Fréttablaðið - 23.11.2019, Síða 16

Gunnar
ÚTGÁFUFÉLAG: Torg ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Helgi Magnússon FORSTJÓRI OG ÚTGEFANDI: Jóhanna Helga Viðarsdóttir RITSTJÓRAR: Davíð Stefánsson david@frettabladid.is, Jón Þórisson jon@frettabladid.is,
MARKAÐURINN: Hörður Ægisson hordur@frettabladid.is FRÉTTABLAÐIÐ.IS: Sunna Karen Sigurþórsdóttir sunnak@frettabladid.is.
Fréttablaðið kemur út í 80.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds. ISSN 1670-3871 FRÉTTABLAÐIÐ Kalkofnsvegur 2, 101 Reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is HELGARBLAÐ: Kristjana Björg Guðbrandsdóttir kristjanabjorg@frettabladid.is MENNING: Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrunb@frettabladid.is
LJÓSMYNDIR: Anton Brink anton@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is
Mín skoðun Sif Sigmarsdóttir
Það er því til
vitnis um
grunnhyggni
þegar stjórn-
málamenn
sjá ávinning í
að fordæma
Ísland allt af
því að þeim
mislíkar
meint athæfi
eins fyrir-
tækis.
Davíð
Stefánsson
david@frettabladid.is
OPIÐ ALLAR HELGAR
FRÁ KL. 11.00-17.00
KOMDU Í
KOLAPORTIÐ
D Á S A M L E G D E I L D S A M F É L A G S I N S
30
ÁRA
1989 2019
Í mars árið 2006 sendi Danske Bank frá sér skýrslu þar sem dregin var upp svört mynd af íslensku efnahagslífi. Þrátt fyrir blússandi góðæri spáði
bankinn kreppu á komandi misserum. Á Íslandi varð
allt brjálað. Upphófst rógsherferð sem beindist að
skýrslunni, Danske Bank og jafnvel Dönum sjálfum.
Fyrirsagnir í boði greiningardeilda íslensku bank-
anna fylltu síður blaðanna: „Umhugsunarvert hvað
bankanum gengur til“ – „Uppfyllir ekki kröfur um
fagleg vinnubrögð“ – „Rætnar vangaveltur“. Ekki leið
á löngu uns íslenskir stjórnmálamenn blönduðu sér
í málið. „Maður veltir fyrir sér hvort það séu sam-
keppnissjónarmið sem ráða þeirri för eða hvort sjálfs-
ímynd Dana hafi eitthvað rispast eftir að Íslendingar
fóru að fjárfesta í stórum stíl í Danmörku,“ sagði Val-
gerður Sverrisdóttir, þáverandi viðskiptaráðherra.
„Sagan endurtekur sig kannski ekki en hún rímar,“
er stundum haft eftir Mark Twain. Hér erum við
stödd, rétt rúmum tíu árum eftir hrun, og stemningin
er óþægilega kunnugleg. Sjávarútvegsfyrirtækið
Samherji greiddi háttsettum stjórnmála- og emb-
ættismönnum í Namibíu hundruð milljóna íslenskra
króna til að komast yfir fiskkvóta undan ströndum
landsins án þess að nokkur virðisauki yrði eftir í
Namibíu almenningi til handa. Ekki eru þó allir á einu
máli um hvert fórnarlambið er í málinu.
Björn Bjarnason, fyrrverandi ráðherra Sjálfstæðis-
flokksins, kallaði málið „atlögu fréttastofu ríkisút-
varpsins að stórfyrirtækinu Samherja“. Sigríður Á.
Andersen, þingmaður Sjálfstæðisflokksins, sagði
Samherja fórnarlamb þeirra krafna „sem namibískir
ráðamenn gera til þeirra sem vilja stunda fiskveiðar
við landið“. Þegar formaður Samfylkingarinnar
bryddaði upp á Samherjamálinu í óundirbúnum
fyrirspurnum á þingi brást Bjarni Benediktsson fjár-
málaráðherra ókvæða við og sagði það „alvarlegt mál
þegar formaður stjórnmálaflokks stígur hér upp á
Alþingi og telur það rétta lýsingu á landi okkar að því
sé líkt við spillingarbæli“. Brynjar Níelsson, þing-
maður Sjálfstæðisflokksins, fór á Facebook og sagðist
„alltaf jafn undr andi á að kjörn ir full trú ar leggi sér-
staka áherslu á í mál f lutn ingi sín um að sverta Ísland
um all an heim“.
Traust til stórlaxa
Í bankagóðærinu var eins og þegjandi samkomulag
ríkti með þjóðinni: Aðgát skal höfð í nærværu peninga.
Allir áttu að tipla á tánum kringum peninga líkt og
þeir væru viðkvæmt blóm sem ekki þyldi tramp – eða
sofandi ófreskja sem ekki mætti vekja. Við vorum öll á
sama báti, góðærisbáti, og honum skyldi enginn rugga
með óábyrgu tali, óæskilegri hegðun eins og að segja
sannleikann, nota skynsemina eða benda á það þegar
keisarinn var nakinn. Þessi nálgun reyndist okkur ekki
vel. Samt virðist nú eiga að endurtaka leikinn.
Eitt af fyrstu verkum Katrínar Jakobsdóttur sem
forsætisráðherra var að skipa starfshóp um „eflingu
trausts á stjórnmálum“ sem hafði gengið illa að
byggja upp eftir hrun. Síðastliðinn þriðjudag fundaði
