því þær
grunntilfinningar og -kenndir sem
hún fjallar um eru tímalausar og les-
andinn á auðvelt með að finna sjálf-
an sig í þeim.
Kjarni smásagnanna er skýr,
myndmálið skemmtilegt og naskt,
söguþráðurinn áhugaverður og
tungumálið flæðandi.
Það sem gerir stíl Fríðu að auki
svo hressandi og öðruvísi er hvað
hún hlífir sögupersónum lítið. Hún
óttast ekki að afhjúpa þær og bera.
Þessi skortur á spéhræðslu gerir
persónurnar hálfvarnarlausar og
frásagnirnar verða afar sannar,
tragískar og síðast en ekki síst
hrikalega fyndnar.
Í raun endurspeglar ein sagan
þetta afar vel, þar sem fullkomin
„sjálfa“ á samskiptamiðlunum á
ekkert skylt við þann tuskublauta
vandræðagang sem persónan á í
vændum. Við reynum kannski að
hafa okkar bestu hliðar til sýnis en
við sitjum alltaf uppi með tilveru
sem er meira í graut en nokkurn
rennir grun í.
Meistaralegur
skortur á spéhræðslu
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Varnarleysi „Skortur á spéhræðslu gerir persónurnar hálfvarnarlausar.“
Smásögur
Kláði bbbbm
Eftir Fríðu Ísberg.
Partus, 2018. Innb., 197 bls.
JÚLÍA MARGRÉT
ALEXANDERSDÓTTIR
BÆKUR
Tilkynnt hefur verið að sýningar-
stjórar alþjóðlega myndlistar-
tvíæringsins Sequences IX, sem
haldinn verður í níunda sinn í
október 2019, verði myndlistar-
mennirnir Hildigunnur Birgis-
dóttir og Ingólfur Arnarsson.
Einnig hefur verið upplýst að
Kristinn Guðbrandur Harðarson
verði heiðurslistamaður hátíð-
arinnar og hann muni halda
einkasýningu í Ásmundarsal og
gefa út bókverk, sem verður í leið-
inni sjálfstætt sýningarrými.
„Ingólfur og Hildigunnur eru
bæði virk í íslensku listalífi sem
myndlistarmenn, kennarar og
sýningarstjórar. Þetta er í fyrsta
sinn sem þau vinna saman að
verkefni af þessum toga en þau
hafa á undanförnum árum kennt í
sameiningu námskeið við mynd-
listardeild Listaháskóla Íslands,“
segir í tilkynningu frá hátíðinni.
Þar kemur fram að hátíðin muni í
ár teygja anga sína víða og verða
sýningarrými meðal annars Mars-
hallhúsið á Granda, sem hýsir
bæði Nýlistasafnið og Kling &
Bang, Ásmundarsalur, Harbinger
og Bíó Paradís. „Samhliða fjöl-
breyttri og þéttri aðaldagskrá há-
tíðarinnar verður einnig utan-
dagskrá sem samanstendur af
fjölbreyttum sýningum og atburð-
um.“
Á hátíðinni í ár verður áherslan
á tímatengda miðla og verk sem
unnin eru í rauntíma. „Rauntím-
inn ferðast eftir óteljandi rásum
sem hverfast um hvern þann sem
þar dvelur. Það er hverjum hollt
að dýfa tánni í annars konar tíma-
rás og fá þannig nýtt sjónarhorn á
raunveruleikann.“
Sequences IX haldin í október
Hildigunnur
Birgisdóttir
Ingólfur
Arnarsson
Streymisveitan Netflix hefur
tryggt sér réttinn á því að fram-
leiða þáttaröð sem fjallar um björg-
un drengjanna tólf og fótboltaþjálf-
ara þeirra sem lokuðust inni í helli
á Norður-Taílandi í júní í fyrra. All-
ir björguðust drengirnir og þjálfari
þeirra, en um 90 sérþjálfaðir kaf-
arar frá öllum heiminum tóku þátt í
aðgerðinni sem stóð yfir í 17 daga.
