Morgunblaðið - 07.10.2019, Side 28

AF SPJALLI
Helgi Snær Sigurðsson
helgisnaer@mbl.is
Engar myndatökur á undan spjall-
inu og engar vídeóupptökur á meðan
á því stendur. Þannig hljómuðu skýr
fyrirmæli Clarie Denis, heiðursgests
Alþjóðlegrar kvikmyndahátíðar í
Reykjavík, RIFF, þegar hún mætti í
Norræna húsið, örlítið á eftir áætlun,
fimmtudaginn síðastliðinn, 3. októ-
ber.
Denis er virtur kvikmyndagerð-
armaður, rómuð mjög fyrir verk sín
og „þekkt fyrir áhugaverð sjónar-
horn þar sem jaðarhópar og mis-
munandi menningarheimar fá vægi
og rödd sína heyrða“, svo vitnað sé í
texta RIFF um þessa merku konu.
Sjónheimur kvikmynda hennar og
heimildarmynda þykir afar sterkur
og samspil lita, hljóða, sjónarhorna
og forma er sagt leika lykilhlutverk í
myndum hennar. Þá varpa sögur
hennar ljósi á hið mannlega og er
Denis talin næmur sögumaður.
Ljósmyndararnir verða
af mánaðarlaunum
Leikstjórinn ræddi við Auði Övu
Ólafsdóttur rithöfund um listsköpun
sína í Norræna húsinu. Auður er
greinilega aðdáandi því hún lýsti yfir
hrifningu sinni á nokkrum kvik-
myndaverka Denis á meðan á spjall-
inu stóð.
Þegar þær höfðu komið sér þægi-
lega fyrir á sviðinu og ætluðu að
hefja spjallið rak Denis augun í ljós-
myndara sem krupu á gólfinu fyrir
framan sviðið og voru byrjaðir að
smella af. Það leist henni illa á og bað
ljósmyndarana um að hætta að taka
myndir. Þeir mættu gera það að
spjalli loknu, alls ekki fyrr.
Ljósmyndararnir drifu sig út, dá-
lítið ergilegir eins og við mátti búast
þar sem tíminn er dýrmætur í þeirra
fagi og viðkomustaðir margir á ein-
um degi. Denis horfði á eftir þeim og
spurði svo hvort þeir fengju ekki
örugglega borgað þrátt fyrir þessar
kröfur hennar. „Nei, þeir verða af
mánaðarlaunum,“ svaraði Auður al-
varleg í bragði og hlógu gestir inni-
lega að þessu bleksvarta spaugi rit-
höfundarins. Var þá loksins hægt að
hefja spjallið sem ranglega hafði ver-
ið merkt „master class“, eins og
Denis benti á þegar hún mætti á
svæðið. Í spjallinu nefndi hún líka að
hún yrði ekki með kynningu fyrir
sýningu á kvikmynd sinni Chocolat,
eins og auglýst hafði verið. Viðtöl
voru ekki heldur í boði fyrir fjöl-
miðlamenn sem gerðu sér spjallið að
góðu í stað viðtala við heiðursgest-
inn.
Dýrmætir dagar
Denis fræddi gesti um að kvik-
myndirnar væru hennar eina tekju-
lind, hún hefði ekki tíma til að kenna
eða leita annarra leiða til að afla sér
tekna. Það væri því ekki auðveld
ákvörðun að taka sér þriggja daga
frí frá vinnu til að fara á kvikmynda-
hátíð á Íslandi.
„Heiðursverðlaun greiða ekki
húsaleiguna,“ sagði Denis og upp-
skar hlátrasköll viðstaddra, bætti
svo við að verðlaunin nýttust henni
ekki heldur við fjármögnum næstu
kvikmyndar. Hún ítrekaði þó að það
gleddi hana að vera boðið til Íslands
og að fá að tala við gesti RIFF. Sagð-
ist hún þekkja Friðrik Þór Friðriks-
son og hafa sérstakt dálæti á honum.
Denis þekkir líka Ólaf Elíasson og
sagði hann hafa lagt henni lið við
gerð High Life og þá m.a. hvað varð-
aði útlit svarthols sem kemur við
sögu í myndinni. Í High Life segir af
ungum manni, leiknum af Robert
Pattinson, og nokkurra mánaða
gamalli dóttur hans . Feðginin búa í
geimfari sem þokast í átt að svartholi
þar sem hvorki ríkir tími né rúm.
Sagði Denis Ólaf hafa veðjað á réttan
lit svarthols, gulan eða gylltan, þar
sem hann er svipaður þeim sem sést
á fyrstu ljósmyndinni af svartholi
sem birt var heimsbyggðinni í apríl
síðastliðnum, mörgum mánuðum eft-
ir frumsýningu kvikmyndarinnar.
