Fréttablaðið - 23.11.2019, Side 32

Mál Orku
náttúrunnar
Eftirminnilegasta mál af
þessum toga sem komið hefur
upp í seinni tíð á Íslandi varðar
Orku náttúrunnar, dótturfyrir-
tæki Orkuveitu Reykjavíkur.
Málið byrjaði með frásögn
á samfélagsmiðlum sem
rataði í fjölmiðla þar sem
framkvæmdastjóri hjá ónefndu
fyrirtæki var sakaður um að
senda klámfengna tölvupósta
á konur sem störfuðu með
honum. OR sendi frá sér til-
kynningu um að framkvæmda-
stjóra ON hefði verið sagt upp
störfum vegna þessa. Þó svo
að OR sé í almannaeigu og ekki
skráð á markað er hægt að bera
þetta saman við niðurstöður
rannsóknarinnar.
- Málið kemur upp á yfirborð-
ið. 1,5% lækkun á virði.
- Upplýst er um málið í fjöl-
miðlum. Fjölmiðlaumfjöllun
er mikil. 5% lækkun á virði.
- Málið varðar framkvæmda-
stjóra. 5% lækkun á virði.
- Málið varðar dótturfyrirtæki.
1,5 hækkun vegur á móti
virðislækkun.
- Alls hefði málið lækkað virði
Orkuveitu Reykjavíkur um 10
prósent.
MeToo-byltingin fór eins og eldur í sinu um allan heim haustið 2017. Fram stigu konur úr öllum
starfsstéttum og sögðu frá kyn-
ferðislegri áreitni, of beldi og ótrú-
legum hindrunum sem hafa orðið á
vegi þeirra í starfsumhverfi þeirra.
Mörg mál komu upp og allir voru
sammála um að láta slíkt aldrei ger-
ast aftur. Mikið hefur verið fjallað
um einstaklinga, einstök atvik,
sameiginlega reynslu og stefnur sem
koma eiga í veg fyrir að sögurnar
sem komu fram endurtaki sig. Ekki
hefur þó verið fjallað um viðbrögð
hins frjálsa markaðar. Það fyrsta
sem kemur upp í hugann er að kapít-
alisma sé alveg sama um hvað komi
fyrir einstaklinga. Ný rannsókn við
Viðskiptaháskólann í Kaupmanna-
höfn, CBS, og Háskóla Íslands sýnir
hvernig eitt tilvik getur haft mikil
áhrif á fyrirtæki, sem undirstrikar
að það er hluthöfum fyrir bestu að
stjórnendur geri allt til að koma í veg
fyrir kynferðislega áreitni og ofbeldi
á vinnustaðnum.
Úlf Viðar Níelsson, dósent í fjár-
málum við HÍ og CBS, rannsakaði
viðskiptahliðina á #MeToo ásamt
Mads Borelli-Kjær og Laurids Moehl
Schack.
„Það er búið að skoða félagsfræði-
lega og sálfræðilega þáttinn ofan
í kjölinn. Við vissum að fjárfestar
væru margir hverjir að spyrja um
stefnu fyrirtækja hvað varðar kyn-
ferðislega áreitni. Það þýðir að svona
mál geta verið fyrirtækjunum dýr og
þá vaknaði þessi hugmynd að skoða
hversu mikið mál af þessu tagi geta
kostað fyrirtæki,“ útskýrir Úlf.
„Við erum að sýna að kynferðisleg
áreitni hefur áhrif á virði fyrirtækja.
