Morgunblaðið - 29.11.2019, Side 18

18
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 29. NÓVEMBER 2019
BAKSVIÐ
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Andri Snær Magnason rithöfundur
segir það ábyrgðarhluta hjá íslensk-
um fjölmiðlum að leiða fram afneit-
unarsinna í loftslagsumræðunni.
Tilefnið er meðal annars borgara-
fundur um loftslagsmál í Kastljósinu
fyrr í þessum mánuði en Andri Snær
var þar meðal pallborðsmanna.
„Ég hef engar forsendur til að
vantreysta jöklafræðingum, lofts-
lagsfræðingum eða sjávarlíffræð-
ingum. Ég hef hvorki gögn né
menntun til þess. Við eigum frábært
vísindafólk á þessum sviðum. Ég
held það megi frekar gagnrýna vís-
indamenn fyrir
að hafa verið of
varfærnir [í lofts-
lagsumræðunni].
Þeir fullyrða
helst ekki neitt og
þeir eru mjög
sjaldan í pólitík.
Það er til dæmis
nær aldrei vís-
indamaður á Al-
þingi. Það er
mjög strangur
skóli í vísindunum. Síðan mætir ein-
hver leikmaður í sjónvarpið og ætlar
út frá engri þekkingu að segja að ís-
lenskir vísindamenn séu í einhvers
konar samsæri um styrki, eða ræða
um samsæri Sameinuðu þjóðanna
um að skattleggja heiminn. Því mið-
ur hefur það áhrif á fólk. Þessi orð-
ræða er ekki boðleg,“ segir Andri
Snær sem vísar til ummæla Ernu
Ýrar Öldudóttur blaðamanns í Kast-
ljósþættinum. Rætt var við Ernu Ýri
á mbl.is í kjölfar þáttarins en hún
telur loftslagsumræðuna einhliða.
Treystir vísindamönnum
Andri Snær telur enga ástæðu til
að vantreysta vísindamönnum.
„Ég hef enga skoðun á hvatber-
um. Ég get ekki mælt CO2 sjálfur en
ég trúi því samt að það sé í andrúms-
loftinu. Vísindamenn eru sérhæfðir
á sínu sviði. Jöklafræðingurinn er
kannski leikmaður í sjávarlíffræði
og sjávarlíffræðingurinn leikmaður
þegar kemur að jöklafræði. Mitt
hlutverk er að tala við allt þetta fólk,
sem ég treysti, og síðan leggja mig
fram um að skilja það eins og mér er
unnt og síðan miðla því og setja í
stærra samhengi sem getur þá verið
goðafræði, ljóðrænt samhengi og
persónulegt samhengi, vegna þess
að þannig skiljum við líka upplýs-
ingar og gögn. Annars vegar eru vís-
indin og hins vegar þeir sem tileinka
sér efni sem bandarískar hugveitur
hafa verið að framleiða. Síðan rægja
þeir jafnvel vísindamenn sem hafa
unnið að rannsóknum í mörg ár, og
vefengja. Ég veit ekki á hvaða for-
sendum ætti að bjóða vísindamönn-
um að lenda í því hlutverki að verja
sig fyrir slíkum ásökunum.“
Mannkynið teflir djarft
Andri Snær segir aðspurður að
fjölmiðlar ættu að hugsa sinn gang.
Þeir gefi þessum sjónarmiðum alltof
mikið rými. Hér sé enda ekki um að
ræða deild innan NASA eða skóla
innan þessara fræða sem sé að skila
af sér niðurstöðum sem sannarlega
myndu gefa tilefni til að efast.
„Þegar ég skoða gögnin sem leik-
maður og reyni að skilja þau er það
skoðun mín að við séum að tefla
ótrúlega djarft sem mannkyn með
því að telja okkur trú um að losun
sem jafnast á við stærstu eldgosa-
skeið jarðsögunnar hafi ekki nein
áhrif; að opna sem svarar 666 Eyja-
fjallajökla og láta þá fara að gjósa.
Það er eins og ef einhver hefði af-
neitað kóleru og holræsum á 19. öld.
Það þarf hins vegar aðeins eina
svona vafarödd til að slökkva í fólki.
Þannig var ég mjög lengi sjálfur. Ég
vildi náttúrlega ekki að þetta væri að
gerast – enginn vill að eitthvað
svona alvarlegt sé að gerast – og ég
hef engan sérsakan áhuga á því að
hætta að fljúga eða keyra jeppa upp
á fjöll eða borða nautakjöt. En gögn-
in liggja fyrir og þetta er klemma
sem mannkynið er í.
