Morgunblaðið - 20.12.2019, Side 43

MENNING 43
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 20. DESEMBER 2019
Z-brautir &
gluggatjöld
Opið mán.-fös. 10-18, lau. 11-15 Faxafeni 14 | 108 Reykjavík | S. 525 8200 | www.z.is |
Mælum, sérsmíðum og setjum upp
Úrval - gæði - þjónusta
Falleg gluggatjöld
fyrir falleg heimili
Absúrdismi í íslenskumskáldskap er vandfundinní nútímanum. Því er gleði-legt og hressandi að rek-
ast á einkenni hans, sem gjarnan eru
tengd við leiklist en sóma sér einnig
ákaflega vel í skáldskap, í Hugvill-
ingi.
Bókin er einhvers konar yfirnátt-
úruleg spennusaga sem inniheldur
þó frásagnir af atburðum sem gætu
nokkurn veginn átt sér stað í nútím-
anum eða náinni framtíð. Það má
jafnvel segja að Hugvillingur sé
dystópía sem fjallar um möguleika
tækninnar til að skyggnast inn í líf
mannfólks og
yfirtaka þau ef
henni þóknast
svo.
Í Hugvillingi
birtist veruleiki
þar sem ríkisaf-
skipti eru gífurleg
og framkvæmd
með hjálp tækn-
innar. Þessi veru-
leiki minnir um margt á fréttir sem
berast frá Rússlandi og meginlandi
Kína um inngrip ríkisvaldsins í líf
venjulegs fólks. Sá veruleiki er ýktur
og færður inn í íslenskt samfélag og
verður hann um leið örlítið afkáraleg-
ur, skondinn og ógnvænlegur sam-
tímis.
Höfundur gerir heiðarlega tilraun
til þess að láta söguna virðast raun-
verulega. Íslenskur veruleiki er sam-
ofinn hinum tilbúna veruleika, mikið
er rætt um Hrunið með stóru H-i,
staði og þá helst bekki í Reykjavík og
tekur sögumaður sérstaklega fram að
hann ætli sér ekki að nefna ráða-
mennina sem hann skrifar um á nafn,
svo þeir verði ekki hafðir að háði og
spotti.
Sum samtöl á milli persóna og at-
burðir í sögunni sveipa Hugvilling
blæ absúrdismans. Spurningar og
svör passa illa saman, undarlegum
orðum er bætt inn í samtöl svo orðin
virðast týnd innan samhengisins, fólk
bregst undarlega við eðlilegustu að-
stæðum eins og símhringingum og
eina konan í allri sögunni ber karl-
mannsnafn.
„Kannski er einhver annar með sama
númer og þú,“ stakk ég uppá.
Hann horfði á mig opinmynntur, tók við
göngustafnum, sagði og liðaðist í burtu:
„Það er röng fullyrðing að allir fæðist
jafnir.“
Sagan er spennandi og í henni birt-
ast áhugaverðar kenningar um mögu-
leika tækninnar að ógleymdum hinum
sjaldfengna absúrdisma. Á tíðum
verður sagan þó örlítið langdregin og
spurning hvort kafa hefði mátt dýpra
í hin tæknilegu inngrip og áhrif þeirra
á þeim 216 blaðsíðum sem Hugvill-
ingur breiðir sig yfir.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Absúrd „Sagan er spennandi og í henni birtast áhugaverðar kenningar um möguleika tækninnar að ógleymdum
hinum sjaldfengna absúrdisma,“ segir meðal annars í gagnrýni um skáldsögu Úlfars Þormóðssonar, Hugvillingur.
Ógnvænleg ríkisafskipti
Skáldsaga
Hugvillingur
bbbmn
Eftir Úlfar Þormóðsson.
Veröld, 2019. Innbundin, 216 bls.
RAGNHILDUR
ÞRASTARDÓTTIR
BÆKUR
Í upphafi ekkert
og svo
sprenging
Þannig hefst fyrsta ljóðabók
Brynju Hjálmsdóttur, Okfruman,
með lýsingu á okfrumu að verða til,
frumfrumunni að nýjum ein-
staklingi:„ein + ein = ein“, eins og
segir á næstu síðu og „svo verður
ein tvær / tvær fjórar / fjóra átta“ og
fjöldi frumnanna tvöfaldast sífellt
við skiptinguna, þær „hrannast upp
/ eins og maðkar“.
