Morgunblaðið - 26.06.2019, Blaðsíða 16

16 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 26. JÚNÍ 2019
Funahöfða 7, 110 Reykjavík | Sími 577 6666
., '*-�-��,�rKu�,
KIEL/ - OG FRYSTITJEKI
Iðnaðareiningar
í miklu úrvali
Aðstoðarmaður heil-
brigðisráðherra og
fyrrverandi land-
læknir, Birgir Jak-
obsson, ber íslenska
sérfræðilækna þung-
um sökum í grein sem
birtist í Morg-
unblaðinu sl. föstudag. Þetta er því
miður ekki í fyrsta sinn sem grein-
arhöfundur setur fram rangfærslur
í svipuðum dúr en vonandi er að
margendurteknar skýringar og
leiðréttingar frá læknum nái að
lokum augum og eyrum ráða-
manna.
Atvinnurógur getur haft alvar-
legar afleiðingar. Í þessu tilfelli
kemur hann beint úr æðstu valda-
stöðum heilbrigðiskerfisins. Það
eykur enn frekar á alvöru málsins.
Í grein aðstoðarmanns heilbrigð-
isráðherra falla enn á ný órök-
studdir sleggjudómar um sjálfstætt
starfandi sérfræðilækna og hér er
þeim helstu svarað í örstuttu máli:
1. „...en eins og allir vita [...]
hafa þeir haft sjálfdæmi um það
hvaða þjónusta er veitt og af hverj-
um.“
Hið sanna er að þjónusta sér-
fæðilækna er bundin samningum
við Sjúkratryggingar Íslands og að
stærstum hluta veitt eftir tilvísun
annarra lækna, á grunni gagn-
reyndrar læknisfræði og sam-
kvæmt klinískum leiðbeiningum.
Auk þess er þjónustan öll undir
eftirliti opinberra eftirlitsstofnana
auk Sjúkratrygginga Íslands þar
sem upplýsingar liggja fyrir um
hverja krónu og í hvað hún hefur
farið.
2. „Reikningurinn hefur verið
sendur á ríkið óháð því hvort þörf
hefur verið á þjónustunni eða ekki.
Þjónustan er veitt á forsendum
þjónustuveitenda en ekki eftir
þörfum notenda.“
Hér er komin margendurtekin
ásökun um oflækningar og þessi
fullyrðing er einfaldlega röng. Al-
þjóðlegur samanburður talar um
það skýru máli og á þær stað-
reyndir hefur margoft verið bent.
Dæmin sem hafa verið nefnd um
oflækningar hafa ýmist verið hrak-
in af viðkomandi sérgreinafélögum
eða af Sjúkratryggingum Íslands.
Að auki eru læknar bundnir lækna-
eiðnum og landslögum auk eftirlits
hinna ýmsu stofnana. Um gæði og
hagkvæmni þessarar þjónustu þarf
ekki að deila. Þar taka töl-
fræðilegar staðreyndir af öll tví-
mæli.
3. „Hvatakerfin hafa leynt og
ljóst stýrt heilbrigðisstarfsfólki,
ekki síst sérgreinalæknum, út í
einkarekstur með neikvæðum af-
leiðingum fyrir opinbera þjón-
ustuveitendur.“
Þetta er fjarri sanni. Það er
fyrst og fremst þörfin fyrir fleiri
valkosti en ríkisvæddan vinnustað
sem hvetur lækna til að vinna sjálf-
stætt. Reynslan sýnir að sú þjón-
usta er ríkinu afar hagfelld. Það er
hins vegar skorturinn og biðlist-
arnir í ríkisreknu þjónustunni sem
hefur valdið því að þjónustan á
læknastofunum hefur aukist. Sér-
greinalæknar styðja styrkingu
heilsugæslunnar og spítalanna auk
sérfræðiþjónustunnar enda vinna
þessi kerfi saman sem ein heild.
Tillögur til aukinna afkasta í rík-
isrekna kerfinu hafa ekki síst verið
tengdar því að líkja eftir rekstri og
fjármögnun á starfsstofum lækna
og auka þjónustu þar sem fjár-
magn fylgir sjúklingnum með svo-
kölluðu DRG-kerfi. Aðstoðarmaður
heilbrigðisráðherra hefur sjálfur
verið talsmaður þess.
4. „[hefur] markvisst verið spar-
að í opinbera kerfinu sl. tvo áratugi
meðan einkarekstur hefur fengið
fríbréf og aukið hlutdeild sína.“
Þessu væri réttara að lýsa þann-
ig að læknar á stofu komu heil-
brigðiskerfinu til bjargar þegar yf-
irvöld skáru niður þjónustuna
annars staðar í kerfinu. Sem dæmi
má nefna að árið 2011, þegar St.
