Morgunblaðið - 08.11.2019, Blaðsíða 6

6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 8. NÓVEMBER 2019
Flugritar farþegaþotu Icelandair
sem lýsti yfir neyðarástandi vegna
lágrar eldsneytisstöðu og lenti í
kjölfarið á lokaðri flugbraut á
Keflavíkurflugvelli eru komnir til
Bretlands í rannsókn. Þetta segir
Ragnar Guðmundsson, rannsak-
andi hjá Rannsóknarnefnd sam-
gönguslysa. Flugatvik þetta er
rannsakað sem alvarlegt, en það
átti sér stað 28. október sl.
„Þeir eru farnir og vinna við að
lesa af þeim hefst mjög fljótlega,“
segir Ragnar og bendir á að flugrit-
arnir, sem innihalda samskipti flug-
manna og aðrar mikilvægar flug-
upplýsingar, hafi verið sendir til
Bretlands í gærmorgun. Niður-
staða þeirrar vinnu liggur fyrir á
næstu dögum. khj@mbl.is
Flugritar vélarinnar
komnir til Bretlands
Icelandair Farþegaþotan var á leið til
Keflavíkur frá Seattle í Bandaríkjunum.
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
Nýlegar jarðsjármælingar benda til
þess að fornar rústir kunni að leyn-
ast undir túni á Keldum á Rangár-
völlum. Dr. Steinunn J. Kristjáns-
dóttir, fornleifafræðingur og
prófessor, segir að uppgröft þurfi til
að sannreyna hvað er þarna undir og
hvers eðlis þessar byggingar hafi
verið. Einnig þurfi að gera aldurs-
greiningu til að vita hvað þetta er
gamalt. Ekki er vitað um neinar
byggingar á þessum stað á seinni
tímum.
„Við mældum nú í september tún
sem er rétt suður af bæjarhúsatorf-
unni á Keldum,“ segir Steinunn.
„Það er alveg víst að þar voru reist
hús sem voru rifin og viðnum, sem
þótti mjög verðmætur, var skipt á
milli erfingja.“
Höfðingi Oddaverja, Jón Lofts-
son, stofnaði Keldnaklaustur sem
var starfrækt á Keldum á árunum
1193-1222. Steinunn segir alltaf hafa
verið talið að Keldnaklaustur hafi
staðið þar sem bæjarhúsatorfan og
kirkjan eru nú. Hún kveðst telja það
mjög líklegt. „Sagt er að íbúðarhús
Jóns Loftssonar, þessa mikla höfð-
ingja og stofnanda klaustursins, hafi
staðið á þessu túni. Lækur skilur að
túnið og bæjarhúsatorfuna og lítil
náttúruleg brú yfir hann. Nú sjást
engar rústir á þessum stað,“ segir
Steinunn.
Búið var að leita áður með jarðsjá
að rústum undir yfirborði túnsins en
mun sunnar en gert var í haust og
þar fannst þá ekkert.
Rústirnar djúpt í jörðu
Steinunn rifjar upp það sem segir
í Þorlákssögu helga að þegar Jón lá
banaleguna hafi hann beðið um að
vera borinn út í dyr íbúðarhússins til
að hann sæi klaustrið sitt eða kirkj-
una. „Hann sagði þessa frægu setn-
ingu: Þar stendur þú kirkja mín. Þú
harmar mig og ég harma þig.“
Hún segir lengi hafa staðið til að
kanna betur trúverðugleika þess-
arar sögu. Jarðsjárkönnunin í sept-
ember hafi bent til þess að sennilega
séu töluvert miklar rústir fornra
bygginga djúpt í jörðu undir túninu
nálægt bæjarhúsatorfunni.
Eins og kom fram í frétt Morgun-
blaðsins 20. október 2017 varpaði
Steinunn fram þeirri tilgátu að Val-
þjófsstaðarhurðin, einn merkasti
forngripur þjóðarinnar, hefði upp-
haflega verið klausturhurð á Keld-
um. Jón Loftsson dó árið 1197 og
Sæmundur sonur hans tók við á
Keldum. Barnabarn Sæmundar,
Randalín Filippusdóttir, flutti aust-
ur á Valþjófsstað og giftist Oddi
Þórarinssyni höfðingja þar eystra.
Til eru eins skrín frá Valþjófsstað og
Keldum og getur það bent til þess að
Randalín hafi fengið heimanmund
með sér í hjónabandið.
