Sveitarstjórnarkosningar - 01.04.1998, Side 20

18
Sveitarstjómarkosningar 1994
vegna sjúkdóms, fötlunar eðabamsburðar, að greiða atkvæði
í heimahúsi. Slíkóskskalveraskriflegogstuddlæknisvottorði
og skal hafa borist hlutaðeigandi kj örstjóra eigi síðar en kl. 12
á hádegi þann dag þegar vika er til kjördags.40
Heimild til þess aðhafafleirieneinakjördeildísveitar-
félagi hefur verið notuð á ýmsum stöðum, svo sem sjá má í
töflu 1. 1 Reykjavík voru 99 kjördeildir, en næstflestar voru
þær í Kópavogi, 13. Eftir íbúatölu og tölu kj ördeilda skiptust
sveitarfélögin sem hér segir:
Sjálfkjörið,
ekki kosið
1 kjördeild
2 kjördeildir
3 kjördeildir
4 kjördeildir
5 kjördeildir
6 kjördeildir
8 kjördeildir
10 kjördeildir
13 kjördeildir
99 kjördeildir
Alls
Sveitarfélög eftir íbúatölu
1.000 og 300- 299 og
Alls fleiri 999 færri
2
139
15
2
5
3
1
1
1
1
1
171
14
6
2
4
3
1
1
1
1
33
1 1
31 94
8 1
1
1
42 96
Kjörstjóm má leyfa manni, sem ekki stendur á kjörskrá í
kjördeildinni, að greiða atkvæði þar, ef hann sannar með
vottorði að hann standi á kjörskrá í annarri kjördeild í
sveitarfélaginu og hafi afsalað sér kosningarrétti þar.41
í 94 sveitarfélögum þar sem 5,5% kjósenda vom á kjör-
skrá, var óbundin kosning. í 78 sveitarfélögum með 94,5%
kj ósenda var bundin hlutfallskosning, og þar af var sj álfkjörið
í 2 sveitarfélögum þar sem aðeins var borinn fram einn listi.
175 sveitarfélögum vom 300 íbúar eða fleiri og var bundin
hlutfallskosning því aðalregla. 1 10 þessara sveitarfélaga
kom enginn listi fram og var kosningin því óbundin. I
Hofshreppi í Skagafirði kom aðeins einn listi fram og var
sjálfkjörinn. I 64 sveitarfélögum komu fram tveir listar eða
fleiri og var kosið um þá.
í 96 sveitarfélögum vorufærri en 300 íbúarog varkosningin
því óbundin nema annað væri ákveðið. Svo fór í 84 sveitar-
félögum, en í 12 sveitarfélögum var kosningin bundin hlutfalls-
kosning, og þar af var sjálfkjörið í einu, Kaldrananeshreppi.
í töflu 1 er í fr emsta dálki sýnt fyrir hvert sveitarfélag hvort
það telst til sveitarfélaga með 1.000 íbúa eða fleiri og telst þá
eða gæti talist til bæja, 300-999 íbúa og kosning því eftir
meginreglunni bundin hlutfallskosning, eða 299 íbúa eða
færri og meginregla þá óbundin kosning. Þá er sýnt hvor
kosningarhátturinn var viðhafður og hvort sj álfkj örið var. Þá
er að lokum sýnt hvort kosningin fór fram 28. maí eða 11.
júní. Þetta er sýnt með þremur bókstöfum og skýrist merking
þeirra af línufyrirsögnum i upphafi töflunnar, þar sem fylgja
heildartölur fyrir sveitarfélög sem eiga saman að þessu leyti.
Kosning í Stykkishólmsbæ var kærð og úrskurðuð ógild
sökum þess að kjörskrá hefði ekki verið lögð fram á réttum
tíma. Félagsmálaráðuneytið gaf út tilkynningu dagsetta 16.
maí 1994 um staðfestingu á sameiningu Stykkishólms og
Helgafellssveitar þegar einungis voru 12 dagar til kosninga.
Kosning í Hólmavíkurhreppi var einnig úrskurðuð ógild á
sömu forsendum, enda auglýsing um sameininguNauteyrar-
hreppsviðHólmavíkurhreppgefinút2.maí 1994. Uppkosning
fór fram 1. október í báðum sveitarfélögunum. Ekki kom til
þess að kosning væri kærð í öðrum sveitarfélögum þar sem
tilkynnt var um sameiningu eftir að framboðslista átti að
leggja fram.
Jafnframt því sem kjörskrárstofnar voru sendir út í mars
fengu sveitarstjómir send eyðublöð undir kosningarskýrslu
til Hagstofúnnar, en hverri sveitarstj óm ber að semj a og skila
henni skýrslu til birtingar um kosninguna.
Mjög er misj afiit hvemig sveitarfélögin leggj a sig ffam um
skýrslugerðina. Flestar era skýrslumar vel gerðar og þeim
skilað þegar að loknum kosningum. Annars staðar gengur
verr að koma saman gallalausum skýrslum og dregst óhóflega
að skila þeim. Þarf ævinlega eftir hverjar kosningar að gera
ýmsar leiðréttingar á skýrslum, áætla tölur þar sem þær
vantar, og jafnvel að frumsemja skýrslur þegar þær fást alls
ekki. Er þá stuðst við tiltækar heimildir, svo sem tölur Hag-
stofúnnar um ijölda fólks á kjörskrárstofni og blaðafréttir af
kosningunum. Varðandi atriði, sem ekki eru heimildir um,
svo sem breytingar á kjörskrárstofhi, þátttöku karla og kvenna
eða tölu bréflegra atkvæða, er stuðst við hlutfoll úr sam-
bærilegum sveitarfélögum.
í talnaefni þessarar skýrslu kemur því fyrir að byggt er á
áætluðum tölum að hluta, án þess að þess sé getið. Þetta getur
fyrst og fr emst skipt máli þar sem birtar eru tölur íyrir einstök
sveitarfélög.
Það er miður að ekki skuli nást fullkomnar skýrslur alls
staðar að, því að líta verður á það sem óaðskiljanlegan hluta
af lýðræðislegri kosningu til sveitarstjómar að greina ffá
ffamkvæmd hennar og niðurstöðum í opinberri skýrslu.
4. Almennt yfirlit yfir sveitarstjórnarkosningar 1930-
1994
4. General overview oflocal government elections 1930-
1994
í 1. yfirliti eru sýndar helstu niðurstöður úr skýrslum Hag-
stofúnnarum sveitarstjómarkosningar 1930-1994.
Árið 1929 var lögum um kosningar í málefnum sveita og
kaupstaðaffá 192642breyttþannigaðffájanúarmánuði 1930
skyldi kjósa fúlla tölu bæjarfulltrúa í öllum kaupstöðum
landsins, en eldri umboð falla niður. Skyldu svo kosningar
faraffam í janúarmánuði ljórðahvert ár áöllum bæjarfúlltrúum
og vera hlutfallskosningar. Áður hafði kosningartími ekki
verið sá sami í einstökum kaupstöðum og einungis kosið um
hluta fúlltrúasætanna hverju sinni. Eftir sem áður var kosið
eftir gamla laginu í hreppunum, umhelmingur fúlltrúakjörinn
á þriggja ára ff esti til sex ára hver fulltrúi, og kosning fór ffam
40 2.-3. mgr. 63. gr. laga nr. 80/1987, sbr. 22. gr. laga nr. 10/1991.
41 2. mgr. 82. gr. laga nr. 80/1987.
Lög nr. 42/1926, sbr. lög nr. 23/1929. Eftir breytingu gefin út sem lög nr.
59/1929.