Morgunblaðið - 07.10.2019, Qupperneq 6

6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 7. OKTÓBER 2019
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
„Þörfin fyrir fleiri bráðalækna á
Íslandi er mikil og brýn. Þróun-
in í faginu er hröð og sífellt er
ný þekking að koma fram. Það
hve hátt bráðadeildin skoraði í
mati sérfræðinga sem tóku út
fyrirkomulag náms og kennslu
hér stað staðfestir að sérnámið á
Landspítala er fyllilega sam-
bærilegt við það sem gerist á
sambærilegum sjúkrahúsum er-
lendis,“ segir Hjalti Már Björns-
son, bráðalæknir og kennslu-
stjóri á bráðamótttöku
Landspítalans í Fossvogi.
Tengt öllum sérgreinum
Nýlega veitti mats- og hæf-
isnefnd heilbrigðisráðuneytisins
bráðamóttöku Landspítala heim-
ild til þess að veita fullt sérnám
í bráðalækningum. Skoðuð voru
22 atriði sem lúta að skipulagi
og framkvæmd sérnámsins, sem
fékk 124 stig af 132 mögulegum.
Þá segir nefnd frá Royal College
of Emergency Medicine í Bret-
landi kennsluna samræmast
breskum stöðlum, en þeir eru
notaðir til grundvallar allri
kennslunni. Alls tekur nám í
bráðalækningum sex ár og krafa
er gerð um að hálft ár af náms-
tímanum sé tekið á viðurkenndu
sjúkrahúsi erlendis.
Í dag eru alls 15 sérnáms-
læknar í bráðalækningum starf-
andi á Landspítala, en námið má
að hluta til taka við sjúkrahúsið
á Akureyri, en nyrðra eru tæki-
færi til þjálfunar við sjúkraflug.
Að vissu leyti má segja að
bráðalæknir þurfi að kunna eitt-
hvað tengt öllum sérgreinum.
Því er námsdvöl í lyf-, gjör-
gæslu- og skurðlækningar einnig
hluti af náminu. - Einnig er
kennsla í hemilislækningum
komin hingað heim.
„Sjúklingar sem hingað
koma eru margir slasaðir og fá
þá strax viðeigandi hjálp. Aðrir
eru með óljós sjúkdómseinkenni
og þá er læknis að greina stöð-
una og vísa til sérfræðinga á
öðrum deildum. Kviðverkur
vegna nýrnasteina er mál þvag-
færalæknis og æðagúlp í kviðar-
holi sinna sérfræðingar í æða-
skurðlækningum,“ segir Hjalti
Már og heldur áfram:
„Jú, vissulega eru bráða-
lækningar oft mjög krefjandi og
reyna á fólk. Því eru verklegar
æfingar og skipulögð hand-
leiðsla reyndra lækna mik-
ilvægur þáttur í náminu. Ekki
síður skiptir miklu að læknar
fari utan til náms, sem ég tel
eina af helstu ástæðum þess hve
vel heilbrigðisþjónustan á Ís-
landi kemur vel út í alþjóðlegum
samanburði. Íslenskir læknar
fara víða til náms og færa hing-
að heim hugmyndir og þekkingu
á því besta sem aðrar þjóðir
gera.“
Biðtími verði styttri
Starfið á bráðamóttöku
Landspítalans er í sífelldri
þróun. Á síðustu misserum hefur
til dæmis móttaka á slösuðu
fólki verið þjálfuð og eins
hvernig best megi sinna þeim
sem fá heilaslag eða krans-
æðastíflu. Innleiðing ómskoð-
unar við fyrstu athugun á sjúk-
lingi er annað umbótaverkefni.
„Við ýmsar kerfisbreyt-
ingar hér á deildinni síðustu ár-
in hefur alltaf verið áherslumál
okkar að halda niðri og stytta
biðtíma þeirra sem hingað leita.
