Morgunblaðið - 20.12.2019, Blaðsíða 38

38 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 20. DESEMBER 2019
Árás á Borginni
Það gerðist snemma árs 1980, í
febrúar, að ég varð fyrir alvarlegri
árás. Fyrr um kvöldið hafði mér verið
boðið á Hótel Sögu, ég man nú ekki
alveg hvað um var að vera, en það var
Knútur Hallsson
sem bauð mér og
þetta var á vegum
menntamála-
ráðuneytisins,
kannski tengt
Kvikmyndahátíð-
inni. Steinunn
Harðardóttir,
sambýliskona
mín, var á ein-
hverju líffræðiballi. Það var mikill
fjöldi alþingismanna þarna í Súlna-
salnum og þegar ég fór á klósettið að
pissa var að létta af sér í næstu skál
Pálmi Jónsson landbúnaðarráðherra.
Og ég sagði við hann: „Hér stendur
þú með Pálmann í höndunum.“ Stein-
grímur Hermannsson var þarna líka
og hann átti oft eftir að segja þessa
sögu og rifja hana upp, en Stein-
grímur var húmoristi.
Svo eftir Súlnasalinn fór ég á Hótel
Borg, sem þá var mikið stundaður
skemmtistaður. Það hafði verið veitt
vel á Sögu og þarna á Borginni settist
ég við borð með vinum og kunn-
ingjum, meðal annarra Steingrími
heitnum Eyfjörð Guðmundssyni
bassaleikara og Birni Roth. Einhvers
staðar fyrir aftan mig sat mjög reiður
maður; hann sagði mér síðar að
ástæðan fyrir reiði sinni hefði verið sú
að hjákona hans eða viðhald sagði
honum upp fyrr um kvöldið. Og hann
fékk útrás fyrir reiði sína með því að
berja næsta mann sem reyndist vera
ég. Hann náði svaka höggi, eiginlega
neðan úr gólfi sem kom aftan frá á
kjálkabeinið sem brotnaði; það brotn-
uðu þarna sex bein í hausnum á mér.
Ég reyndi að standa upp en skall nið-
ur á borð, en maðurinn þusti burt.
Hann starfaði við erfiðisvinnu og var
sterkur þótt ekki væri hann sérlega
stór. Örn Clausen lögfræðingur hans
sagði síðar við mig að sér hefði þótt
líklegra að ég berði hann en öfugt.
Ég gekk svo út á lögreglustöð sem
þá var í Tollhúsinu við Tryggvagötu,
ásamt Steingrími Eyfjörð Guð-
mundssyni, og ætlaði að kæra mann-
inn. Þar var fyrir gamall varðstjóri og
hann greip það ráð að láta stinga mér
inn í fangaklefa. Ég var auðvitað
blóðugur og illa til reika, auk þess að
vera æstur og síðhærður sem göml-
um varðstjórum líkaði ekki. Inni í
klefanum var ég alveg að drepast,
sársaukinn var hroðalegur og jókst
stöðugt, hausinn bólgnaði æ meir og
blóðið spýttist út. Ég reyndi að kalla
á hjálp en því var ekki sinnt.
Þarna var ég þar til æskuvinur
minn úr Stórholtinu, Sigurbjörn Ás-
geirsson, fór rúntinn og leit inn í
fangaklefana. Hann keyrði mig akút í
lögreglubílnum á slysadeildina. Þar
var ég lagður inn og þar lá ég næstu
þrjá mánuðina illa haldinn. Læknarn-
ir byrjuðu á að stoppa blæðinguna og
settu mig svo á deyfilyf. Lækning-
arnar fólust annars í því að kvölds og
morgna var klippt á bláæð sem var
föst inni í einhverju kinnbeinsbroti og
olli miklum þrýstingi.
Þetta var auðvitað eftirminnileg
sjúkrahúslega. Ég var á sex manna
stofu og þar af höfðu háls-, nef- og
eyrnalæknar umráð yfir þremur
rúmum; þau voru ætluð mönnum sem
voru að koma í ennisholuhreinsun.
Þetta voru mest hressir reykinga-
menn úr viðskiptalífinu sem höfðu
gaman af að glettast við mig þegar
þeir komu inn: „Hvað er þetta Friðrik
að láta fara svona með þig, geturðu
ekki barið frá þér?!“ En svo fóru þeir
í aðgerðina sem var þannig að ein-
hverjum tveimur metrum af grisju
var troðið inn í ennisholurnar, og svo
var grisjan dregin aftur út ásamt
reykingatjörunni. Það var mjög sárs-
aukafullt svo þeir voru ekki jafn
brattir þegar þeir komu aftur, heldur
lágu vælandi á meðan konurnar
stumruðu yfir þeim.
