Morgunblaðið - 29.11.2019, Síða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 29. NÓVEMBER 2019
framleiðslu og þegar við neytum
hans. Á þessu erum við að taka.
Samtímis erum við að þróa leiðir til
að geta haldið áfram að gera
ákveðna hluti, en þá með umhverfis-
vænni hætti. Þetta á til dæmis við
um orkuskiptin og þennan
umhverfisvinkil þarf inn í alla geira.“
Afsláttur af rafbílum
Guðmundur Ingi rifjar svo upp að-
gerðaáætlun ríkisstjórnarinnar sem
sé í 34 liðum. Í fyrsta lagi hafi ríkis-
stjórnin lagt fjármuni til uppbygg-
ingar rafhleðslustöðva og veitt af-
slætti af gjöldum á umhverfisvænni
bifreiðar. Í farvatninu séu jafnframt
ívilnanir fyrir strætisvagna, rafhjól
og reiðhjól í þágu orkuskipta og
breyttra ferðavenja í samgöngum. Í
öðru lagi séu aðgerðir hafnar í kol-
efnisbindingu með landgræðslu,
endurheimt votlendis og skógrækt,
og muni aukast á næstu árum. Í
þriðja lagi auglýsi Loftslagssjóður
nú styrki til nýsköpunar í loftslags-
málum, nánar tiltekið verkefna sem
sýnt þykir að geti leitt til samdráttar
í losun gróðurhúsalofttegunda.
„Það er mjög spennandi að fá
þann hvata inn í kerfið. Um hálfum
milljarði verður varið til slíkra verk-
efna 2019-2023 og upphæðin í fyrstu
úthlutun er 140 milljónir,“ segir
Guðmundur Ingi.
Innleiða hringrásarhagkerfi
Þá bendir Guðmundur Ingi á þá
stefnumörkun ríkisstjórnarinnar að
innleiða hringrásarhagkerfi á Ís-
landi. Í því felist að nýta betur hluti
sem koma inn í virðiskeðjuna og líta
á úrgang sem auðlind en ekki sorp.
Meðal annars verði kynntar að-
gerðir til að draga úr matarsóun á
öllum stigum virðiskeðjunnar, allt
frá framleiðslu til neyslu. Þær verði
kynntar almenningi á fyrri hluta
næsta árs.
Spurður hvort hann taki undir það
sjónarmið, sem heyrðist eftir fjár-
málakreppuna, að kominn sé tími til
að hætta að einblína á hagvöxt sem
mælikvarða framfara segir Guð-
mundur Ingi nauðsynlegt að endur-
meta hvernig farið sé með auðlindir.
Endurnýta þurfi hráefnin en ekki
taka þau út úr kerfinu.
„Við þurfum að fara að líta á fleiri
mælikvarða en aðeins hagvöxtinn.
Þá er ég að horfa á mælikvarða sem
eru meira félagslegir og umhverfis-
legir, eins og til dæmis loftgæði,
magn gróðurhúsalofttegunda eða
útivistarsvæði. Svo eru það fé-
lagslegir þættir eins og hvernig fólki
líður og svo framvegis sem mæla
með að við höfum fleiri mælikvarða
en aðeins hagvöxtinn, þótt menn
muni áfram horfa á þá hlið. Þetta er
eitt af því sem ríkisstjórnin er að
vinna að með því að bæta við þessum
mælikvörðum og nokkuð sem við
munum skoða við gerð næstu fjár-
málaáætlunar,“ segir Guðmundur.
Ólík sjónarmið um skógrækt
Einar Sveinbjörnsson veðurfræð-
ingur skrifaði grein í Morgunblaðið
19. nóvember með fyrirsögninni Kol-
efnisbinding þyrnum stráð. Færði
Einar þar rök fyrir að vegna ólíkra
sjónarmiða um hvaða plöntur beri að
nota í íslenskri náttúru kunni að rísa
Engin þöggun í loftslagsmálum
Morgunblaðið/Hari
Á Austurvelli Loftslagsmótmæli skólabarna í lok septembermánaðar. Ungmenni um allan heim hafa að undanförnu krafist aðgerða í loftslagsmálum.
 Umhverfisráðherra segir vísindamenn á einu máli  Boðar hringrásarhagkerfi í þágu loftslagsins
 Hagvöxtur ekki eini mælikvarðinn á árangur samfélaga  Horfir til rafvæðingar flugsamgangna
Orðið hamfarahlýnun birtist fyrst á mbl.is 21. maí síð-
astliðinn í samtali við Auði Önnu Magnúsdóttur, fram-
kvæmdastjóra Landverndar, sem taldi röng hugtök
hafa verið notuð í umræðu um loftslagsvána.
