Morgunblaðið - Sunnudagur - 30.06.2019, Blaðsíða 17

mannaflokkurinn myndi ekki styðja hann sem for-
sætisráðherra, og væri hann þess albúinn að taka
sæti í ríkisstjórn undir forsæti Halifax eða Churchills.
Halifax lávarður tók af skarið um það, að hann
kæmi ekki til mála. Sem lávarður mætti hann ekki
sitja í neðri málstofunni og yrði því gagnslítill sem
forsætisráðherra. Nú stóð í nokkru þófi, og var það á
valdi Verkamannaflokksins, hvort samsteypustjórn
yrði mynduð undir forsæti Churchills. En nú tóku
örlögin sjálf í taumana.
Segja má, að Adolf Hitler hafi á vissan hátt gert
Churchill að forsætisráðherra Bretlands með innrás
Þjóðverja í Holland og Belgíu að morgni 10.
maí1940.“
Georg konungur VI kallaði Churchill í höllina til sín.
Kóngur sagði: „Ég geri naumast ráð fyrir, að þér vit-
ið, hvers vegna ég hef sent eftir yður?“ Churchill
svaraði á þessa leið: „Nei, það er ég algjörlega ófær
um að ímynda mér.“
Og svo skelltu þeir báðir upp úr, á þessari háska-
stund í sögu Bretlands og vissu sennilega þar með að
þeirra samstarf yrði gott, þrátt fyrir allt.
Lýðræðið eykur hlut sinn
Síðan þetta var hefur orðið mikil breyting á leiðtoga-
vali Íhaldsmanna. Fyrst velja þingmennirnir með sér-
stakri niðurskurðaraðferð tvo úr sínum hópi sem allir
flokksmenn skulu svo kjósa á milli. Sé flokkurinn í
ríkisstjórn verður leiðtoginn samstundis forsætisráð-
herra. Atbeini þjóðhöfðingjans er aðeins formsatriði,
þótt hann sé táknrænn og sögulega mikilvægur.
Það er þó ekki alltaf einboðið að þessi aðferð gangi
upp til enda. Það sýnir nýlegt dæmi um Theresu May.
Hún komst þannig undan því að fara í fjögurra vikna
baráttu á meðal flokksbundinna íhaldsmanna. Ekki
vantaði þó neitt upp á að atburðarásin við val hennar
væri að öðru leyti æsileg. Cameron sagði af sér strax
um nóttina þegar að úrslit þjóðaratkvæðis um brexit
lá fyrir. Forsætisráðherrann hefur sjálfsagt gert ráð
fyrir því að hafa, eins og May síðar, tæpa tvo mánuði
til að pakka niður. En það fór á annan veg. Fyrst
stakk helsti stuðningsmaður Borisar, Michael Gove,
baráttubróður sinn í bakið án nokkurs fyrirvara. Í
framhaldinu ultu báðir út af sviðnu. Þá leit út fyrir að
flokksfólk fengi að kjósa á milli tveggja kvenna, The-
resu May og Andreu Leadson. Þá missti sú síðar-
nefnda út úr sér í samtali við fréttamann það furðu-
sjónarmið að Theresa May væri í rauninni óhæf til að
verða forsætisráðherra því að henni hefði ekki auðn-
ast að verða móðir. Eftir þennan dómgreindarskort
varð Leadson úr leik og May sjálfkjörin en bauð
reyndar Leadson svo sæti í ríkisstjórn sinni.
Sjálfkjör Theresu May þótti skila einkar aumum ár-
angri í ljósi nýliðinnar sögu og því talið brýnt að al-
mennir flokksmenn yrðu ekki sviknir um sína aðkomu
í þetta sinn, og það þótt Boris Johnson hefði, þvert á
spár, hlotið yfirburða stuðning í þingflokki sínum.
Allar kannanir höfðu sýnt að enginn leiðtogi hefði
annað eins fylgi hjá „grasrót“ flokksins og Boris
Johnson. Því var talið að þar færi hin eiginlega krýn-
ingarathöfn fram, og yrði aðeins fjölmennt forms-
atriði. Ekki síst þar sem Jeremy Hunt, hitt leiðtoga-
efnið, hafði barist hart gegn útgöngu Breta við
þjóðaratkvæðið og jafnan fylgt May án þess að gera
nokkra athugasemd við hennar klaufaspörk við fram-
kvæmd á vilja fólksins.
Reyndar höfðu ýmsir haft á orði, þegar fabúlerað
var um þessa stöðu, að Boris ætti enn einn snúinn
andstæðing að fást við áður en að útidyrnar í Down-
ingstræti opnuðust. Sá andstæðingur væri einkar
óútreiknanlegur.
Nágrannapakk pjakkar í
Og strax á fyrstu dögum eftir að verkefnið færðist úr
þinghúsinu til flokksfólksins virtist að sá slyngi og
óútreiknanlegi, það er Boris sjálfur, væri mættur og
hefði komið óvæntum hælkrók á sjálfan sig. En hann
fékk til þess hjálp. Á daginn kom að hatrammir and-
stæðingar flokks hans bjuggu í húsinu þar sem Boris
og sambýliskona deildu íbúð. Þeir höfðu komið fyrir
upptökutækjum sem náðu samtölum og hljóðum úr
íbúð nágranna þeirra. Þegar þetta breska báruaf-
brigði varð heyrinkunnugt og þessir persónunjósn-
arar voru ekki handteknir tóku fjölmiðlar að elta Bor-
is og heimta að hann gerði grein fyrir hugsanlegum
ásteytingarsteinum í sambúðinni og af hverju hann
hefði t.d. heimtað að hundur heimilisins hunskaðist
ofan af tölvuborði leiðtogaefnisins. Þessir blaðamenn
töldu augljóslega betra að hundurinn skrifaði uppkast
að ræðum en Boris sjálfur.
Boris tók eina pólinn í stöðunni sem til greina kom.
Hann neitaði að ræða einkamál sambúðarfólksins (og
hundsins). Hann vissi að um leið og sá krani yrði opn-
aður yrði ekki um annað fjallað. Hunt keppinautur
hans stóðst ekki mátið og sagði að þetta sýndi að
Johnson ætlaði sér að komast hjá því næstu fjórar
vikurnar að svara „réttmætum spurningum“. Þá vitn-
aði hann til þess að Johnson hafði ákveðið að gera
ekkert með það þótt hin og þessi sjónvarpsstöðin
væru að reyna að hrifsa til sín dagskrárvaldið og til-
kynna kappræður á milli leiðtogaefnanna að sínum
hentugleikum og þeir skyldu rétt ráða því frambjóð-
endur hvort þeir mættu eða ekki.
Þetta hentaði Hunt prýðilega þar sem hann var
varla hálfdrættingur í fylgi á við keppinautinn meðal
flokksfólks og gat því aldrei tapað á þessum til-
burðum.
En baráttan snýst nú eingöngu um hjörtu og sálir
flokksbundinna íhaldsmanna og því fráleitt að færa
baráttuna á allt annan vettvang og láta eins og um al-
mennar kosningar á landsvísu sé að ræða.
Þá væri verið að snuða flokksfélagana.
Og það eiga menn ekki að gera.
Morgunblaðið/Eggert
’Reyndar höfðu ýmsir haft á orði, þegar fabúlerað var um þessa stöðu, að Boris ætti enn einn snúinn andstæðing að fást við áður en að útidyrnar í Downings-
træti opnuðust. Sá andstæðingur væri
einkar óútreiknanlegur.
30.6. 2019 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17