Morgunblaðið - 27.11.2019, Blaðsíða 15

15
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 27. NÓVEMBER 2019
Afmæli Í gær var 70 ára afmæli indversku stjórnarskrárinnar fagnað í indverska sendiráðinu. T. Armstrong Changsan, sendiherra Indlands, var einn af þeim sem fluttu ávarp á viðburðinum.
Hari
Með dómi Landsréttar í máli nr. 532/2018, uppkveðnum
22. nóvember 2019, var Jón Steinar Gunnlaugsson sýkn-
aður af kröfum umbjóðanda míns Benedikts Bogasonar
og málskostnaður felldur nið-
ur.
Í viðtali við mbl.is í kjölfar
dómsins sagði Jón Steinar að
dómarar Landsréttar hefðu
greinilega haft vilja til þess að
gera umbjóðanda mínum til
geðs og þeir hefðu verið vil-
hallir honum. Í aðsendri grein
sem birtist í Morgunblaðinu
25. nóvember 2019 sagði Jón
Steinar síðan að hagsmuna- og
kunningjatengsl dómara máls-
ins við umbjóðanda minn
hefðu ráðið því að málskostn-
aður í málinu var felldur niður
og með því hefðu dómararnir
brugðist hlutleysisskyldu sinni
og enginn annar íslenskur
borgari hefði notið þessara
sætinda af borði dómaranna
við sömu aðstæður. Þessi um-
mæli voru síðan endurbirt í
frétt í netmiðli Fréttablaðsins.
Það er kunnuglegt stef að
þegar Jón Steinar tapar dóms-
máli eða niðurstaðan er honum
ekki þóknanleg ræðst hann á
dómara málsins og fullyrðir að
þeir hafi verið hlutdrægir og annarleg sjónarmið hafi ráð-
ið niðurstöðu málsins. Það er hins vegar alveg nýtt að Jón
Steinar haldi því fram að dómararnir hafi verið hlut-
drægir í máli sem hann vinnur. Fyrir þeim aðdróttunum
er engin innistæða en ekkert við málsmeðferð Lands-
réttar gaf Jóni Steinari tilefni til þess að vega með þessum
hætti að dómurum málsins.
Við dómsuppsögu í Landsrétti föstudaginn 22. nóv-
ember sl. voru kveðnir upp dómar í sjö einkamálum. Í
þremur þessara mála var málskostnaður felldur niður.
Það er því af og frá að dómarar Landsréttar hafi lagt ein-
hverja sérstaka lykkju á leið sína til þess að beita Jón
Steinar órétti. Svo var ekki heldur var niðurstaðan um
niðurfellingu málskostnaðar rökstudd með vísan til þess
að orðfæri Jóns Steinars í umrætt skipti hefði verið með
þeim hætti að það réttlætti málssókn.
Reykjavík, 25. nóvember 2019.
Eftir Vilhjálm H. Vilhjálmsson
» Það er hins
vegar alveg
nýtt að Jón Stein-
ar haldi því fram
að dómararnir
hafi verið hlut-
drægir í máli sem
hann vinnur.
Höfundur er hæstaréttarlögmaður.
Athugasemd
Vilhjálmur H.
Vilhjálmsson
Í september 2018 reyndi
ég að vekja athygli þing-
manna á því að Ríkisútvarpið
ohf. fari ekki að lögum sem
um fyrirtækið gilda. Í tæpa
níu mánuði hafi ríkisfyrir-
tækið virt að vettugi skýrt
lagaákvæði um stofnun dótt-
urfélags um samkeppn-
isrekstur. Enginn siðapost-
uli, innan þings eða utan, tók
til máls og krafðist þess að
einhver axlaði ábyrgð. Engu er líkara en í
hugum sumra stjórnmálamanna skipti það
meira máli hver brýtur lög en að allir fari
að lögum.
Enn í dag fer Ríkisútvarpið ekki að lög-
um en vonir standa til að það breytist innan
skamms í kjölfar áfellisdóms Ríkisend-
urskoðanda í skýrslu til Alþingis sem
kynnt var nýlega: „Ríkisendurskoðandi
bendir á að ekki sé valkvætt að fara að lög-
um. Það er skylda RÚV ohf. að fara eftir
þeim.“
Í 4. grein laga um Ríkisútvarpið segir
meðal annars:
„Ríkisútvarpið skal stofna og reka dótt-
urfélög, sem að fullu leyti eru í eigu þess,
fyrir aðra starfsemi en þá sem kveðið er á
um í 3. gr.“
Lögin voru samþykkt í mars 2013 að
frumkvæði Katrínar Jakobsdóttur, þáver-
andi menntamálaráðherra. Í bráðabirgða-
ákvæði var Ríkisútvarpinu veitt tímabund-
in heimild til „að afla tekna með
viðskiptaboðum, sölu og leigu á vörum sem
tengjast dagskrárefni þess og annarri
þjónustu sem fellur undir 4. gr. þar til dótt-
urfélög hafa verið stofnuð og eru tekin til
starfa“. Í upphafi var Ríkisútvarpinu gert
skylt að stofna dótturfélag sem tæki til
starfa í ársbyrjun 2014. Í bandormi í
tengslum við gerð fjárlaga var gildistök-
unni frestað til ársbyrjunar 2016. Í desem-
ber 2015 fékk Ríkisútvarpið enn frest og nú
til 1. janúar 2018. Með öðrum orðum: Ríkis-
útvarpið fékk tvö ár til að undirbúa stofnun
dótturfélags um samkeppnisrekstur, til
viðbótar þeim tveimur árum sem liðin voru
frá því að fyrst var stefnt að aðskilnaði
ur vilji löggjafans verið skýr en tvisvar ver-
ið ákveðið að gefa Ríkisútvarpinu frekari
frest til að undirbúa vinnuna. Orð stjórn-
arformannsins benda til þess að engin slík
vinna hafi farið fram, ekkert verið undir-
búið og það hafi verið einbeittur vilji að
hundsa skýr fyrirmæli laga. Ríkisend-
urskoðandi gefur í skýrslu sinni til kynna
að stjórn og stjórnendur Ríkisútvarpsins
hafi haft skjól í mennta- og menningar-
ráðuneytinu: „RÚV sér mikla vankanta á
því fyrirkomulagi og sérfræðingar ráðu-
neytisins telja óvissuþætti því tengdu of
mikla til að hægt sé að leggja það til við
ráðherra að þrýst verði á um stofnun dótt-
urfélaga.“
Sé þetta rétt mat Ríkisendurskoðanda
hlýtur löggjafarvaldið – Alþingi – að huga
að stöðu sinni gagnvart framkvæmdavald-
inu.
