Morgunblaðið - Sunnudagur - 13.10.2019, Qupperneq 14

FRESTUNARÁRÁTTA
14 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 13.10. 2019
Ég á rosalega auðvelt með að „beila“ áeiginlega öllu sem ég plana. Ég fæ oft-ast þá tilfinningu að ég þurfi að hætta
við. Ef ég er ekki hundrað prósent í geggjuðu
skapi, vel út sofin og lít vel út þá sleppi ég að
mæta,“ segir hún og segir það ekki skipta
máli hvort viðburðurinn er skemmtilegur eða
leiðinlegur.
„Ég hætti oft við þó ég sé búin að segjast
ætla að koma. Ég er þannig kvíðatýpa að ég
get ekki einu sinni hringt og afboðað mig
heldur sendi frekar skilaboð svo ég þurfi ekki
að eiga bein samskipti. Svo fæ ég móral yfir
því að afboða,“ segir Steinunn Edda.
Finnst þér frestunaráráttan tengjast kvíða?
„Já, hundrað prósent. Ég hef alltaf verið
kvíðin og það hefur ágerst. Ég mikla allt fyrir
mér. Þá finnst mér allt svo yfirþyrmandi. Það
er betra að gera hluti án þess að plana því þá
hef ég ekki tíma til að hugsa út í þá,“ segir
hún og segist hafa sagt nánum vinum og fjöl-
skyldu frá kvíðanum og frestunaráráttunni
sem fylgir honum.
„Það var mikill léttir að segja bara frá því
og þá gat ég alveg verið ég sjálf. Þá var búið
að taka pressuna af mér.“
Einfaldir hlutir yfirþyrmandi
Nauðsynlegum daglegum verkefnum, eins og
að mæta í vinnu, hugsa um heimilið og einka-
soninn, slær Steinunn Edda ekki á frest.
„Ég geri alla þessa hluti, en ef það er eitt-
hvað auka eins og tími í klippingu, hitta ein-
hvern í hádeginu, fara í IKEA af því ég var
búin að ákveða það; þetta eru allt viðburðir
sem ég slæ á frest.“
Einnig frestar hún því að svara póstum eða
til að mynda að gera skattskýrsluna. „Ég hef
lent í vandræðum. Þetta getur haft alvarlegar
afleiðingar.“
Þegar Steinunn Edda var í skóla segist hún
hafa lært seint og illa fyrir próf. „Ég fann
mér alltaf eitthvað annað til að gera. Ég
hugsaði alltaf að ég myndi byrja klukkan átta
morguninn eftir en svo þegar morgunninn
rann upp fann ég mér alltaf eitthvað annað að
gera. Þess vegna hef ég aldrei treyst mér í
háskólanám því það er algjörlega undir mér
komið; enginn til að segja mér að gera hlut-
ina. Þá myndi ég örugglega fresta að mæta í
tíma og fresta að læra. Ég kláraði stúdents-
próf en það gekk brösuglega,“ segir hún og
segir kvíða og frestunaráráttu þar eiga hlut
að máli.
„Það er dagamunur á því hvað mér finnst
eitthvað sem er fáránlega einfalt vera yfir-
þyrmandi. Ef ég fæ eitthvert verkefni þá
fresta ég því ítrekað, geri það svo í flýti og fæ
svo kannski góða umsögn. Þannig að ég veit
að ef ég hefði lagt tíma í verkið hefði það get-
að orðið frábært,“ segir hún.
Þegar þú frestar verkefni og dettur í aðra
hluti, hvaða hlutir eru það þá?
„Það er misjafnt. Ég gæti til dæmis allt í
einu ákveðið að fara að endurskipuleggja alla
skápa í eldhúsinu. Þannig að þegar ég á
kannski að mæta eitthvað er allt innan úr öll-
um skápum uppi um öll borð. Þá get ég ekk-
ert farið því ég get ekkert skilið það svona
eftir.“
Áfallastreituröskun eftir fæðingu
Steinunn Edda gekk í gegnum afar erfiða
fæðingu og eftirköst sem enduðu á að hún var
hætt komin. Lífi hennar var bjargað á síðustu
stundu en það skildi eftir sig ör á bæði líkama
og sál.
„Ég er búin að vera að fara til sálfræðings
reglulega eftir að ég átti strákinn en ég fékk
áfallastreituröskun eftir fæðinguna. Ég fór til
að vinna úr því en svo áttaði ég mig á því að
þetta væri stærra vandamál og tengdist ekki
bara áfallastreituröskun,“ segir hún. „Þannig
að nú er ég að vinna almennt í kvíðanum og
við reynum að skilgreina hvaðan hann kemur.
Ég fer líka í EMDR-stofuna en þar er boðið
upp á öðruvísi nálgun. Þetta er hálfgerð dá-
leiðsla og ég finn að þetta virkar fyrir mig.“
„Ég mikla allt fyrir mér“
Steinunn Edda frestar oftar en ekki að hitta vini og kunningja. Hún er að vinna í kvíðanum hjá sál-
fræðingi og hjá EMDR-stofunni en hún fékk áfallastreituröskun eftir erfiða fæðingu.
Morgunblaðið/Ásdís
Steinunn Edda Steingrímsdóttir tengir frestunaráráttu við kvíða sem hún segir hafa fylgt sér í gegnum
lífið. Kvíðinn magnaðist þegar hún fékk áfallastreituröskun eftir erfiða fæðingu.