Það segir sig sjálft hve fólki líð-
ur illa þegar það kemur á
bráðamóttöku; hrætt og kvalið,“
segir Hjalti og enn fremur:
„Hér erum við hins vegar
að glíma við kerfisvanda; á
bráðmóttökunni eru 36 sjúkra-
rúm og stundum eru 30 þeirra
teppt af fólki sem hefur fengið
þjónustu hér og ætti að fara
strax á aðrar sjúkradeildir eða
hjúkrunarheimili sem ekki
tekst. Staðreyndin er sú að frá-
flæðisvandanum er velt yfir á
bráðamóttöku Landspítalans.
Samt hefur okkur þó tekist að
halda biðtímanum innan þolan-
legra marka. Ef tekst að taka á
vandamálinu með til dæmis
fjölgun vistunarrýma fyrir aldr-
aða ætti bið á bráðamóttöku að
heyra til undantekninga.“
Fíknisjúkum fjölgar
Segja má að bráðamót-
takan sé gáttin inn í heilbrigðis-
kerfið og Landspítalann.
Þangað kemur fólk vegna slysa
og hinna ýmsu sjúkdóma og
öllu þarf að sinna. Svo breytast
veikindin og vandamálin og að
síðustu misserin hefur tilvikum
þar sem fólk leitar á deildina
vegna fíknisjúkdóma fjölgað
verulega.
„Það er mikilvægt að styðja
meðferð við fíknisjúkdómum og
draga þannig úr skaðanum sem
ofnotkun á verkjalyfjum og örv-
andi efnum veldur. Þá er stór
hluti af vinnu okkar hér á
bráðamóttökunni á nætur-
vöktum um helgar að sinna
fólki sem hefur drukkið of mik-
ið og veikist og slasast af þeim
sökum. Ofnotkun á áfengi er
um margt falið vandamál og af-
leiðingarnar alvarlegar.“
Sérfræðinám í bráðalækningum nú í boði á Landspítalanum
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Bráðalæknir Stytta biðtíma fólks sem hingað leitar. „Það segir sig sjálft
hve fólki líður illa þegar það kemur hrætt og kvalið,“ segir Hjalti Már.
Þörfin er mikil og þróunin hröð
 Hjalti Már Björnsson er
fæddur 1972. Stúdent frá
Fjölbrautaskólanum í Garða-
bæ og útskrifaðist úr lækna-
deild Háskóla Íslands 1998.
Lauk sérfræðinámi í bráða-
lækningum við Eastern Virg-
inia Medical School í Banda-
ríkjunum árið 2010 en hefur
starfað sem bráðalæknir á
bráðamóttöku Landspítala frá
2011, þar af sem kennslu-
stjóri frá 2012.
 Lektor í bráðalækningum
við Háskóla Íslands auk þess
að starfa hluta úr ári við
Mayo Clinic heilbrigðis-
stofnun í Minnesota, frá
árinu 2016.
Hver er hann?
Björn Þorbjarnarson,
fyrrverandi skurðlækn-
ir í New York, er látinn
98 ára að aldri. Björn
var yfirlæknir á New
York-sjúkrahúsinu og
naut viðurkenningar
fyrir rannsóknir sínar,
kennslu og læknisstörf
á langri starfsævi.
Björn komst í hringiðu
heimsviðburða árið
1979 þegar hann skar
upp Mohammad Reza
Pahlavi Íranskeisara
sem þá var í útlegð í
Bandaríkjunum. Meðal
annarra sjúklinga Björns voru eðlis-
fræðingurinn J. Robert Oppenheimer
og listamaðurinn Andy Warhol.
Björn fæddist á Bíldudal 9. júlí
1921. Foreldrar hans voru Þorbjörn
Þórðarson, læknir á Bíldudal og Guð-
rún Pálsdóttir, húsfreyja á Bíldudal.