Það var einn morguninn meðan ég
lá þarna að það kom inn heljarmikill
hópur á stofugang og raðaði sér
kringum rúmið mitt með mjög alvar-
legum svip. Sá sem var greinilega yf-
irlæknirinn settist hjá mér og spurði
með mikilli elskusemi hvernig ég
hefði það. Ég bar mig nú bara sæmi-
lega, eins og ég er vanur. Þá segir
hann að oft verði menn fyrir nokkru
áfalli að vakna upp í fyrsta skipti eftir
svona aðgerð. Ég var hættur að skilja
hvað væri í gangi. Hann bætti við að
menn hefðu tilfinningu í honum ein-
hvern tíma eftir að hann hefði verið
tekinn, svo að mér rann kalt vatn á
milli skinns og hörunds og þreifaði
svona á mínum prívat pörtum. Svo fer
læknirinn að athuga með vinstri fótinn
á mér og eitthvað vekur honum greini-
lega furðu. Afgangurinn af hópnum
stendur gapandi, en loks láta allir sig
hverfa og ég er beðinn afsökunar á
ónæðinu. Ég fékk engan botn í málið
fyrr en ég síðar um daginn frétti að í
sama rúmi í næstu stofu lægi ungur
maður sem þeir höfðu tekið af fótinn
um nóttina.
Meira frá bókarhöfundi um kvik-
myndina (Djöflaeyjan:
Þegar handritið átti loks að heita
klárt og peningamálin voru komin í
höfn átti framleiðslan sér þó enn
nokkuð langan aðdraganda – það
þurfti meðal annars að byggja leik-
myndina, braggahverfið, næstum ári
áður en tökur hófust svo það yrði orðið
sæmilega ryðgað og veðrað þegar far-
ið yrði inn með leikarana og mynda-
vélarnar. Það var Ari Kristinsson
tökumaður sem þá rak jafnframt
framleiðslufyrirtækið, Íslensku kvik-
myndasamsteypuna, sem dreif í því að
láta byggja hverfið á meðan Friðrik
var á ferðalögum út og suður um
heiminn.
En þegar allt var tilbúið og ekki eft-
ir neinu að bíða var eins og Friðrik
ætti bágt með að koma sér að verki;
það er erfiður og slítandi prósess að
hella sér út í að stýra stórri bíómynd
og fylgja henni á leiðarenda og við Ari
fengum á tilfinninguna að Frikki væri
í vandræðum með að koma sér upp í
rétta stuðið.
Alltaf sagðist hann ætla að bretta
upp ermarnar og vaða í verkefnið þeg-
ar hann kæmi heim úr næstu utan-
landsferð, en þegar þar að kom reynd-
ist alltaf einhver önnur nauðsynleg
útlandareisa verða að klárast fyrst, og
svona gekk það vikum saman. Það er
sífellt verið að halda kvikmyndahátíðir
um allan heim og Friðrik var mjög eft-
irsóttur sem gestur eða dómnefnd-
armaður eða eitthvað. Og það hugboð
varð áleitið að þegar hann nennti ekki
að takast á við erfið og aðkallandi
verkefni þá blaðaði hann einfaldlega í
gegnum póstinn sinn, veldi skemmti-
lega hátíð á góðum stað og væri kom-
inn upp í flugvél til að dvelja á hóteli
og eyða deginum í bíósýningar og
kokteilpartí næstu vikuna.
Vert er þess að geta að þegar þetta
er rifjað upp aftekur Friðrik með öllu
að það hafi verið á honum hik eða ein-
hver verkkvíði, hann hafi einfaldlega
ekki viljað byrja fyrr en allt væri
örugglega tilbúið.
En hvað sem því líður þá höfðum
við Ari áhyggjur af þessu þá. „Maður
skilur hann að sumu leyti vel,“ sagði
Ari Kristins, „hefurðu séð draslið
heima hjá honum?! Ég myndi sjálfur
vera fljótur að þiggja boð um að gista
á hóteli ef þetta væri svona hjá mér!“
Friðrik og Hera höfðu þá fyrir
nokkru slitið samvistum og hún var
flutt út úr íbúðinni, sem var ágætlega
stór og rúmgóð, og þetta var áður en
þau Anna María fóru að búa saman.