Jósepsspítala í Hafnafirði var lok-
að, fór nær öll þjónusta hans til
sjálfstætt starfandi lækna enda
enginn annar til þess að taka við
henni. Ávirðingum heilbrigðisyf-
irvalda í garð sérfræðilækna fyrir
að hafa brett upp ermar til þess að
bjarga ófremdarástandi vegna nið-
urskurðar fjárveitinga þarf að
linna.
5. „Sérgreinalæknar vilja bæði
éta kökuna og halda henni
óskertri“.
Hér er greinarhöfundur að vísa
til þess að sérgreinalæknar greiði
ekki kostnað sem hlýst af því að
skjólstæðingar þeirra þurfi á
sjúkrahússþjónustu að halda í kjöl-
far meðferðar á stofu. Í þessu sam-
bandi er rétt að benda á að starf-
semi sérfræðilækna er hluti af hinu
opinbera heilbrigðiskerfi í gegnum
samninga við Sjúkratryggingar Ís-
lands. Það er fráleitt að leggja til
að sjúkratryggðir Íslendingar glati
réttindum sínum til sjúkrahúss-
þjónustu við það að leita til sér-
fræðilækna utan spítalanna. Auð-
vitað er greinarhöfundi ljóst að
einkum eru tvær leiðir til lausnar.
Annars vegar með núverandi
hætti þar sem sjúkratrygginga-
réttur sjúklings er án skilyrða og
óháður ástæðu þjónustuþarf-
arinnar. Hin leiðin er sú að þjón-
ustuveitandi á stofu greiði fyrir
nauðsynlega viðbótarmeðferð á
spítala ef til hennar þarf að koma.
Í slíku kerfi þyrfti að hækka gjald-
skrár verulega frá því sem nú er,
m.a. til þess að standa straum af
kaupum á nauðsynlegum trygg-
ingum. Líklegt er að þegar á heild-
ina er litið yrði slík leið dýrari fyr-
ir landsmenn. Sá aukni kostnaður
er meginástæða þess að þessi leið
er ekki valin í samningum lækna
og Sjúkratrygginga Íslands.
Eftir að lokað var með ólögmæt-
um hætti á eðlilega nýliðun sér-
greinalækna inn á samning við
Sjúkratryggingar Íslands árið 2015
og samningurinn síðan látinn renna
út án endurnýjunar er óvissa um
framtíðina. Við þessu ástandi hafa
læknar ítrekað varað. Ábending-
arnar hafa verið færðar fram með
ýmsum hætti; í beinum samtölum
við ráðherra og embættismenn, í
fjölda ályktana frá læknafélög-
unum, á samninga- og samráðs-
fundum, með greinaskrifum, við-
tölum og jafnvel með málaferlum.
Afleiðing þess að yfirvöld hlusta
ekki og bregðast ekki við þessum
ábendingum, verður enn frekari
læknaskortur en þegar er orðinn í
ákveðnum sérgreinum.
Ungir og vel menntaðir sér-
greinalæknar í góðum stöðum í ná-
grannalöndunum treysta sér ekki
til að koma heim í þetta ástand
jafnvel þótt hugur þeirra standi til
þess. Í þekkingariðnaði eins og
læknisfræði er nýliðun, símenntun
og langtímahugsun það sem skiptir
mestu fyrir framþróun fagsins. Ei-
lífar ásakanir og rógburður um
sérhagsmunagæslu og jafnvel of-
lækningar til þess að skara eldi að
eigin köku eru lamandi. Læknar
sem fyrir eru hér heima láta í
þessu ástandi gjarnan fyrr af störf-
um en ella, flytja sig um set til
annarra starfa eða hverfa jafnvel
aftur til annarra landa þar sem
þeir ganga að öruggum og vel virt-
um störfum vísum. Lái þeim hver
sem vill.
Íslendingar eru sammála um
mikilvægi heilbrigðiskerfis þar sem
allir eiga jafnan rétt á fyrsta flokks
þjónustu. Læknar hafa einlægan
vilja til þess að leggja allt sitt af
mörkum í þeim efnum óháð því
hvar innan hinnar opinberu sam-
tryggingar allra landsmanna þeir
starfa. Vonandi er að stjórnvöld
hvetji þá fremur en letji með því
að búa þeim öruggt starfsumhverfi
til langrar framtíðar í stað þeirrar
hentistefnu sem allt of lengi hefur
ráðið för í heilbrigðismálum.
Þungar ávirðingar
Eftir Birnu Jóns-
dóttur, Reyni Arn-
grímsson, Stein
Jónsson, Þorbjörn
Jónsson og Þórarin
Guðnason
» Atvinnurógur getur
haft alvarlegar af-
leiðingar. Í þessu tilfelli
kemur hann beint úr
æðstu valdastöðum
heilbrigðiskerfisins.
Það eykur enn frekar
á alvöru málsins.
Birna er fv. formaður Læknafélags
Íslands. Reynir er formaður Lækna-
félags Íslands. Steinn er fv. formaður
Læknafélags Reykjavíkur. Þorbjörn
er fv. formaður Læknafélags Íslands.