Frumuskiptingin í nýjum ein-
staklingi er rétt að hefjast og
Þegar barnið kemur út
úr kviðnum halda frumurnar áfram
að hrannast upp
hætta því
aldrei það þarf stöðugt
að endurnýja …
en barnið sem eldist og breytist
er samt óbreytt í „mynd af barni
sem lifir að eilífu / skorðað í ramm-
ann / á náttborðinu hennar
mömmu“.
Ljóð eftir Brynju hafa áður birst í
tímaritum og safnbókum en hún
starfar sem bóksali, jafnframt því að
skrifa reglulega um kvikmyndir í
Morgunblaðið. Okfruman er for-
vitnilegt og vel lukkað byrjendaverk
og sýnir fín tök á ljóðmáli og per-
sónulegri myndasmíð. Þá er bókin
heilsteypt og má tala um vel sam-
felldan og samhangandi bálk sem
ónefnd ljóðin mynda, með sterkan
ljóðmælanda að baki.
Í einu fyrstu ljóðanna les pabbinn
„ævintýri fyrir litlu rófuna“ – barnið
sem okfruman var upphafið að – og
það er ævintýrið um hinn brögðótta
Grámann í Garðshorni sem verður
einskonar ógnandi leiðarstef gegn-
um bókina og tengist uppgötvunum
ljóðmælandans. Til að mynda þegar
stúlkan vaknar skelfingu lostin um
nótt og sér „að hún hefur gjört í
rúmið blóð / úti um allt skilur allt / í
einu auðvitað kom Grámann / með
rauðgraut í dálítilli skjólu og lét /
drjúpa á rekkjuvoðirnar …“
Önnur skepna sem gerir vart við
sig er svartur hundur, það þekkta
tákn þunglyndis, sem ljóðmæland-
inn berst við sann-
færa sig um að sé
ekki á staðnum,
slíkum skepnum
hafi verið útrýmt.
En okfrumur
skjóta aftur upp
kollinum og það
eftir að dauðinn
hefur verið upp-
götvaður, og mikið af dauða – „jarð-
arfarirnar hrannast upp“, dauða sem
að lokum er sýndur með krossum
sem fylla heila opnu bókarinnar. Ok-
fruman þarf samt ekki að vera ávís-
un á líf og hvað það varðar má finna
fyrir harmi í ljóðum, sum fóstur
verða ekki að barni:
Okfruma er ekki ávísun
á líf
heldur fáránlegur gúmmítékki
fyrsta fruman
fyrsta okið
ráshnappur (tikk takk
tikk takk) við erum öll
tíma
bundin
Okfruma er boðskort í hólmgöngu
barist upp á líf og dauða
okfruma er rauðgrautur í klósetti
okfruma er undanfari bálfarar
okfruma er innsiglaður samningur
um að allt springi í loft upp
Í bókarlok má finna fyrir ein-
manakennd og vissum trega, auk
innlits í höfuðhvel svo minnir á eldri
ljóðabækur Gyrðis Elíassonar. Ljóð-
mælandinn flettir þar gegnum göm-
ul blöð, rekst á orð og minningar, og
í áhrifaríku lokaljóði „lítur hún til
baka / og sér / móta fyrir mjúku dýri
/ sem / gengur / þungum / skrefum /
um heilabúið // hverfur sjónum áður
en hún nær að klappa því / skilur
ekkert eftir sig / nema torræð fót-
spor // stöku hárlufsur / fjúka til og
frá í sandrokinu …“
Bókin er skreytt með níu hring-
formum í gráskala, teikningum eftir
skáldið sem minna á léttleikandi hátt
á frumur; aftast brosir ein þeirra til
okkar – okfruman?
Við uppsetningu bókarinnar hefur
letur ljóðanna verið gert bagalega
smátt. Við lesturinn sótti þessi mið-
aldra rýnir sér í fyrsta skipti stækk-
unargler til að ljóðlínurnar nytu sín
sómasamlega fyrir augum hans.
Hlýtur það að skrifast á reynsluleysi
hjá ungri útgáfu, því markmiðið við
uppsetningu texta hlýtur að vera að
sjá til þess að hann, og þar með
verkið, njóti sín sem best.
En þetta er fyrirtaks byrjun hjá
ungu skáldi, býsna persónulegt,
frumlegt og agað verk.
Hrannast upp
eins og maðkar
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Skáldið „Okfruman er forvitnilegt og vel lukkað byrjendaverk,“ segir um
ljóðabók Brynju Hjálmsdóttur, „persónulegt, frumlegt og agað verk“.
Ljóð
Okfruman bbbbn
Eftir Brynju Hjálmsdóttur.
Una útgáfuhús, 2019. Kilja, 79 bls.
EINAR FALUR
INGÓLFSSON
BÆKUR