Líklega hafði hann aldrei vanist á að
það væri hans hlutverk að sinna heim-
ilisstörfum og því hafði mjög sigið á
ógæfuhliðina í þeim efnum. Hann eld-
aði varla heldur og þegar börnin hans
voru hjá honum var gjarnan pantaður
heim skyndibitamatur, hamborgarar
eða pizzur, og umbúðir eða leifar af
slíku söfnuðust upp. Svo var stundum
gleðskapur í húsinu og ekki búið að
ganga frá eftir það; að auki safnaðist
fyrir óhreinn þvottur af ýmsu tagi og
ófrágengið úr ferðatöskum sem lágu
hálfopnar hér og þar innan um furðu
mikið af bikurum og styttum og alls-
konar fíniríi sem var að hlaðast á leik-
stjórann í reisum hans um heiminn. Í
stuttu máli ægði öllu saman og yrði
herkúlesarþraut að moka út úr þessu
ágíasarfjósi, svo vitnað sé í fornrit.
„Honum fallast hendur þegar hann
kemur heim,“ sagði Ari, „og vill koma
sér sem fyrst í burtu aftur. Þess
vegna er hann alltaf að fresta því að
byrja á myndinni. Ég er búinn að
segja honum að semja við einhvern
um að koma einu sinni í viku og laga
til og þrífa, hann hefur leikandi efni á
að borga fyrir slíkt og fullt af fólki
sem munar um þannig þægilegan
aukapening!“
„Og hvað segir hann við því?“
spurði ég.
„Svo sem ekkert frekar en vana-
lega nema kannski einhvern útúr-
snúning,“ sagði Ari, „þú veist hvernig
hann er. En þú ættir líka að fara og
stinga upp á þessu við hann, kannski
drífur hann í að gera þetta ef þrýst-
ingurinn er nægur.“
Það varð úr að ég bankaði upp á
hjá Frikka, gott ef það var ekki síðar
sama dag. Hann opnaði og tók mér
vel að vanda, vísaði mér til stofu, var
sjálfur með símann við eyrað sem oft-
ar. Ari hafði engu logið um það að hér
þyrfti að taka til hendinni. Og þegar
Frikki var búinn að bjóða upp á kók
eða kaffi og við sestir til að slúðra þá
herti ég upp hugann og fór með ræðu
sem ég hafði verið að semja í hug-
anum. Um að hann ætti að ráða ein-
hvern til að koma vikulega; skóla-
krakkar til dæmis myndu fegnir taka
slíku djobbi og þá myndi muna um
peninginn. „Líttu í kringum þig,“
sagði ég að lokum; „þú sérð að þetta
er ekki hægt!“
Um það bil sem ég þagnaði hringdi
farsíminn og húsbóndinn svaraði. Svo
að ég fékk örlítinn frest á að heyra
hver yrðu viðbrögð Friðriks; kannski
yrði hann vondur og segði mér að
vera í fjandanum ekki að skipta mér
af því sem mér kæmi ekki við, og væri
svo sem alveg í fullum rétti til þess;
það er auðvitað alveg á mörkum hins
siðlega að vaða óboðinn inn á heimili
annars fólks og fara að móralísera um
drasl þar og subbuskap. En Frikki
var í símanum og greinilega að tala
við einhvern vin eða kunningja, ein-
hvern sem við báðir þekktum því að
það mátti ráða að sá hefði spurt hvort
hann væri heima og hvað hann væri
að gera. „Já, ég er nú bara heima hjá
mér,“ sagði Frikki. „Einar Kárason
er hérna að vísu líka en það er allt í
lagi; hann kemur bara alltaf einu
sinni í viku og lagar til og þrífur. Ég
borga honum einhvern smápening
fyrir, ég hef alveg efni á því, en hann
munar auðvitað um allt svoleiðis,
greyið!“
Með sigg
á sálinni
Bókarkafli | Í bókinni Með sigg á sálinni segir
Einar Kárason rithöfundur frá ævi Friðriks Þórs
Friðrikssonar, allt frá bíódögum og sveitasögum
bernskunnar til óskarsverðlaunatilnefningar og
kynna leikstjórans af stórstjörnum af ýmsu tagi.
Morgunblaðið/Eggert
Bíósögur Vinirnir og samstarfsmennirnir Friðrik Þór Friðriksson og Einar Kárason.