Skessuhorn - 23.11.2011, Side 79

Sigrún Davíðsdóttir
fréttaritari í London með spennandi skáldsögu
Ari Trausti Guðmundsson
færir okkur nýja Sálumessu
Það tekur alla ævina að byggja upp mannorð
Bjarni Bjarnason hefur sent frá sér athyglisverða skáldsögu
Sigrún Davíðsdóttir er landskunn fyrir
pistla sína sem hún flytur hlustendum Speg ­
ils ins í Ríkisútvarpinu. Sýn hennar á íslenskt
efna hagslíf er skörp, efnistökin vönd uð og
beinskeytt. Ný skáldsaga hennar, Sam hengi
hlutanna, hefst á því að sagt er frá blaða­
konunni Huldu sem býr í London. Hún er
komin vel á veg með bók um bankahrunið á
Íslandi þegar hún lætur lífið í umferðarslysi.
Eftir lifandi unnusti hennar, listamaðurinn
og lögfræðingurinn Arnar, heldur áfram
með bókina ásamt blaða manninum Ragga,
æskuvini Huldu. Saman skyggnast þeir á
bakvið tjöldin í leikhúsi íslensku útrásar­
víking anna og þar er svo sannarlega ekki allt
sem sýnist.
Við spurðum Sigrúnu hver væri helsti mun­
urinn á því að fjalla um íslensk þjóðfélagsmál
sem blaðamaður eða sem rithöfundur.
„Það er í raun allur munur. Það gilda ein­
fald lega allt önnur lögmál í frétta mennsku
og skriftum. Í skáldsögu skapar höf und ur­
inn sög unni innri veruleika sem á ekkert
skylt við þjóðfélagsveruleika þó veru leiki
skáld sögunnar geti líkt eftir hinum áþreifan­
lega veru leika. Skáldsaga verður með ein­
hverju móti að ganga upp og hlutirnir að
standast innan sögunnar. Þó ,,hráefni“ í
skál dsögu sé sótt í veruleikann þá er hægt að
með höndla það með margvíslegum hætti. Í
blaða mennsk unni er reynt að varpa ljósi á
raun veru leikann, ekki endurskapa hann.“
Nú hefur Samhengi hlutanna verið kynnt
á þá leið að hún fjalli að einhverju leyti um
íslenskt viðskiptalíf og hrun bankakerfisins.
Að hve miklu leyti byggirðu söguna á raun­
verulegum atburðum og lifandi fólki?
„Sagan er skrifuð inn í ákveðinn tíma, des­
ember 2009 fram á vor 2010. Það eru fyrst
og fremst aðstæður og andrúmssloft sem ég
spáði í og vildi gjarnan ná að endurspegla.
Eins og segir fremst í bókinni þá eru öll lík­
indi sögunnar við raunverulegar persónur
og atburði algjör tilviljun.“
En hvað með höfundinn sjálfan? Á hann
eitt hvað sameiginlegt með Arnari, aðal­
persónu bókarinnar?
„Ég hef ekki velt því fyrir mér,“ segir Sig rún.
„Er ekki viss um að við eigum margt sam­
eigin legt nema að okkur langaði á ákveðn­
um tímapunkti á lífsleiðinni að flytja til
London og erum held ég bæði jafn heilluð
af borg inni. Við fluttum þangað sama árið.
Ég er ekk ert að þreytast á London og ég held
að hann sé það ekki heldur.“
Í Samhengi hlutanna fær þekking og reynsla
Sigrúnar Davíðdóttur notið sín til fulls í
spenn andi skáldsögu sem skrifuð er beint
inn í íslenskan samtíma. Höfundur horfir
á hlutina utan frá – frá London – og setur
þá í sam hengi sem er í senn óvænt, áleitið
og sárt.
Ari Trausti Guðmundsson hefur á liðnum
árum verið að festa sig í sessi sem listrænn
rit höfundur eftir langan og farsælan feril
sem vís inda maður og höfundur fræðibóka
um ís lenska náttúru og jarðvísindi. Blaða­
manni lék forvitni á að vita hver væri helsti
munurinn á því að skrifa fræðirit og skáld­
skap?
„Í báðum tilvikum vil ég skrifa texta sem er
ljós, beinskeyttur og þannig að sem flestir
nái að fylgja mér eftir. Þegar um fræðirit er
að ræða er meginatriðið að textinn skýri vel
út það sem skýra á og sé faglega sem rétt­
astur, þótt auðvitað megi bregða fyrir flott­
um mynd um eða spennandi atriðum. Í
skáld skap er aðallega spunnið, andrúmsloft
og persónu sköpun ganga fyrir. En hvorki
líf speki orðskviðir né beinar lýsingar á hugar­
ástandi persóna eru mér mikilvægar.“
Nýja bókin hans Ara Trausta ber titilinn
Sálu messa og er samansett úr fimm þáttum
sem mynda eina heild. Fyrstu fjórir þættirnir
ger ast í fortíðinni, hver og einn nálægt ein­
hverj um mikilvægum tímamótum í Íslands­
sög unni, sá síðasti í nútímanum.
En hvernig lýsir höfundurinn sjálfur efni
bók arinnar?