Frá því að ég man eftir mér, alla vega fráunglingsárunum, hef ég verið með frest-unaráráttu. Í menntaskóla gat ég aldrei
komið mér að verki fyrr en á síðustu ögur-
stundu. Ég fékk ítrekað frest til að skila
ritgerðum og verkefnum, nánast undan-
tekningarlaust. Eða ég skilaði ekki neinu,“
segir Ása.
„Og þegar það voru próf byrjaði ég aldrei að
lesa fyrr en kvöldinu áður og sat þá fram á
morgun,“ segir Ása og nefnir að þótt það sé al-
gengt að unglingar geymi hlutina stundum þá
var það í hennar tilviki reglan en ekki undan-
tekningin. Og batnaði ekki með árunum.
„Þetta var ekki bara á einu tímabili, heldur
hefur þetta fylgt mér í gegnum lífið. Og í raun
hélt ég lengi vel að svona væru allir en ég átt-
aði mig á því þegar ég varð eldri að fólk bara
skilar sínum verkefnum á réttum tíma. Fólk
lærir fyrir próf vel fyrir prófdag og skilar rit-
gerðum jafnvel fyrir settan dag.“
Hvernig hefur þetta haft áhrif á þitt daglega
líf í gegnum árin?
„Auðvitað hef ég frestað fullt af leiðinlegum
verkefnum. Alls konar tiltektir og að panta
tíma hjá tannlæknum og læknum. Ég hef
frestað að fá iðnaðarmenn til að koma og laga
hluti heima hjá mér. Að panta tíma í alls konar
fyrir börnin mín. Ég fresta þessu öllu. Stund-
um get ég ekki hringt og pantað neitt og það
líða dagar og vikur. Ég hreinlega get ekki tek-
ið upp símtólið og ég veit ekki af hverju. Ég
veit að þetta hljómar undarlega en svona er
þetta stundum,“ segir hún.
Gildir þetta aðallega um leiðinleg verkefni?
„Já, aðallega um verkefni sem eru íþyngj-
andi.“
Þegar þú þarft að plana skemmtilega ferð,
er þetta ekkert vandamál?
„Nei, það er ekkert vandamál,“ segir hún og
skellihlær.
Sannarlega ekki leti
Hefurðu einhverja hugmynd hvað veldur þess-
ari frestunaráráttu?
„Já, ég held að þetta tengist því að ég sé
með athyglisbrest, ADD. Ég er ekki komin
með greiningu en er að vinna í því. Frestunar-
árátta er gegnumgangandi hjá fólki með at-
hyglisbrest. Hún er stór partur,“ segir hún.
Þannig að í þínu tilviki tengist hún ekki
kvíða?
„Nei, en það að maður sé alltaf að fresta
veldur samt kvíða. Það er erfitt til lengri tíma
að vera alltaf að fresta hlutum því manni líður
ekkert vel,“ segir Ása og nefnir að það hafi
áhrif á sjálfsmyndina og sjálfsálitið.
„Eins og þegar maður lærir fyrir próf á síð-
ustu stundu þá sér maður eftir á hvað maður
hefði getað gert svo miklu betur ef maður
hefði gefið sér betri tíma. Þá verður maður svo
svekktur út í sig að hafa ekki byrjað fyrr. En
svo þegar kemur að næsta prófi er það sama
upp á teningnum,“ segir hún og nefnir að þetta
valdi því að maður festist í vítahring.
Hvað myndir þú segja ef einhver segði að
þetta væri bara leti?
„Ég myndi segja það að já, auðvitað hélt ég
það sjálf og fékk skilaboð um að þetta væri leti.
En þetta er svo sannarlega ekki leti því ég er
ekki löt að öðru leyti. En jú, vissulega hefur
sjálfstraustið beðið hnekki því ég hef hugsað:
„Hvaða aumingi ertu? Af hverju ertu ekki
löngu byrjuð á þessu?“ Ég hugsa alveg þannig
ennþá.“
Hefur þetta hamlað þér í lífinu?
„Já, auðvitað að mörgu leyti. Ég hugsa
stundum að mig langi í meistaranám en nenni
eiginlega ekki aftur þessum kvölum. Að vera
alltaf að fresta og koma sér ekki að verki. Ég
skrifaði BA-ritgerðina til dæmis á þremur vik-
um. Það er týpísk lýsing á frestunaráráttu; ég
gat ekki byrjað. Svo allt í einu byrjaði ég og
þurfti að sitja dag og nótt í þrjár vikur. Ég
prentaði hana út eina mínútu í skil,“ segir Ása.
Hefur þú hugsað þér að leita þér hjálpar við
þessu?
„Já, ekki spurning, ég ætla að gera það. Ég
er þegar búin að skrá mig hjá ADHD-
samtökunum á fjögurra kvölda námskeið til að
vinna með skipulag. Skipulagsleysi er einmitt
einn partur af frestunaráráttunni. Þó ég sé
ekki komin með ADD-greininguna er ég klár-
lega með frestunaráráttu.“
„Af hverju ertu ekki
löngu byrjuð á þessu?“
Ása Valgerður telur að hún sé með athyglisbrest og er í ferli að fá greiningu.
Morgunblaðið/Ásdís
Ása Valgerður Gunnsteinsdóttir hefur verið með frestunaráráttu
frá því hún man eftir sér. Hún er núna fyrst, 52 ára gömul, að gera
sér grein fyrir að hún sé að öllum líkindum með athyglisbrest.