Skessuhorn


Skessuhorn - 15.04.2015, Blaðsíða 20

Skessuhorn - 15.04.2015, Blaðsíða 20
20 MIÐVIKUDAGUR 15. APRÍL 2015 Virkjunin sem Jökullinn knýr Skammt innan við Ólafsvík, und- ir lágu klifi, stendur hvítmálað hús sem kannski lætur ekki miðið yfir sér við fyrsta augnakast. Þeir sem til þekkja vita þó að þarna er ákaf- lega merkileg bygging sem á sér rúmlega 60 ára sögu. Þetta er Rjúk- andavirkjun sem var gangsett form- lega 18. september 1954. Hún sá íbúum utanverðs Snæfellsness fyr- ir birtu og yl um áratugaskeið. Síð- ar var hún tengd inn á raforkunet allra landsmanna og er þannig ein fjölda virkjana sem í dag sjá Íslandi fyrir orku. Fyrir réttu ári síðan var Rjúkandavirkjun gangsett að nýju eftir að hafa verið endurnýjuð nán- ast alfarið. Ný virkjun í dag „Virkjunin var öll endurnýjuð vet- urinn 2013 til 2014. Það var skipt um allar pípur, vélbúnað og raf- búnað. Stíflan var endurnýjuð og hækkaðir veggirnir á henni. Þetta er hreinlega ný virkjun sem fór í gang eftir þessar endurbætur. Við ræstum hana að nýju í apríl á síð- asta ári, það er fyrir ári síðan,“ seg- ir Snorri Böðvarsson rafvirki. Hann er eini starfsmaður virkjunarinnar. Rjúkandavirkjun er í eigu Orku- sölunnar sem er innan Rafmagns- veitna Ríkisins (RARIK). „Þetta er bara hlutastarf að sjá um Rjúkanda- virkjun. Kannski 20 til 30% staða. Virkjunin gengur bara nánast af sjálfu sér. Við fylgjumst með öllu í gegnum tölvuna. Hitinn á vatninu, hæðin í lóninu, rennslið, rafmagns- framleiðslan og alls kyns aðrir þættir sem skipta máli. Svo erum við með vefmyndavélar þar sem þess þarf. Tölvutæknin gerir okk- ur kleift að fylgjast með virkjun- inni á skrifstofunni í Ólafsvík eða í Reykjavík eða bara hvaðan sem er,“ útskýrir Snorri þar sem hann bend- ir á tölvuskjá í stjórnherbergi virkj- unarinnar. Efldist verulega við endurbæturnar Rjúkandavirkjun sækir afl sitt úr Fossá sem á upptök sín í sjálfum Snæfellsjökli. Nafn sitt dregur hún einmitt af fossinum Rjúkanda sem er þekktur fyrir úða sinn. Áin renn- ur neðanjarðar í jarðlögum vikurs en sprettur svo fram úr lindum við Gerðuberg. „Þetta er lindarvatn úr Snæfells- jökli hér ofan að sem síðan bland- ast yfirborðsvatni þegar rignir og í leysingum. Vatninu er safnað í lít- ið lón hér fyrir ofan, fellur hér 196 metra niður hlíðina gegnum pípu og í gegnum túrbínuna sem fram- leiðir 1.800 kílóvött af rafmagni í dag. Þetta er virkjun sem malar gull og hefur alltaf gert. Eftir endurbæt- urnar í fyrravetur þá stefnir hún í að framleiða um 13 milljón kíló- vattsstundir á ári. Gamli búnaður- inn afkastaði átta milljón kílóvatt- stundum árlega,“ segir Snorri. Virkjun er einstaklega snyrtileg að koma inn í. Fyrir miðju gólfi í aðalsalnum stendur túrbínan sem framleiðir rafmagnið. Frá henni berst niður sem segir okkur að nú streymi vatnið í gegnum hana. Það fær hana til að snúast og framleiða strauminn. Ýmislegt gengið á í vetur Snorri Böðvarsson segir að það hafi gengið svo til alveg hnökralaust að keyra virkjunina eftir að hún fór aft- ur í gang eftir endurnýjunina miklu sem lauk í fyrra. „Við þurftum reyndar að taka túrbínuna upp í vet- ur og skipta um legur í henni. Það er ekki búið að gefa það út enn hver orsökin var að legurnar entust svona stutt. Þær áttu auðvitað að endast miklu lengur. Kannski var það ein- hver skekkja í uppsetningunni. Við vitum það ekki enn. Utan þessa hef- ur allur búnaðurinn reynst mjög vel. Túrbínan er framleidd í Austurríki og rafbúnaðurinn er frá Króatíu.