Fyrirtækin eru þó alls engin fórnar-
lömb. Það þýðir í mörgum tilvikum
að þau hafa ekki staðið sig nógu vel
í koma í veg fyrir það.“
Úlf segir markaðinn hafa tekið
við mörgum bylgjum af siðferðis-
kröfum síðustu ár. Nefnir hann sér-
staka kröfu um umhverfisvernd,
sem snúist ekki einungis um að
bjarga umhverfinu heldur sé það
einnig orðið merki um góða við-
skiptahætti. „Fjárfestingarsjóðir eru
einnig margir hverjir með þá stefnu
að fjárfesta ekki í siðferðislega vafa-
samri starfsemi, tóbaks-, áfengis- og
vopnaframleiðslu. Nú er skýr stefna
gegn kynferðislegri áreitni að verða
eitt af þessum viðmiðum.“
Skoðuð voru áhrif frétta af kyn-
ferðislegri áreitni á verðmæti fyrir-
tækja á hlutabréfamarkaði í ensku-
mælandi löndum, bæði fyrir og eftir
að #MeToo-hreyfingin kom fram.
Með því að leita að slíkum fréttum
voru þeir komnir með um 200 fyrir-
tæki, flest í Bandaríkjunum, þar sem
slík mál höfðu komið upp á yfir-
borðið.
„Heildarniðurstaðan er sú að virði
fyrirtækja lækkar um eitt og hálft
prósent strax þegar fyrsta frétt eða
tilkynning kemur út um að eitthvað
hafi átt sér stað,“ segir Úlf. Einnig
var skoðað hlutabréfaverð lengra
fram í tímann eftir að mál kom upp
á yfirborðið. Notað var þar til gert
hagfræðilíkan sem tekur mið af
öðrum sveiflum á markaði. „Fyrstu
tvo dagana erum við að tala um tap
upp á 450 milljónir Bandaríkjadala
á hvert fyrirtæki.“ Gerir það meira
en 55 milljarða króna í tap.
„Til að setja þetta í samhengi hafa
verið gerðar rannsóknir á stórum
skandölum á virði fyrirtækja. Það
má segja að það sé dauðasynd í fjár-
málaheiminum þegar fyrirtæki
fegra rekstrarniðurstöður sínar.
Þetta er á pari við það. Áhrifin af
því að upp kemst um kynferðislega
áreitni eru þau sömu og ef það kemst
upp að fyrirtæki hafi verið að fegra
bókhaldið,“ segir Úlf.
Hann segir þennan samanburð
áhugaverðan í ljósi þess að þegar
fyrirtæki eru að fegra bókhaldið
hefur það óumdeild áhrif á virði
Kynferðisleg áreitni hefur
áhrif á virði fyrirtækja
Það kostar mun minna að gera allt til að koma í veg fyrir kynferðislega áreitni og ofbeldi
á vinnustað en að láta slíkt mál koma upp, segir Úlf Viðar Níelsson dósent sem rannsak-
aði viðskiptahlið #MeToo ásamt Mads Borelli-Kjær og Laurids Moehl Schack.
Úlf Viðar Níelsson, dósent í fjármálum við HÍ og CBS, rannsakaði viðskiptahliðina á #MeToo ásamt Mads Borelli-Kjær og Laurids Moehl Schack.
Ari
Brynjólfsson
arib@frettabladid.is
✿ Áhrif kynferðislegrar áreitni á fyrirtæki ✿ Fjöldi tilkynninga
fyrirtækisins. Þegar upp kemst um
kynferðislega áreitni og ofbeldi þá
hafi það ekki augljósleg áhrif. „Ef
við segjum að forstjóri fyrirtækis
verði uppvís að því að hafa áreitt
samstarfskonu kynferðislega þá
hefur það ekkert að gera með vörur
fyrirtækisins eða grunnstoðir við-
skiptakerfisins. Þess vegna er það
áhugavert að sjá hversu áhrifin eru
í raun mikil.“
Athygli vekur að það skiptir
engu máli í hvaða geira fyrirtækið
starfar. „Það sem skiptir meira máli
er eðli atburðarins,“ segir Úlf. Tvær
breytur hafa þar mest að segja. „Það
er hvort forstjóri fyrirtækisins sé
gerandi, í þeim tilfellum lækkar
markaðsvirðið um fimm prósent
aukalega. Þá erum við að tala um
mjög slæm áhrif á fyrirtækið.“ Hin
breytan er fjölmiðlaathygli, ef fyrir-
tækið er mun meira en venjulega í
fjölmiðlum eftir atburðinn. „Ef fjöl-
miðlaumfjöllunin er mikil þá lækk-
ar markaðsvirðið líka um fimm
prósent aukalega. Stundum hanga
þessir hlutir saman og þá hafa þeir
gríðarleg áhrif á fyrirtækið.“
Þá skiptir einnig máli hvort þol-
endur eru f leiri en einn. „Þá gerir
það eitt og hálft prósent til viðbót-
ar,“ segir Úlf.