Leikstjórar þáttaraðarinnar
verða Jon M. Chu og Nattawut
Poonpiriya. „Sagan sameinar svo
mörg einstök þemu sem fólk um all-
an heim tengir
við,“ hefur BBC
eftir Eriku North
hjá Netflix. Þeg-
ar hafa verið
gefnar út tvær
bækur um björg-
unaraðgerðirnar
auk þess sem
tökum á bresk/
taílensku kvik-
myndinni The Cave í leikstjórn
Tom Waller lauk í desember, sam-
kvæmt frétt Hollywood Reporter.
Ný þáttaröð um björgun drengjanna
Jon M. Chu
flokkaður með hvítum. Þetta hafi
boðið heim uppákomum því að
ógerningur sé að sjá hvort á ferð sé
Kínverji eða Japani.
Heiti bókarinnar er vísun í sið-
leysislögin, sem sett voru 1927. Með
þeim var lagt bann við „líkamlegu
samneyti evrópskra og innfæddra“
og voru viðurlögin allt að fimm ár
fyrir karlmenn og fjögur ár fyrir
konur. Noah er sonur svartrar móð-
ur og hvíts föður og var því „glæpur
við fæðingu“.
Móðirin þurfti því hálfpartinn að
fela son sinn og faðir hans varð líka
að gæta sín í samskiptum við hann
fyrstu æviárin á meðan aðskilnaðar-
stefnan var enn við lýði. Lýsingar
Noah á þessum óhugnanlegu og um
leið skringilegu kringumstæðum
eru oft kostulegar og persónuleg
reynsla hans er einkar vel til þess
fallin að draga fram mótsagnir
þessa fáránlega og hryllilega kerfis,
sem gekk út á að halda meirihluta
íbúa landsins niðri í þágu lítils
minnihluta. Hann lýsir því hvernig
móðir hans beitti hann miskunn-
arlausum aga vegna þess að hún
vissi hversu afdrifaríkt það gæti
orðið færi hann út af sporinu og
lenti í yfirvöldum. En hann lýsir því
líka hvernig móðir hans reyndi að
ala hann upp undir merkjum víðsýni
og veita honum verkfærin til að rísa
upp úr sínum kringumstæðum líkt
og hann síðar gerði svo um munaði.
Vangaveltur Noah um það hvort
tungumál skilji frekar að en útlit
ættu að vekja lesandann til umhugs-
unar. „Ég var kameljón,“ skrifar
hann á einum stað. „Hörundslit-
urinn breyttist ekki en ég gat fengið
fólk til að sjá hann í öðru ljósi. Ef þú
ávarpaðir mig á súlú svaraði ég á
súlú. Ef þú ávarpaðir mig á tsvana
svaraði ég á tsvana. Ég leit kannski
ekki út eins og þú, en ef ég talaði
eins og þú var ég þú.“
Frásögn Noah er lífleg og gríp-
andi og Helgu Soffíu Einarsdóttur
hefur tekist mjög vel upp í þýðingu
sinni. Hann lýsir með auga grínist-
ans, en dregur upp mynd af hrylli-
legum veruleika þar sem valdhaf-
arnir tefla íbúum landsins hverjum
gegn öðrum með óréttlæti og mis-
munun. Lagagrundvöllur aðskiln-
aðarstefnunnar var numinn úr gildi
1991, en afleiðinga hennar gætir enn
í suðurafrísku samfélagi tæpum
þremur áratugum síðar. Það er ekki
annað hægt en spyrja sig við lestur
bókarinnar hvernig í ósköpunum
standi á því að það hafi hvarflað að
nokkrum manni að knýja fram fyr-
irbæri á borð við aðskilnaðarstefn-
una á seinni hluta 20. aldar. En
kannski er lærdómur sögunnar að
þegar kemur að mannlegu atferli
komi ekkert á óvart.
AFP
Glæpur við fæðingu Trevor Noah lýsir uppvexti sínum á síðustu árum að-
skilnaðarstefnunnar og umrótinu eftir að hún leið undir lok.