Þórarinn er formaður Læknafélags
Reykjavíkur.
Birna Jónsdóttir Reynir Arngrímsson Steinn Jónsson Þorbjörn Jónsson Þórarinn Guðnason
Stöðugt hefur því
verið haldið fram að
ferðaþjónustan sé að-
alauðlind þjóðfélags-
ins og sjávarútvegur
ekki nefndur á nafn
sem sambærileg auð-
lind. Samt verða fisk-
veiðar okkar traust-
asta auðlind og hefur
frá upphafi verið
burðarás verðmæta-
sköpunar þjóðfélagsins og setti
okkur á stall meðal ríkustu þjóða
heims, þar til glamúrgosar tóku
völdin og kynntu okkur velferð-
arlausn sápukúlunnar sem reyndist
peningasnauð en troðfull af vanda-
málum og skuldum. Ferðaþjón-
ustan er svipað fyrirbæri. Ferða-
menn borga ekki fullt verð fyrir
farið fram og til baka svo flug-
félögin verða að byggja afkomuna
á veltufé og að sumu leyti styrkj-
um. Hótelin eru að stórum hluta
rekin með fé frá erlendum auð-
mönnum svo að tekjur og skattar
fara að stærstum hluta úr landi,
starfsmenn að mestu erlendir svo
þeirra tekjur og skattar fara einnig
að verulegum hluta úr landi.
Ferðaþjónustan hefur einn hag-
kvæman þátt, gjaldeyri fyrir Seðla-
bankann. Ofþensla á því sviði getur
þó verið vafasöm. Mestum skaða
valda þó ferðamenn á þjóðvegum
landsins og vinsælum skoðunar-
stöðum þar sem landið er sparkað í
svað og kostar viðgerð
á þessum svæðum og
vegunum ótalda millj-
arða sem koma að
stærstum hluta úr
vasa þjóðarinnar sem
bein aukaskattheimta.
Hugmynd samgöngu-
ráðherra er sú að við-
hald vega verði fjár-
magnað með
aukaskattheimtu á
ákveðinn hóp þjóð-
arinnar, sem sagt bíl-
stjóra, með veggjaldi
á ákveðnum leiðum. Þarna á að
sérskatta ákveðinn hóp til að fjár-
magna endurbætur á eyðileggingu
erlendra ferðamanna. Þar sem ís-
lenska þjóðin hefur í gegnum
skattakerfið lagt þjóðveginn um
landið er það óeðlilegt að sérstakur
hópur Íslendinga sé skattlagður
vegna ofurálags milljóna ferða-
manna. Réttara væri að ferðamenn
greiddu veggjald sem stæði undir
því álagi sem milljónir ferðamanna
valda. Þeir hafa ekkert lagt til
vegakerfisins áður en þeir koma.
Verði af þessari sérsköttun bíl-
stjóra er nokkuð ljóst að þessi
skattheimta verður mikið notuð í
framtíðinni til að fjármagna hinar
og þessar framkvæmdir og þar
með stóraukin sérsköttun á þjóð-
ina. Gjald sem sett er á er aldrei
tekið aftur. Gott dæmi um það er
hið ólöglega seðilgjald og gjaldið
sem sett var á vegna byggingar
hreinsistöðvarinnar sem var marg-
lofað að ætti að afnema eftir að
byggingu stöðvarinnar væri lokið.
Það gjald er enn og er ekkert að
fara, fékk bara nýtt nafn.
Það sem veldur þjóðinni mestum
erfiðleikum í sambandi við ferða-
þjónustuna er að ákveðnir hópar
hafa aðstöðu til að plokka ferða-
menn í gegnum þjónustu og eru
eina fólkið sem hefur tækifæri til
að græða allverulega á þessum
ferðamannastraumi, á kostnað
þjóðfélagsins. Það er alþing-
ismanna að gæta þess að svo sé
ekki, en þeir virðast vera á þeirri
skoðun að þeir eigi að styrkja þá
aðila sem reka ferðaþjónustu óháð
því hvað það kostar þjóðfélagið.
Ferðaþjónustan getur verið okkur
hagkvæm ef við stjórnum innflutn-
ingi ferðamanna og leyfum aðeins
þann fjölda hverju sinni sem við
ráðum sjálf við að þjónusta. Það
dettur engum andlega heilbrigðum
manni í hug að ætlast til að svona
örþjóð geti staðið undir átroðningi
milljóna manna. Reyndar held ég
að flestar Evrópuþjóðir séu undr-
andi á græðgi og skammsýni
ákveðinna ráðamanna í þjóðfélag-
inu.
Ferðaþjónustan er
afæta á þjóðfélaginu
Eftir Guðvarð
Jónsson »Réttara væri að
ferðamenn greiddu
veggjald sem stæði und-
ir því álagi sem milljónir
ferðamanna valda.
Guðvarður Jónsson
Höfundur er eldri borgari.
Nú finnur
þú það sem
þú leitar að
á FINNA.is