“ Miklir umhleypingar í vetur hafa líka gert það að verkum menn hafa þurft að vakta virkjunina af kost- gæfni. „Í vetur hefur komið svo mik- ill mosi með vatninu. Elgurinn sem hefur fylgt óveðrunum í vetur hef- ur tætt mosann upp. Hann sest svo í ristarnar hjá okkur. Það er feikna mikil vinna við að raka hann úr. Svo hafa verið aurskriður og jafnvel flóð eftir asahlákur. Veðurlagið hefur aldrei verið svona öfgakennt og nú í vetur. Eini kosturinn fyrir okkur er að umhleypingarnir hafa gert það að verkum að nú er mikill snjór. Það hefur rignt og snjóað, þiðnað og fryst á víxl. Við þær aðstæður hleðst snjórinn oftast upp yfir lengri tíma. Það lítur því vel út með vatnsforða fyrir sumarmánuðina,“ segir Snorri. Halda utan um söguna Upphaflega þjónaði Rjúkandavirkj- un aðeins Hellissandi og Ólafs- vík. „Síðan kom Grundarfjörður inn árið eftir. Síðan kom lína yfir Kambsskarð í Breiðuvík og í Staðar- sveit þegar lína var lögð þangað yfir. Gamla túrbínan sem var hér áður sá þessu öllu fyrir rafmagni. Áður en sjálf vatnsaflsvirkjunin kom var hér notast við díselvélar sem voru staðsettar í Hraðfrystihúsi Ólafs- víkur. Þær framleiddu rafmagn fyrir Ólafsvík fyrstu árin. Árið 1958 voru tvær 600 kílóvatta vélar settar upp í Ólafsvík. Þær voru keyrðar allan sólarhringinn til 1973. Þá tengdist Rjúkandavirkjun landsnetinu fyrsta sinni.“ Fimm díselvélar standa enn í dag í Rjúkandavirkjun. „Þær eru notað- ar til að framleiða rafmagn ef bil- un verður í raflínukerfinu út á Snæ- fellsnes. Það á að duga fyrir utan- vert nesið. Síðan er einnig hægt að fá rafmagn frá Grundarfirði ef lín- an þaðan út á nes er í lagi,“ útskýr- ir Snorri. Starfsmenn RARIK á Snæfellsnesi hafa vitund fyrir sögunni. Gegn- um tíðina hafa þeir varðveitt ýmis- legt sem tengist rekstri raforkukerf- isins. Á efri hæð Rjúkandavirkjun- ar er lítið en ákaflega merkilegt safn með ýmsum búnaði sem Snorri og félagar hans hafa bjargað frá glötun og varðveita í dag. Það er vel þess virði að skoða þær gersemar en í lýs- ingum á þeim leyfum við myndun- um sem fylgja þessari grein að tala sínu máli. mþh Rjúkandavirkjun í dag. Fremst til hægri streymir vatnið út sem notað hefur verið til að knýja túrbínu virkjunarinnar og framleiða rafmagnið. Lón virkjunarinnar er uppi á brún klifsins að baki virkjunarhúsinu. Þar í hlíðinni er svo pípan sem vatnið fellur niður um. Nýja túrbínan í Rjúkandavirkjun þar sem hún stendur á gólfi í sal virkjunar- hússins. Díselrafstöðvar Rjúkandavirkjunar sem taka við ef það verður rafmagns- laust á utanverðu Snæfellsnesi. Fremst er þýsk MAK vél, tæplega fimmtug að aldri og mikill vinnuhestur enn þann dag í dag. Gamli stjórnveggur virkjunarinnar sem ekki er notaður í dag nema að litlu leyti. Hann fær þó að halda sér sem merkileg heimild um söguna. Hér stendur Snorri við hluta af gömlu aðrennslispípunni fyrir vatn að virkjuninni. Eins og sjá má var hún úr timbri. Snorri er rafvirki og sér um daglegan rekstur Rjúkandavirkjunar. Hann á að baki 45 ára feril hjá RARIK á Snæfellsnesi. Hann hóf störf þar 1. maí 1970. Hjól úr gömlu túrbínu virkjunarinnar hangir á vegg. Blöð þess eru bæði skörðótt og slitin. Tækniminjasafn Rjúkandavirkjunar er merkilegt og vitnar um sögu raforkunnar á Snæfellsnesi. Bruggtækin til vinstri á myndinni voru eitt sinn í eigu gamals manns í Ólafsvík. Hann henti græjunum þegar ÁTVR opnaði verslun sína í Ólafsvík því hann vildi ekki ógna þeim rekstri með samkeppni. Á þennan síma í stjórnstöð Rjúkanda- virkjunar eru skrifuð öll nauðsynleg númer sem menn þurftu að grípa til svo hægt væri að hafa samband vítt og breitt um Snæfellsnes á ögurstundum. Þessar snjóþrúgur í safni virkjunarinnar eru þögull vitnisburður um fórnfúst starf RARIK-manna sem oft þurfa að glíma við erfiðar og hættulegar aðstæður til að komast að línum þegar bilanir verðar í vitlausum vetrarveðrum. Gömul talstöð úr einum af bílum RARIK. Þær komu sér oft vel þegar menn voru við störf á víðavangi.

x

Skessuhorn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Skessuhorn
https://timarit.is/publication/1096

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.