Ólst upp í Afríku
Denis er 73 ára, fæddist í París en
ólst upp í frönskum nýlendum Afríku
til fjórtán ára aldurs, nánar tiltekið
Búrkína Fasó, Kamerún, Senegal og
Franska Sómalílandi sem nú heitir
Djíbútí. Þessi lönd eru nú sjálfstæð
ríki.
Í Chocolat segir af franskri konu
sem snýr aftur til Vestur-Afríku og
rifjar upp æskuár sín þar og andúð
hvítra íbúa á innfæddum. Mun Denis
hafa byggt handritið á eigin reynslu
og ævi.
Önnur kvikmynd hennar, Beau
travail frá árinu 1999, þykir ein besta
kvikmynd tíunda áratugarins. Hún
segir af hermönnum í Frönsku út-
lendingahersveitinni og er sögusvið-
ið Djíbútí. Hefur hópatriðum her-
manna í myndinni verið líkt við
ballett, einhvers konar testósterón-
dans og greindi Denis frá því í spjalli
að myndin hefði verið gerð fyrir afar
lítið fé og að leikararnir, sem áttu að
vera heil herdeild, hafi aðeins verið
fjórtán talsins.
„Hjartað skiptir öllu máli,“ sagði
Denis í framhaldi af þessu tali um
peningaleysi og kvikmyndagerð og
hefur ástríða hennar fyrir listinni
skilað sér í eftirminnilegum verkum.
Afríka kemur við sögu í fleiri mynd-
um Denis, m.a. White Material sem
segir af franskri konu og kaffifram-
leiðanda sem ákveður að halda kyrru
fyrir í ónefndu Afríkuríki þó að borg-
arastyrjöld sé í uppsiglingu.
Með skoðanir á heiminum
Denis sagði sig alltaf hafa langað
að gera kvikmyndir. „Að gera kvik-
myndir þýðir að maður hefur skoð-
anir á heiminum og lífinu,“ sagði hún
og að efinn væri líka afar mikilvægur
hluti listsköpunarinnar. „Kvik-
myndagerð krefst hugrekkis,
þrjósku og biðlundar og maður verð-
ur að geta fundið lausnir,“ sagði
Denis og að mikilvægt væri hverjum
kvikmyndagerðarmanni að vera ein-
lægur.
Ekki vildi Denis gangast við því að
vera ljóðræn í kvikmyndagerð sinni
en sagðist á heildina litið meira fyrir
stemningu en löng samtöl. Benti hún
á hversu mikilvægur ramminn væri í
kvikmyndum, þ.e. hvernig viðfangs-
efnið væri rammað inn og skipti þá
miklu gott samstarf leikstjóra og
kvikmyndatökumanns. Denis hefur
einmitt átt í farsælu samstarfi við
kvikmyndatökumanninn Ágnesi
Godard sem er fyrrverandi skóla-
systir hennar og góð vinkona. Hafa
þær unnið saman í ein 30 ár.
Ástin næst á dagskrá
Denis var í enda spjallsins beðin
um að hugleiða feril sinn og sagði
hún í raun ekki um feril að ræða, hún
liti ekki á störf sín sem einhvern sér-
stakan feril. Var engu líkara en hún
kynni illa við orðið „career“.
„Ég var fyrst full efasemda og
þrjósku,“ sagði hún um fyrstu ár sín í
faginu en kvikmyndir voru það eina
sem komst að í huga hennar að ást-
inni undanskilinni, bókum og tónlist.
Það tók hana dágóðan tíma að átta
sig á því að þetta yrði hennar ævi-
starf.
„Ég er viðkvæm manneskja,“
sagði Denis áhugasömum gestum
Norræna hússins og kann það að
vera ástæða þess að hún vísaði ljós-
myndurum á dyr um klukkustund
fyrr. Að spjalli loknu stillti hún sér
upp með Auði Övu og var létt yfir
báðum.
Denis sagðist næst ætla að gera
kvikmynd um fólk sem verður ást-
fangið en er ekki ætlað að unnast.
Kunnuglegt þema það. Og spjallið
endaði líka á ástúðlegum nótum hjá
leikstjóranum: „Þér verður að þykja
vænt um fólkið sem þú ert að vinna
með. Annars mun starfið reynast þér
mjög erfitt.“
Hugrekki, einlægni og þrjóska
Morgunblaðið/Eggert
Samtal Auður Ava Ólafsdóttir og Claire Denis í Norræna húsinu. Auður spjallaði við Denis í um klukkustund.
Í Afríku Úr tveimur kvikmyndum Denis sem gerast báðar í Afríku, Chocolat (vinstra megin) og Beau travail.
» „Heiðursverðlaungreiða ekki húsaleig-
una,“ sagði Denis og
uppskar hlátrasköll
viðstaddra, bætti svo
við að verðlaunin
nýttust henni ekki
heldur við fjármögnum
næstu kvikmyndar.
28 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 7. OKTÓBER 2019