Þess vegna er svo þægilegt þegar
einhver kemur og segir málið um-
deilt. Þá getur maður hugsað með
sér: „Jæja þá, þetta er umdeilt. Það
þarf ekkert að taka þetta alvarlega.“
Það sýndi sig í sálfræðirannsóknum
hvað varðar reykingar að það dugði
að einn læknir kæmi fram og segði
„Nei, nei, þetta hefur engin áhrif
heldur er þetta heilsubætandi. Þetta
hreinsar sýkla úr lungunum.“ Það
dugði mjög lengi, jafnvel fram á átt-
unda áratuginn, til að talið væri um-
deilanlegt hvort þær væru skaðleg-
ar. Þetta er nákvæmlega það sama.“
Ekki tilefni til að vefengja
„Ég hef notið þess heiðurs að fá að
ræða við og umgangast sjávarlíf-
fræðinga og jöklafræðinga. Við eig-
um grundvallarrannsókn á sýrustigi
sjávar sem Jón Ólafsson gerði. Ég
hef engar forsendur til að vefengja
Jón Ólafsson eða Hrönn Egils-
dóttur, sem er tekin við keflinu.
Þegar einhver kemur inn í svona
umræðu, án þess að vera vísinda-
maður, og hefur aðeins lesið eitthvað
á netinu þá fyllir það rýmið, í stað
þess að vísindamennirnir fræði okk-
ur og hjálpi okkur að skilja hlutina.
Við lendum því á einhverjum núll-
punkti; látið er eins og þeirra þekk-
ing sé ekki til, eða að þeir séu hrein-
lega að afvegaleiða okkur og með
annarlegan tilgang. Því miður lendir
þessi viðmælandi allt í einu í ein-
hverju fórnarlambshlutverki þegar
vísindamennirnir beita sinni þekk-
ingu á hana,“ segir Andri Snær og
vísar til Ernu Ýrar Öldudóttur.
Vísað til málfrelsis
„Þá snýst málið allt í einu um mál-
frelsi og það má segja hvað sem er.
En það er mikill ábyrgðarhluti að
segja einhverjum að það þurfi ekki
að bólusetja börnin sín. Fólk hefur
farið í fjölmiðla og valdið því að
komið er bakslag í bólusetningar.
Það breiðir út hugmyndir um sam-
særi fólks sem vilji okkur illt, lækna
eða lyfjafyrirtækja. Að sama skapi
þarf aðeins eina vafarödd í loftslags-
málum. Það er síðan sálfræðilegt
viðfangsefni hvaðan þetta vantraust
á stofnanir kemur. Af hverju telur
svona stór hópur að raunvísinda-
menn séu að reyna að villa um fyrir
okkur. Það er sérstakt umræðuefni
af hverju menn hneigjast til hjátrúar
og hjáfræða.“
Kísilverin verið fíaskó
– Síðan þú skrifaðir Drauma-
landið breyttust viðfangsefni þjóð-
mála með efnahagshruninu. Nægir
að nefna umræðuna um Icesave,
AGS, stjórnarskrármálið og ESB-
umsóknina. Loftslagsmálin féllu í
skuggann á þessum umbrotatímum.
Það varð hluti af hinni efnahagslegu
endurreisn landsins að stefna á stór-
aukna ferðaþjónustu, sem gekk um-
fram væntingar, og halda áfram að
selja orku til stóriðju með uppbygg-
ingu kísilvera. Hefurðu orðið fyrir
vonbrigðum með þróunina í þessum
málum síðan þú skrifaðir bókina?
„Draumalandið snerist um land-
vernd, þ.e.a.s. verndun ósnortinna
víðerna, en þar höfum við náð tals-
verðum árangri. Það birtist í því að
staðir sem voru þá í hættu eru það
ekki lengur. Viðhorfin hafa breyst
mikið. Hins vegar er umdeilanlegt
hversu mikið ferðaþjónustan eigi að
vaxa. Þá hafa kísilverin verið hálf-
gert fíaskó, sýnist mér.“
– Ættum við ekki að stefna á enn
fleiri milljónir ferðamanna? Til
dæmis 5 milljónir árið 2030?
„Ég held að sá fjöldi ferðamanna
sem nú koma sé ágætur. Ég held að
5 milljónir ferðamanna væru hvorki
æskilegt markmið menningarlega
né umhverfislega fyrir Ísland. Eins
og ég ræði um í fyrirlestri mínum [í
Borgarleikhúsinu] held ég að heim-
urinn sé að fara að breytast mjög
hratt. Það verða settar hömlur á flug
á næstu árum; styttri ferðir verða
ekki sjálfsagðar. Ég held að Íslend-
ingar þurfi að laga sig að því að við
fáum færri ferðamenn í lengri tíma;
að það verði jafn margir ferðamenn
á landinu á hverjum tíma. Það verði
hins vegar ekki talið siðferðilega rétt
að skreppa í þriggja daga ferðir til
útlanda heldur muni fólk fara miklu
lengur og betur þegar það ferðast.“
Morgunblaðið/Eggert
Keflavíkurflugvöllur Andri Snær telur að gjöld á flugið muni aukast.
Óboðleg umræða
afneitunarsinnna
Andri Snær
Magnason
 Andri Snær gagnrýnir íslenska fjölmiðla  Samsæristal
fái mikið rými  Fólk muni hætta að fara í styttri flugferðir
ágreiningur um umfangsmikla skóg-
rækt til að binda kolefni.
Spurður um þetta sjónarmið segir
Guðmundur Ingi það koma skýrt
fram í áætlun stjórnvalda um
kolefnisbindingu sem kynnt var síð-
astliðið sumar að hún þurfi að taka
til fleiri markmiða en kolefnisbind-
ingar.