ríkisstjórn Íslands um „aðgerðir til að auka traust á
íslensku atvinnulífi“ í kjölfar Samherjamálsins.
Það er gott og blessað að leiðtogar okkar hittist
og ræði saman um hvernig efla megi traust á þeim
sjálfum og öðrum stórlöxum landsins. En í stað þess
að reyna að efla traust, væri ekki nær að þessi hópur
myndi ávinna sér traust? Í stað þess að takmark
stjórnvalda sé að hlutirnir virðist sanngjarnir, ætti
takmarkið ekki að vera að þeir séu sanngjarnir?
Í kjölfar efnahagshrunsins 2008 brutust út fjöl-
menn mótmæli sem gjarnan eru kennd við Bús-
áhaldabyltinguna. Í dag klukkan tvö hyggst fólk
koma saman á Austurvelli og krefjast þess að arður af
nýtingu sameiginlegra auðlinda landsmanna renni í
sjóði almennings en ekki í vasa fárra útvalinna. Sagan
endurtekur sig kannski ekki en að þessu sinni virðist
hún sannarlega ríma.
Þegar sagan rímar
Nú er mikið talað um spillingu á Íslandi. Réttilega eru mútur og spilling sögð alþjóðleg óværa sem hindri fram-þróun, ýti undir fátækt og stuðli að óréttlæti. Það dragi úr trausti sem undirstöðu frjálsra viðskipta.
En því er haldið fram á torgum og þingi að Ísland sé
allt gjörspillt. Skiptir þá engu hvort um sé að ræða við-
skiptalíf eða stjórnkerfi. Gífuryrðin eru mörg og stór
og flest vanhugsuð.
Því er haldið fram af miklum ákafa að atvinnulífið
allt og stjórnkerfið séu svo gjörspillt að bylta verði
öllu. Eignaupptöku er jafnvel krafist og sótt að þeim
er stýra fyrirtækjum og stofnunum. Menn næra reiði
og hræðslu og blása til útifunda eða málþinga í sjón-
varpssal til að magna æsinginn.
Það þarf að vanda opinbera orðræðu. Þrátt fyrir að
hér kunni að koma upp grafalvarleg mál sem bendi til
mútugreiðslna og þarf að sjálfsögðu að rannsaka, er
ekki hægt að fullyrða að Ísland allt sé spillingarbæli.
Það er ósanngjarnt gagnvart því fjölmarga heiðarlega
fólki sem lætur gott af sér leiða í íslensku viðskipta-
lífi fyrir land og þjóð. Þó að einstaka fyrirtæki liggi
undir grun um að beita óeðlilegum viðskiptaháttum
eða mútubrotum verður ekki sagt að það eigi við um
meirihluta atvinnulífsins og má ekki dæma.
Það er því til vitnis um grunnhyggni þegar stjórn-
málamenn sjá ávinning í að fordæma Ísland allt af því
þeim mislíkar meint athæfi eins fyrirtækis. Það er við
slíkar aðstæður sem fylgi ofstækisfullra flokka vex og
dafnar. Það er ekki einungis erlendis sem öfgaflokkar
blása út eins og púkinn á fjósbitanum þegar jafnaðar-
mönnum og annars hófsömum öflum tekst að vekja
hræðslu og æsing í samfélaginu. Menn skyldu fylgjast
vel með niðurstöðum kannana um fylgi stjórnmála-
flokkanna.
Því verður ekki haldið fram með neinni sanngirni
að atvinnulífið í landinu skorti siðferðileg viðmið
og alla samfélagslega ábyrgð. Það er einfaldlega ekki
rétt. Langflest íslensk fyrirtæki starfa heiðarlega bæði
heima og að heiman.
Mörg af öflugri fyrirtækjum landsins hafa á síðustu
árum unnið að því að axla í auknum mæli samfélags-
lega ábyrgð, þróað betri stjórnarhætti og hugað meira
að áhrifum á umhverfi og samfélag. Það er vegna
meiri lagalegra krafna á sviði umhverfismála og betri
stjórnarhátta. En það kemur líka til vegna þess að
athafnalífið sjálft skynjar tækifæri í betri starfsháttum.
Samfélagsleg ábyrgð og betri stjórnarhættir á borð við
gagnsæi eru ráðandi í starfsemi atvinnulífsins á Íslandi
enda aflgjafi og uppspretta nýrra tækifæra.
Auðvitað má margt laga en í stað þess að mála
skrattann á vegginn með alhæfingum ætti að nýta vel
það tækifæri sem nú er í samfélaginu til að gera enn
betur. Þá erum við á réttri leið.
Vöndum meir
orðræðuna
2 3 . N Ó V E M B E R 2 0 1 9 L A U G A R D A G U R16 S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
SKOÐUN
2
3
-1
1
-2
0
1
9

0
5
:1
7
F
B
1
1
2
s
_
P
1
1
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
1
2
s
_
P
0
9
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
1
2
s
_
P
0
0
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
1
2
s
_
P
0
1
6
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
2
4
4
F
-0
E
5
0
2
4
4
F
-0
D
1
4
2
4
4
F
-0
B
D
8
2
4
4
F
-0
A
9
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
1
A

F
B
1
1
2
s
_
2
2
_
1
1
_
2
0
1
C
M
Y
K