Það sem vegur á móti er ef það
kemur fram í fyrstu frétt eða til-
kynningu að málið sé í lagalegum
farvegi. Sama á við ef fyrirtækið er
dótturfélag. Þá skiptir einnig máli
hvort fyrirtækið sé á undan fjöl-
miðlum að greina frá málinu. „Ef
fyrirtækið gerir hreint fyrir sínum
dyrum strax í upphafi þá eru áhrif-
in mun mildari.“
#MeToo-byltingin hafði áhrif.
„Eftir #MeToo-byltinguna féll
hlutabréfaverð meira, en inn í það
spilar líka að í þeim tilfellum var
fjölmiðlaumfjöllun meiri og f leiri
en einn þolandi steig fram. Við
settum þess vegna upp líkan til að
stýra frá öllum slíkum breytum,
þá voru áhrifin þau sömu fyrir og
eftir #MeToo,“ segir Úlf. „En þetta
hafði jafnframt töluverð áhrif á
fjölda mála. Tilfellin fjórfölduðust
eftir #MeToo sem þýðir að fleiri mál
komu upp á yfirborðið og þeim mun
meira var aðkallandi fyrir fyrirtæki
að grípa í taumana.“
Úlf segir boðskapinn til stjórn-
enda einfaldan. „Svona mál hafa
áhrif á fyrirtækið, það kostar mun
minna að gera allt til að koma í
veg fyrir kynferðislega áreitni og
of beldi á vinnustað en að láta slíkt
mál koma upp. Svo ef starfsmaður
fyrirtækisins er sakaður um slíkt
þá þarf að taka á slíkum málum af
festu, koma þeim í lagalegan farveg
og gera strax hreint fyrir sínum
dyrum.“
Þó svo að dæmin séu fengin
erlendis segir Úlf að það megi
heimfæra þau á Ísland. „Nær öll
tilvik sem við skoðuðum gerast í
vestrænum ríkjum og það er engin
ástæða til að ætla að viðbrögðin
yrðu öðruvísi hér en annars staðar.“
0%
0,3%
0,1%
-0,1%
-0,3%
-0,5%
-0,7%
-0,9%
-1,1%
-1,3%
-1,5%
Fréttar berast um
kynferðislega áreitni
Meðalvirði fyrirtækis fyrir og eftir fréttir um kynferðislega áreitni. Tilfellin fjórfölduðust eftir
#MeToo.
Dagarnir fyrir fréttir Dagarnir eftir fréttir Fyrir #MeToo Eftir #MeToo
7
6
5
4
3
2
1
1,4
5,7
2 3 . N Ó V E M B E R 2 0 1 9 L A U G A R D A G U R32 H E L G I N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
2
3
-1
1
-2
0
1
9

0
5
:1
7
F
B
1
1
2
s
_
P
0
9
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
1
2
s
_
P
0
8
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
1
2
s
_
P
0
1
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
1
2
s
_
P
0
3
2
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
2
4
4
F
-1
8
3
0
2
4
4
F
-1
6
F
4
2
4
4
F
-1
5
B
8
2
4
4
F
-1
4
7
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
2
A

F
B
1
1
2
s
_
2
2
_
1
1
_
2
0
1
C
M
Y
K