Björn var næstyngstur af sjö systk-
inum, en þau voru Páll alþingismaður
og útgerðareigandi í Vestmanna-
eyjum, Þórður, forstjóri Fiskistofu,
Arndís, húsfreyja og hreppsnefndar-
kona á Selfossi, er eitt sinn var barn-
fóstra fyrir J.R.R. Tolkien, höfund
Hringadróttinssögu, Sverrir, for-
stjóri Tryggingastofnunar ríkisins,
Guðrún, húsfreyja í Reykjavík og
Kristín, húsfreyja og prófarkalesari í
Reykjavík. Eru systkinin nú öll látin.
Björn varð stúdent frá MA 1940 og
cand. med. frá HÍ 1947.
Hann starfaði sem að-
stoðarlæknir hjá hér-
aðslækninum í Patreks-
fjarðarhéraði sumarið
1947 og kandídat frá
Fjórðungssjúkrahúsinu
á Akureyri 1948 en það-
an hélt hann til Banda-
ríkjanna. Björn lauk
sérfræðiprófi í skurð-
lækningum 1954 og
fékk almennt lækn-
ingaleyfi í New York-
ríki 1955. Hann var
prófessor handlækn-
ingadeildar á New
York Hospital, Cornell University
Medical Center frá 1968 til starfs-
loka. Björn ritaði fjölmargar greinar í
erlend læknarit einn eða með öðrum
og á átti þátt í þróun skurðlækninga á
þessum árum.
Barnsmóðir Björns af fyrra sam-
bandi er Hulda Guðrún Filippus-
dóttir. Dætur þeirra eru tvíburasyst-
urnar Kristín og Guðrún, f. 12.
september 1946. Í Bandaríkjunum
gekk Björn að eiga Margaret Thor-
bjarnarson (f. 1928). Þau eignuðust
John Björn dýrafræðing (f. 1957 d.
2010), Kathryn Wilmu jarðfræðing (f.
1959), Paul Stewart tónlistarmann og
tölvuforritara (f. 1960, d.1996) og
Lisu Anne (f. 1964) bókmenntafræð-
ing. Björn lætur eftir sig 11 barna-
börn og 20 barnabarnabörn.
Andlát
Björn Þorbjarnarson
Alexander Gunnar Kristjánsson
alexander@mbl.is
Póst- og fjarskiptastofnun hefur
túlkað ákvæði laga um eftirlit stofn-
unarinnar með starfsemi Íslands-
pósts of þröngt, að mati samgöngu-
og sveitarstjórnarráðuneytisins.
Þetta kemur fram í bréfi ráðuneyt-
isins til stofnunarinnar, sem sent var
í ágúst.
Í lögum um Póst- og fjarskipta-
stofnun er stofnuninni gert að hafa
eftirlit með starfsemi póstrekenda,
þar með talið fjárhagsstöðu, til að
ganga úr skugga um að hann sé fær
um að veita þá þjónustu sem
rekstrarleyfi kveður á um, en því
hlutverki hafi stofnunin ekki sinnt
nægilega vel í tilviki Íslandspósts, en
fjárhagur fyrirtækisins hefur, sem
kunnugt er, verið í miklum ólestri að
undanförnu og tapaði fyrirtækið 293
milljónum króna í fyrra.
Engu að síður er þess getið í bréf-
inu að Póst- og fjarskiptastofnun hafi
þó haft eitthvert eftirlit með póst-
inum, til að mynda fylgst með bók-
haldslegum aðskilnaði félagsins og
eftirliti með gjaldskrám alþjónustu.
Í bréfinu er því einnig velt upp
hvort ástæða sé til að breyta lögum
um stofnunina í ljósi nýs lagabálks
um net- og upplýsingakerfi, Kóðans,
sem til stendur að leggja fyrir þingið.
Ekki sinnt
eftirliti
sem skyldi
 Íslandspóstur tapaði
293 milljónum í fyrra
Morgunblaðið/Hari
Pósturinn Vörubílar Íslandspósts.