Til dæmis að samrýmast mark-
miðum um líffræðilega fjölbreytni.
„Það kemur skýrt fram í þessari
áætlun, 2019-2022, um kolefnisbind-
inguna að það megi ekki nota fram-
andi ágengar tegundir sem hafa nei-
kvæð áhrif á lífríkið. Jafnframt beri
að horfa til markmiða alþjóða-
samfélagsins um að sporna við eyði-
merkurmyndun og landhnignun,
sem við þekkjum mjög vel á Íslandi.
Það er verið að reyna að flétta
þetta saman. Við förum líka betur
með fjármuni með því að ná fleiri en
einu markmiði á sama tíma.“
Ekki hluti af skuldbindingum
Forsvarsmenn flugfélagsins Play
hyggjast flytja hundruð þúsunda
ferðamanna til landsins árlega á
næstu þremur árum. Fjármögnun er
ekki lokið og óvíst um áformin.
Spurður hvernig það rími við
loftslagsstefnuna að bæta í flug-
samgöngur rifjar Guðmundur Ingi
upp að þær heyri ekki undir skuld-
bindingar íslenska ríkisins í Parísar-
samkomulaginu um samdrátt í los-
un. Hins vegar hafi öll losun
auðvitað áhrif á loftslagið.
„Eftir því sem flug í heiminum
eykst – og það er að aukast – verður
meiri útlosun. Þess vegna er mikil-
vægt að gera tvennt. Í fyrsta lagi að
kolefnisjafna flugið. Við sjáum að
flugfélög eru í stórauknum mæli að
bjóða fólki upp á að kolefnisjafna
flugið, eða taka ákvörðun um að kol-
efnisjafna allt flug sem þau fljúga.
Þetta er eitt.“
Rafvæðing í flugi
„Í öðru lagi tel ég afar mikilvægt
að rafvæða flugið eins hratt og auðið
er. Við erum þegar farin að sjá til-
raunir með rafknúnar flugvélar á
styttri leiðum. Þannig að innan ekki
of langs tíma sé ég fyrir mér að slík
tækni geti meðal annars nýst í inn-
anlandsflugi hérlendis og víða í
heiminum. Rafbílavæðingin gerðist
ekki yfir nótt en er nú mjög hröð. Á
næstu árum gætum við því séð að
styttri leiðir verði að hluta til farnar
með rafvæddu flugi,“ segir Guð-
mundur Ingi um þróunina.
Spurður hvernig áform um beint
flug milli Íslands og Kína – og út-
flutning íslensks lambakjöts með
flugvélunum – samrýmist loftslags-
stefnunni segir Guðmundur Ingi að
auðvitað skuli stefna að því að draga
sem mest úr loftslagsáhrifum vöru-
flutninga.
„Það er mikilvægt að minnka
þessa losun. Hins vegar munu milli-
landaviðskipti halda áfram. Fólk
mun halda áfram að ferðast. Þangað
til þessir fararskjótar, bæði á sjó og í
lofti, eru farnir að menga miklu
minna þurfum við að horfa til þess
að kolefnisjafna ferðir með þeim að-
ferðum sem við höfum.“
Þrýsta á tæknibyltingu
Með brotthvarfi WOW air fækk-
aði erlendum ferðamönnum mikið.
Þannig er útlit fyrir að 500 þúsund
færri ferðamenn komi í ár en áætlað
var í spám haustið 2018. Rætt var
um að 2,5 milljónir erlendra ferða-
manna kæmu til Íslands í ár en nú er
útlit fyrir að þeir verði um 2 millj-
ónir. Spáð var enn meiri fjölgun
ferðamanna á næstu árum.
Guðmundur Ingi kveðst að-
spurður ekki hafa beitt sér sér-
staklega fyrir því innan ríkisstjórn-
arinnar að látið verði staðar numið í
fjölgun ferðamanna til Íslands í
þágu loftslagsins.
„Hins vegar hef ég lagt áherslu á
að það þarf að ganga fram með góðu
fordæmi, eins og ríkisstjórnin er að
gera, með því að kolefnisjafna allar
sínar ferðir. Það þurfa aðrir að gera
líka. Síðan þarf að þrýsta á um að
tæknibyltingin sem þarf að verða í
fluginu muni gerast þar rétt eins og
á landi,“ segir Guðmundur Ingi Guð-
brandsson umhverfisráðherra.
Morgunblaðið/Ómar
Mengun Umhverfisráðherra boðar áframhaldandi ívilnanir fyrir rafbíla.
Opið virka daga 11-18
Laugardag 11-16
Sunnudag 12-16 Grillbúðin
Smiðjuvegi 2, Kópavogi - Sími 554 0400Sjá öll tilboðin á www.grillbudin.is
af öllum vörum
Gildir
föstudag
laugardag
sunnudag
Grill, jólaljós, svalahitarar
útiljós, aukahlutir, reykofnar,
yfirbreiðslur, kjöthitamælar,
ljós á grill, reykbox,
varahlutir o.fl. o.fl.
30%
afsláttur af öllum vörum
Loftslagsmálin - áform og ágreiningur