Morgunblaðið - 13.06.2019, Side 44

Magnús Karvel
Guðnason var Dýrfirð-
ingur að uppruna,
fæddur í Alviðru
23.12. 1893, og voru
foreldrar hans hjónin
Guðni Jónsson og
Kristín Pálsdóttir.
Magnús hóf nám í
bátasmíði á Þingeyri
en varð frá að hverfa
vegna heilsubrests.
Frá 1918 bjó hann að mestu í
Reykjavík. Hann vann þó við báta-
smíði framan af. Stefán Hall-
dórsson útgerðarmaður sagði í við-
tali: „Fengum við nýjan bát 1925,
sem vinur okkar, Magnús Guðna-
son, Dýrfirðingur, smíðaði; það var
listasmíð.“ (Þjóðviljinn 12.6. 1963,
bls. 5) Síðar á ævinni fékkst Magn-
ús við ýmiss konar smíðar sér til
framfæris, smíðaði meðal annars
fiðlur og gítara sem eftirspurn var
eftir. En uppfinningar áttu hug
hans allan frá unga aldri.
Ekki verður sagt að
hann hafi borist mikið
á. Hann var alla tíð
einhleypur og lifði við
fátæklegar aðstæður.
Nokkra mánuði á
kreppuárunum hélt
hann til um borð í
strönduðu skipsflaki
inni hjá Kleppi og var
það ömurleg vist.
Hann bjó lengi á verk-
stæði sínu í kjallara
Uppsala við Aðalstræti
og í kjallara að Tjarn-
argötu 10. Frá 1961 bjó hann í
Blesugróf við þokkalegar aðstæður.
Hann lést 13. ágúst 1974.
*
Magnús var dulur maður og hlé-
drægur, íhugull og leitandi, áhuga-
samur um heimspeki og trúmál.
Uppfinningar hans bera með sér
frjótt hugmyndaflug, hagleik og
eljusemi. Hins vegar var hann ekki
veraldarinnar maður, hafði tak-
markaðan áhuga á fjármálum og
var ekki sýnt um að koma hug-
myndum sínum á framfæri. Þar
komu honum til aðstoðar margir
velunnarar, en mörg ljón voru á
veginum. Sannfæra þurfti fjár-
sterka aðila um hagkvæmni upp-
finninganna, kostnaðarsamt yrði að
útfæra þær, fá einkaleyfi og koma
þeim á markað.
Í blaðaviðtali (Tíminn 4.9. 1977)
rifjaði Guðmundur Einarsson upp
þegar hann vann við smíðar á verk-
stæði Magnúsar árið 1941:
[Magnús] hafði verkstæði í Upp-
salakjallaranum, smíðaði gítara og
svaf á verkstæðinu. Magnús var
blásnauður gáfumaður sem fáir eða
engir mátu að verðleikum. […]
Einu sinni fann ég hjá honum í
rusli líkan af bát. Það var á að
giska eitt fet á lengd, þilfar var og
borðstokkur. Skuturinn var með
gafli, í gaflinum var ferningslagað
op eða skarð og þar hallaði þil-
farinu niður að sjólínu. […] Ég hef
oft spurt sjálfan mig síðan: Var hún
ekki þarna í ruslinu hjá Magnúsi
Guðnasyni í Uppsalakjallaranum
fyrsta hugmyndin að skuttog-
aranum? […] Magnús eldaði sjálfur
mat sinn á verkstæðinu, sendi mig í
innkaupaferðir og matseðillinn var
hinn sami alla daga: Fiskur, mjólk,
brauð og kaffi.
Í Morgunblaðinu 30.3. 1939 skrif-
ar Pétur Sigurðsson erindreki:
Fyrir átta árum rakst jeg af til-
viljun á Magnús Guðnason, en þann
mann les maður ekki niður í kjölinn
við fyrstu kynningu, því hann er
maður dulur í skapi. Þá var hann
tekinn að glíma við uppfinningu,
sem hann hefir nú lokið við að
nokkru leyti. Þetta er strokharpa –
hljóðfæri, sem leikið er á eins og
slaghörpu, en er þó strokhljóðfæri.
[…] Hefir Magnús Guðnason unnið
hjer glæsilegan sigur og sýnt mikla
uppfinningamannshæfileika.
Einn af stuðningsmönnum Magn-
úsar var dr. Páll Ísólfsson tónskáld.
Árið 1938 spjallaði Páll í útvarpið
um Magnús og leikin voru lög sem
Páll hafði leikið á strokhörpuna inn
á hljómplötur. Magnús hafði lengi
unnið við að þróa hugmyndina að
því hljóðfæri og hélt því áfram í
áratugi. Líklega var strokharpan sú
uppfinning sem Magnús gat sér
mest orð fyrir og var stoltastur af.
Magnús vann lengi að gerð nudd-
tækis og gerði sér vonir um árang-
ur þess. Í Vísi 22.2. 1947 er greint
frá þessu nýstárlega heilsutæki.
Það er rafknúið, fest á skáp og þeg-
ar sett er í samband ganga burstar
upp og niður eftir þeim sem stend-
ur við skápinn, nuddar og bankar.
*
Auk strokhörpunnar og nudd-
tækisins vann Magnús að ótal öðr-
um hugmyndum og ýmist teiknaði,
skrifaði lýsingar eða smíðaði líkön.
Í maí 1951 var haldin sýning á upp-
finningum hans í Þjóðminjasafninu
og var um hana fjallað í dagblöðum.
„Alls eru þarna líkön af um 30 hlut-
um, allt frá landbúnaðarvélum til
skipa og veiðarfæra, að ógleymdum
hljóðfærum, sem Magnús hefur bú-
ið til,“ segir í Alþýðublaðinu 11.5.
1951.
Pétur Sigurðsson skrifar aftur
Hugvitsmaður sem fékk ekki notið sín
Eftir Pál
Bjarnason
» Vonandi hillir nú
undir að uppfinn-
ingar Magnúsar hljóti
verðugan sess, 45 árum
eftir andlát hans.
Páll Bjarnason
Hliðgrindur Hugsuð
sem sjálfvirk hlið þar
sem grindunum er
lyft án þess að farið sé
úr bíl og þær lokast
síðan sjálfkrafa.
Magnús K.
Guðnason
Strokharpa
Hljóðfærinu
svipar til flygils.
Hliðarskip með uggum „Skipið á og
að vera stöðugra og fara betur í sjó.“
44 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 13. JÚNÍ 2019