Orðið birtist svo fyrst í Morgunblaðinu 20. júlí í að-
sendri grein Sigmundar Davíðs Gunnlaugssonar, for-
manns Miðflokksins. „Nú ætlast ímyndarmenn reyndar
til að við köllum þetta „hamfarahlýnun“. Það að gefa
hlutum ný heiti að hætti Orwells er einmitt eitt af
helstu verkfærum sýndarstjórnmálanna,“ skrifaði Sig-
mundur Davíð sem fann að þessari orðræðu.
Guðmundur Ingi telur aðspurður rétt að ræða um
hamfarahlýnun. Breytingum á loftslagi fylgi meiri
öfgar í veðurfari, flóð og þurrkar.
Hamfarahlýnun réttnefni
„Þetta er því ágætis réttnefni yfir þær hamfarir sem
eru að eiga sér stað vegna þessara breytinga. Ef hlýn-
unin heldur áfram gæti þetta birst enn skýrar,“ segir
Guðmundur Ingi sem telur aðspurður að loftslagsmálin
muni áfram hafa jafn mikil pólitísk áhrif og vísbend-
ingar eru um að þau hafi núna.
„Ég held að loftslagsmálin séu komin til að vera í al-
þjóðapólitíkinni og í pólitík í heimalöndunum. Ef eitt-
hvað er held ég að loftslagsmálin muni fá aukið rými í
umræðunni. Það kann að birtast í aukinni áherslu á að
takast á við loftslagsbreytingar. Hins vegar hefur orðið
bakslag í ýmsum löndum. Bandaríkin eru langskýrasta
dæmið en einnig mætti nefna Brasilíu og Ástralíu. Þeg-
ar litið er á stóru myndina í pólitíkinni mun vægi þess-
ara þátta aukast. Það hefur til dæmis birst í kosn-
ingum í Danmörku og Finnlandi.“
Ætlar ekki að gerast spámaður
Spurður hvort hann telji að nýr flokkur, eða nýir
flokkar, gætu orðið til á Íslandi vegna loftslagsmálanna
– flokkar sem telji ýmist of lítið gert eða þvert á móti
of mikið – kveðst Guðmundur Ingi ekki vilja gerast spá-
maður um það.
Loftslagsmálin voru mikið til umræðu um miðjan
síðasta áratug. Heimildarmynd Al Gore, Óþægileg
sannindi, vakti umtal og var aðalsalur Háskólabíós þétt
setinn er hann flutti þar fyrirlestur vorið 2008. Hálfu
ári síðar skall efnahagshrunið á og athyglin beindist á
annað en loftslagsmál. Spurður hvort pendúllinn kunni
að sveiflast aftur til baka, ef það harðnar á dalnum,
segist Guðmundur Ingi telja að margt hafi breyst á
síðasta áratug.
Efnahagsleg tækifæri felast í umbreytingunni
„Loftslagsmálin eru orðin miklu meira meginstefnu-
mál en þau voru. Ég held að það muni alltaf hjálpa okk-
ur í að verja aðgerðir okkar, einfaldlega vegna þess að
við gerum okkur betur grein fyrir alvarleika þeirra. Svo
megum við heldur ekki gleyma því að þegar boltinn er
farinn að rúlla felast efnahagsleg tækifæri í að grípa til
aðgerða, hvort heldur sem er með aukinni áherslu á
hringrásarhagkerfið, aðgerðum í kolefnisbindingu, eða
til dæmis orkuskiptum í samgöngum á landi, sjó og
lofti. Sem samfélag erum við farin að horfa á loftslags-
málin og umhverfismálin almennt út frá fleiri víddum
en aðeins mengun og umhverfisáhrifum. Við erum farin
að taka efnahagslega vinkilinn meira til greina.
Annað dæmi eru friðlýsingarnar, en við létum vinna
rannsókn á efnahagslegum áhrifum þeirra á Íslandi.
Niðurstaðan bendir til að fyrir hverja krónu sem hið
opinbera setur í uppbyggingu og störf á friðlýstum
svæðum skili 23 krónur sér til baka til þjóðarbúsins.
Almennt er aukinn skilningur á því að umhverfismál
fara til lengri tíma litið gjarnan saman við efnahags-
lega velferð,“ segir Guðmundur Ingi.