Skiptir þetta einhverju?
Ríkisútvarpið er ekkert venjulegt rík-
isfyrirtæki heldur opinbert hlutafélag með
tryggar tekjur af sköttum sem vel flestir
landsmenn verða að greiða. Á komandi ári
verða framlögin yfir 4.800 milljónir króna.
Þessu til viðbótar eru tekjur af samkeppn-
isrekstri, ekki síst auglýsingar. Samkvæmt
ársreikningi námu þessar tekjur um 2.351
milljón á liðnu ári.
Í skjóli lagalegra forréttinda hefur Rík-
isútvarpið gert strandhögg á markaði í
samkeppni við frjálsa fjölmiðla og sjálf-
stæða framleiðendur, sem standa höllum
fæti gagnvart ofurafli. Kannski er merki-
legast hverjir þegja þunnu hljóði og láta
sér í léttu rúmi liggja þótt skýr fyrirmæli í
lögum séu sett út í horn ef það hentar öfl-
ugu ríkisfyrirtæki.
samkeppnisrekstrar með
formlegum hætti.
En ekkert var gert heldur
haldið áfram eins að það sé
valkvætt fyrir Ríkisútvarpið
að fara að ákvæðum laga. Í því
skjóli sótti ríkisfyrirtækið
harðar fram á samkeppnis-
markaði.
Horft í gegnum
fingur sér
Ég hef haldið því fram,
meðal annars hér á síðum
Morgunblaðsins, að ekkert
ríkisfyrirtæki eða -stofnun njóti meiri vel-
vilja meðal meirihluta þingmanna en Ríkis-
útvarpið. Kannski er það þess vegna sem
horft er í gegnum fingur sér þegar lög eru
brotin. Ef vil vill er það velviljinn sem kem-
ur í veg fyrir að efnt sé til opins fundar í
stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd, þar sem
krafist er svara um hvers vegna skýr laga-
leg fyrirmæli eru að engu virt. Allt er gert
svo ekki komi brestir í varð- og þagnar-
múrinn um ríkisrekna fjölmiðlun.
Talsmenn Ríkisútvarpsins höfðu ekki
miklar áhyggjur af ástandinu þegar vakin
var athygli á að lögum væri ekki framfylgt.
Því var haldið fram að vandinn væri „ýmis
lagaleg álitaefni sem finna þarf lausn á áð-
ur en næstu skref verða tekin“. Sá sem les
4. gr. laga um Ríkisútvarpið og kemst að
því að uppi sé lagalegt álitaefni hlýtur að
vera í stórkostlegum vandræðum með allar
lagagreinar sem gilda um ríkismiðilinn.
„Þetta átti að vera tilbúið í vor frá Ríkis-
endurskoðun en hefur dregist. Við erum
mjög fegin að vera loksins búin að fá stimp-
ilinn frá Ríkisendurskoðun,“ sagði formað-
ur stjórnar Ríkisútvarpsins í viðtali við
Fréttablaðið síðastliðinn mánudag en að nú
yrðu brettar upp ermar, vinnuhópur settur
á laggirnar og stofnun dótturfélags und-
irbúin.
Það er sérkennilegt, svo ekki sé meira
sagt, þegar stjórnarformaður ríkisfjölmið-
ils gefur í skyn að Ríkisendurskoðandi beri
einhverja ábyrgð á að ekki hafi verið farið
að lögum. En auðvitað vona ég að yfir-
lýsing formannsins í Fréttablaðinu sé
byggð á misskilningi og klaufalegu orða-
lagi. En hitt er annað að í liðlega sex ár hef-
Eftir Óla Björn
Kárason »Kannski er merkilegast
hverjir þegja þunnu
hljóði og láta sér í léttu rúmi
liggja þótt skýr fyrirmæli
í lögum séu sett út í horn
ef það hentar.
Óli Björn Kárason
Höfundur er alþingismaður
Sjálfstæðisflokksins.
Ekki valkvætt að fara að lögum