„Sálumessa fjallar um mikilvæga en afar
lítið þekkta atburði í lífi þjóðarinnar með
persón um sem eru kunnugleg nöfn, eða
kallast á við þekktar persónur, en við vit um
lítið eða ekkert um þegar kemur að lífi eða
raunverulegum örlögum þeirra. Um leið
reyni ég að bregða ljósi á hvernig fólk, allt
fram á daginn í dag, gerir sér ekki grein fyrir
hve stórvægilegir at burð irnir eru með an á
þeim stendur, til dæm is nýafstaðið efna­
hags hrun.“
Telurðu að þeir tímar sem við lifum núna
verði í framtíðinni taldir vera einhvers konar
þátta skil í sögulegu tilliti?
„Um það er ég nánast sannfærður og það á
við stjórnarhætti, fjármagnsbóluna og að­
ild að Evrópu sambandinu hér heima. Á
al þjóða vísu á þetta við umhverfismál og
efa semdir æ fleiri um hagkerfi sem snýst á
und an öllu öðru um sem mestan hagvöxt,
hvað sem hann kostar, og misskiptingu
efna legra gæða og þekkingar.“
Ef til vill mætti lýsa Sálumessu sem athug un
Ara Trausta á nokkrum jarðlögum íslenskr­
ar menningar og sögu. Eitt er víst að afrakst­
urinn er áhugaverð og skemmtileg bók þar
sem lesandanum gefst færi á að horfa inn í
hug ar heim fólks sem er að upplifa miklar
sam félags breytingar. Persónurnar eru ekkert
endi lega meðvitaðar um það, þær eru fyrst
og fremst að lifa lífinu og sinna sínum
daglegu verk efnum. Rétt eins og fólk gerir
einnig nú á dögum, óháð því hvað kann
að verða ritað um upphaf 21. aldarinnar í
sögubækur fram tíð ar innar.
Mannorð, ný skáldsaga eftir Bjarna Bjarna­
son rithöfund, hefst á því að lesandinn er
kynntur fyrir Starkaði Leví, ærulausum út­
rás ar víkingi sem dvelst einn á fínu hóteli í
Asíu. Hann er búinn að fá nóg, finnst það
ekkert líf að eiga hvergi heima, skrifar blaða­
grein þar sem hann biður þjóðina afsökunar
og lofar bót og betrun. Hún birtist sama
daginn og hann flýgur heim. Heimkoman
verður heldur snautlegri en hann hafði
ætlað, hann er óvelkominn, úthrópaður sem
glæpa maður og sér fram á að verða stungið
í fang elsi. Þá fær hann þá örvæntingarfullu
hug mynd að ef til vill megi festa kaup á nýju
og óflekk uðu mannorði fyrir rétta fjárhæð.
Oft heyrir maður því haldið fram að hlutverk
rithöfundarins sé að fjalla um samfélagið og
þann veruleika sem við búum í. Það er því
nærtækt að ætla að í bókinni Mannorð sé
Bjarni Bjarnason að kryfja efnahagshrunið
og kreppuna í kjölfar þess. Er það svo?
„Sagan fjallar um tvo menn sem eru að fást
við ýmiss konar vandamál,“ segir Bjarni.
„Eitt sem þeir eiga sameiginlegt er glíman
við ábyrgðina þegar samfélag fer út af spor­
inu.“
Þetta gera þessir tveir menn með ólíkum
hætti og sagan vekur upp ýmsar siðferðilegar
spurningar. En er mannorð eitthvað sem
hægt er að versla með, kaupa eða selja?
„Eflaust segir sagan hið augljósa, mannorð
kostar mannslíf. Það tekur alla ævina að
byggja það upp. Og ef einhver hefur gert
það, getur hann þá gefið það frá sér?“
Skáldsagan Mannorð hefur hlotið prýðilegar
viðtökur það sem af er hausti. Í ritdómi í
Víð sjá Ríkisútvarpsins segir Gauti Krist­
manns son meðal annars: „Það er ekki alltaf
sem það tekst að svara retórískum spurn­
ingum eilífðarinnar með jafn margræðum
og listilegum hætti.“
Ari Trausti Guðmundsson.
Bjarni Bjarnason.
Sigrún Davíðsdóttir. Ljósmynd © Alastair Strong.
BÓKAFRÉTTIR UPPHEIMA 2011
Saga Akraness
sannkallað stórvirki
Uppheimar | Vesturgötu 45 | 300 Akranes | 511 2450 | uppheimar@uppheimar.is | www.uppheimar.is
MEÐ MERKUSTU VERKUM Á SVIÐI BYGGÐASÖGU
hafsjór af fróðleik
fjöldi korta
mikið myndefni
ítarleg örnefnaskrá
glæsilegur prentgripur
„Saga Akraness er mjög metnaðarfullt verk (...) Það
er óhætt að skipa Sögu Akraness í flokk með al fróð­
legustu og merkustu verkum á sviði byggða sögu.“
Jón Torfason, skjalavörður á Þjóðskjalasafni Íslands
„ . . . einhver ítarlegasta byggðasaga sem út hefur
kom ið.“
Sigurður Bogi Sævarsson / Morgunblaðið
BÓKAFRÉTTIR UP HEIMA 2011