Merki um áður óþekktar
rústir fundust á Keldum
 Jarðsjármælingar gáfu nýjar upplýsingar  Þörf á fornleifauppgreftri
Ljósmynd/Steinunn J. Kristjánsdóttir
Keldur á Rangárvöllum Breskir sérfræðingar í fornleifafræði komu með fullkomna jarðsjá til landsins og var hún
notuð til að kanna hvað leyndist undir túninu. Niðurstöðurnar þykja benda til þess að þar leynist fornar rústir.
Borgarnes | Eftir því sem árunum
fjölgar hægja flestir á sér og leita í
öryggið og rólegheitin. Á þessu eru
náttúrlega undantekningar eins og
hann Ómar Ragnarsson, skemmti-
kraftur og fv. fréttamaður, sannar
á svo skemmtilegan hátt enda er
hann ekki alveg orðinn áttræður
ennþá.
Ómar þurfti nýverið að bregða
sér frá Reykjavík upp í Borgarnes
til að taka nokkrar lendingar á
flugvélinni TF-RÓS sem hann hef-
ur aðgang að og er geymd þar í
flugskýli. En Ómar kom ekki á bíl
frá Reykjavík heldur á vespunni
sinni. Eftir að hann hafði brugðið
sér í loftið og tekið sínar æfingar
hélt hann aftur suður á leið. Ómar
sagði að þessi fararmáti væri einn
sá hagkvæmasti sem hugsast gæti
og bensínkostnaðurinn ekki nema
brot af því að ferðast með bíl.
Á þessum árstíma þyrfti að búa
sig aðeins betur en á sumrin „en
annars er þetta ekkert mál“, sagði
hann brosandi og brunaði af stað
suður. Einkanúmerið á vespunni
hans Ómars er EDRÚ. Sagði hann
að þeir sem væru á bifhjólum og
vespum þyrftu alveg sérstaklega að
gæta þess að vera edrú, enda væru
þeir óvarðari fyrir hnjaski en þeir
sem væru á bíl. Einkanúmerið væri
til þess að minna menn á þessa
staðreynd.
Morgunblaðið/Theodór Kr. Þórðarson
Léttur Ómar Ragnarsson á vespunni fyrir framan flugskýlið í Borgarnesi.
Edrú á vespu Ómars
Flugsveit breska
flughersins kem-
ur til landsins í
næstu viku til að
taka við loftrým-
isgæslu Atlants-
hafsbandalagsins
við Ísland.
Ítalska flug-
sveitin lauk veru
sinni fyrir um
mánuði.
Allt að 140 liðsmenn breska flug-
hersins taka þátt, samkvæmt upp-
lýsingum Landhelgisgæslunnar, og
til viðbótar starfsmenn frá stjórn-
stöð NATO í Uedem í Þýskalandi.
Flugsveitin kemur til landsins með
fjórar Eurofighter Typhoon orr-
ustuþotur. Gert er ráð fyrir að
verkefninu ljúki í byrjun desember.
Aðflugsæfingar verða að flug-
völlunum á Akureyri og Egils-
stöðum 12. til 18. þessa mánaðar.
Bretar með loftrým-
isgæslu við landið
Gæsla F 16 þota
tilbúin í Keflavík.
Jarðsjár byggjast aðallega á þrenns konar tækni, að sögn
dr. Steinunnar J. Kristjánsdóttur, fornleifafræðings og
prófessors. Ein byggist á notkun ratsjárbylgja og er m.a.
notuð til að kanna jökla en einnig fornminjar. Önnur mæl-
ir viðnám í jörðu og sú þriðja segulsvið jarðlaga.
Breskir fornleifafræðingar, sérmenntaðir í notkun
jarðsjáa, komu með viðnámsmæli og segulsviðsmæli sem
námu rústirnar á Keldum. Viðnámsmæling getur sýnt t.d.
hvar leynist grjóthleðsla, torf og jafnvel gripir og bein.
Fornleifafræðideild HÍ og Jarðvísindastofnun HÍ eiga sam-
an fullkomna jarðratsjá sem hefur komið að góðum notum.
Steinunn telur að undir túninu á Keldum séu ekki mörg byggingastig.
Þess vegna komi rústirnar skýrt í ljós. Hún segir að jarðsjármælingar spari
mikinn tíma og peninga, ekki síst við aðstæður eins og á Keldum þar sem
jarðvegsþykkt er mikil vegna margra gjóskulaga, áfoks o.fl.
Skyggnst undir yfirborðið
JARÐSJÁRMÆLINGAR SPARA MIKLA VINNU
Steinunn
Kristjánsdóttir