Munu ekki gleymast í næstu niðursveiflu
RÁÐHERRA SEGIR RÉTT AÐ RÆÐA UM HAMFARAHLÝNUN
 SJÁ SÍÐU 18
BAKSVIÐ
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Loftslagsmálin hafa sennilega aldrei
fengið jafn mikið rými í umræðunni.
Ríkisstjórnin, sveitarstjórnir og
fyrirtæki boða aðgerðir og ung-
menni efna til mótmæla á Austur-
velli. Loftslagsmálin eru meira að
segja komin á fjalir leikhúsa.
Þegar Morgunblaðið fylgdist með
sýningu Andra
Snæs Magnason-
ar, Tíminn og
vatnið, í Borg-
arleikhúsinu í
vikunni voru um
500 manns í saln-
um að hlusta á
fyrirlestur um
loftslagsmál.
Samhliða þess-
ari vakningu
heyrast hins veg-
ar raddir um að efasemdarfólk um
áhrif mannsins á hlýnunina sé jaðar-
sett – fái ósanngjarna meðferð í um-
ræðunni. Komu viðhorf af þessu tagi
fram á borgarafundi Kastljóss í síð-
ustu viku og til dæmis á Mogga-
blogginu í kjölfarið. „Þeir sem halda
því fram að koltvísýringslosun
manna hafi mikil áhrif á loftslag
jarðar og sé jafnvel að hita jörðina
meira en ef engin væri losunin eru
komnir í vörn, loksins,“ skrifaði Geir
Ágústsson verkfræðingur á síðu
sinni á Moggablogginu.
Sigurður Ingi Friðleifsson, fram-
kvæmdastjóri Orkuseturs og bar-
áttumaður fyrir rafvæðingu sam-
gangna, vék að þessu í aðsendri
grein í Fréttablaðinu í vikunni.
„Þeir sem vara við loftslags-
breytingum eru komnir í vörn gagn-
vart þeim sem efast, sem að sjálf-
sögðu ætti að vera öfugt,“ skrifaði
Sigurður Ingi í grein sinni.
Breytingar af mannavöldum
Spurður um þessi sjónarmið segir
Guðmundur Ingi Guðbrandsson,
umhverfis- og auðlindaráðherra, að
öllum sé frjálst að tjá sig um lofts-
lagsmálin á Íslandi.
„Mín viðbrögð við þessu eru að
vísindamenn og alþjóðasamfélagið
hafa talað algjörlega skýrt þegar
kemur að vísindunum að baki lofts-
lagsbreytingum. Skilaboðin frá al-
þjóðasamfélaginu og vísindamönn-
um um allan heim eru að þessar
breytingar séu af mannavöldum.
Það er leiðarljós sem stjórnvöld hér
hafa og munu áfram styðjast við. Við
höfum þegar ráðist í fjölda aðgerða
og á næstu árum munum við ráðast í
enn fleiri til að stemma stigu við út-
losun gróðurhúsalofttegunda. Við
ætlum að reyna að ná kolefnis-
hlutleysi ekki seinna en árið 2040,“
segir Guðmundur Ingi.
Reikistjarnan verði byggileg
Spurður um það sjónarmið, sem
heyrðist á áðurnefndum borgara-
fundi, að aðgerðir í þágu loftslags-
mála geti skert lífsgæði fólks, ekki
síst í þriðja heiminum, vegna auk-
innar gjaldtöku og neyslustýringar
segir Guðmundur Ingi rétt að horfa
á málin í víðara samhengi.
„Með því að takast á við loftslags-
breytingar og hamfarahlýnun erum
við til lengri tíma litið, sama hvernig
á það er litið, að auka lífsgæði fólks
og tryggja að það verði áfram byggi-
legt á jarðarkringlunni okkar. Það
eru því almannahagsmunir fólgnir í
því að vinna ötullega að aðgerðum
sem draga úr losun gróðurhúsa-
lofttegunda og koma hér á kolefnis-
hlutlausu hagkerfi. Það eru gríðar-
lega mikilvæg verkefni framundan í
nútíðinni og í framtíðinni.
Við þurfum að breyta ýmsum
venjum, eins og ferðavenjum, og
auka hlut almenningssamgangna.
Við hendum of miklum mat, bæði við
Guðmundur Ingi
Guðbrandsson
Morgunblaðið/Eggert
Breytingar Ráðherrann boðar fjárveitingar til rafhleðslu-
stöðva. Það sé liður í að stuðla að orkuskiptum í samgöngum.
Loftslagsmálin - áform og ágreiningur