Morgunblaðið - 20.12.2019, Qupperneq 44
44 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 20. DESEMBER 2019
Þegar Fiske bjó í Íþöku hafði hann
átt í leynilegu ástarsambandi við
auðmannsdótturina Jennie McGraw.
Samband þeirra hófst árið 1869.
Jennie var fædd 14. september 1840
og hún var veik af berklum frá unga
aldri. Faðir hennar, John McGraw,
var einn af fyrstu stjórnarmeðlimum
og fjárhaldsmönnum háskólans í
Cornell og það var hann sem gaf
bygginguna fyrir
bókasafnið. Faðir
Jenniear hafði
verið andvígur
sambandi þeirra
Fiskes, en hann
lést 4. maí 1877.
Jennie var
mikill listunnandi
og naut þess að
ferðast um Evr-
ópu, skoða söfn og kaupa listaverk.
Jennie fór einu sinni til Norðurlanda
og ferðaðist þá um Noreg. Kom hún
meðal annars í Guðbrandsdal og
fannst náttúran og þorpin, sem hún
fór um, heillandi.
Haustið 1879 fór Jennie í eina af
mörgum Evrópuferðum sínum. Hún
var stödd í Róm þegar Fiske kom
frá Íslandi til Berlínar í byrjun nóv-
ember. Milli þeirra gengu bréf og
þau hittust í Feneyjum um veturinn
og trúlofuðust. Þau héldu brúðkaup
sitt 14. júlí 1880 í bandaríska sendi-
ráðinu í Berlín að viðstöddum And-
rew White, fornvini þeirra, og
nokkrum öðrum kunningjum frá
Íþöku, þar á meðal Douglass Board-
man dómara.
Á þessu ári, 1880, hafði Fiske
fengið dálæti á ítalska skáldinu
Petrarca (1304-1374) og hóf söfnun á
ritum hans. Það tók drjúgan tíma og
atorku. Jennie deild að nokkru
áhuga hans á því sviði og gaf honum
hátíðarútgáfu þýðinga frá 1534 af
verkum Petrarca í fólíóbroti. Hún er
meðal þess dýrmætasta í sérstöku
Petrarca-safni Fiskes.
Jennie þjáðist mjög af veikindum
sínum og fluttu þau hjónin sig til
Egyptalands í hlýrra loftslag. Þau
leigðu sér svokallaðan dahabeah-
fljótabát, sem kallaður var Vonin, og
sigldu á Nílarfljóti veturinn 1880-
1881 í von um að henni batnaði.
Fiske skrifaði Warner, vini sínum,
frá Kaíró í október 1880 að þau væru
að búa sig undir siglinguna og hefðu
ráðið heimamann, Hassan Muham-
med Speke, til að vera leiðsögu-
maður. Honum hafði Fiske kynnst í
fyrstu ferð sinni til Egyptalands. Í
siglinguna fylgdi líka Hussein Ali
sem hafði verið í för með Warner ár-
ið 1875. Þeirri ferð lýsti Warner í
bók sinni My Winter on the Nile
Among the Mummies and Moslems.
Að nokkru leyti fóru Fiske-hjónin í
spor hans í siglingu sinni. Þau voru
ánægð með allan aðbúnað í skipinu
sem var íburðarmikið og hafði verið
smíðað fyrir fyrrverandi fjármála-
ráðherra Egyptalands.
Þægindin voru mikil og allt gert
til þess að þeim liði vel á siglingunni.
Í skipinu var að finna bókasafn,
setustofur og matsal auk rúmgóðra
svefnklefa. Um borð voru túlkur og
leiðsögumaður, þrír þjónar, tveir
matreiðslumenn, skipstjóri og
sautján hásetar … Þá var skipið lýst
með meira en 100 ljóskerum í öllum
regnbogans litum.
Nú dró Fiske fram ljóðin sem
hann hafði ort til Jenniear mörgum
árum áður. Hann gaf ljóðin út á bók
eftir andlát hennar ásamt Íslands-
ljóðum sínum og kallaði bókina J,
eins og upphafsstafinn í nafni
Jenniear. Ljóðin sýna hug hans til
hennar áratug áður, þegar þau voru
bæði í Íþöku og John faðir hennar
hafði lagst gegn sambandi þeirra.
Ljóðunum hafði Fiske því haldið
leyndum lengi. Ef til vill gerði hann
sér grein fyrir því að tími Jenniear
væri senn á þrotum.
Fiske hafði lengi verið hugfanginn
af fornleifum. Frá bænum Is-m-
kheb skrifaði hann Warner og sagði
frá rústum fornra bygginga, opnum
grafhýsum þar sem hann tók með
sér nokkra muni, meðal annars
hluta af múmíu sem hafði legið í
grafhýsinu í 3.000 ár. Steinkistur,
sem voru fjölmargar á þessum slóð-
um, freistuðu hans.
Líkt og á Íslandi hafði Fiske auga
fyrir verklagi og framförum. Hann
tók eftir margs konar framfaraverk-
um og fannst fráveitukerfi bæjarins
afar merkilegt og nútímalegt.
Málamaðurinn Fiske hafði mikinn
áhuga á egypska stafrófinu, einkum
í sambandi við nútíma-egypsku, og
hvernig mætti einfalda það fyrir al-
þýðufólk. Honum fannst að forn-
egypska eða eldra málið væri mál
sem ætti við trúna, en nútíma-
egypska hentaði fyrir daglegt mál
og hversdagslegar gjörðir. Í ferðinni
kynntist hann Socrates Spiro Bey,
málvísindamanni af grískum ættum,
og fékk hann til að taka sig í nokkrar
kennslustundir í egypsku. Þarna
vaknaði áhugi sem hann átti eftir að
þroska og þróa um árabil …
Eftir dvölina í Egyptalandi héldu
Fiske-hjónin til Ítalíu á ný. Fiske
var enn með hugann við Ísland og
ýmis þjóðþrifamál þar. Í maí 1881
skrifaði hann Birni M. Ólsen frá
Feneyjum og bað hann að greiða
Magnúsi Stephensen 50 krónur til
stuðnings Bókmenntafélaginu.
Einnig vildi hann láta 50 krónur
renna til Lærða skólans til að binda
inn bækur lestrarfélagsins og 50
krónur til að greiða Kristjáni Ó.
Þorgrímssyni bóksala en hann sendi
hærri upphæð til þess að eiga vara-
sjóð hjá Kristjáni til þess að geta
pantað prentefni öðru hverju. Þetta
átti Björn að annast. Fiske bað líka
um upplýsingar um afdrif gufuskips-
ins Phønix, hvenær það hefði
strandað og hvar, hverjir hefðu ver-
ið um borð. Hann bætti við að hann
hefði ekki séð íslensk blöð mánuðum
saman og það fannst honum til
vansa. Hann óskaði eftir að bóksal-
inn sendi sér blöð allt frá 15. desem-
ber 1880.
Björn svaraði því til að hann hefði
beðið Kristján að senda blöðin Þjóð-
ólf og Ísafold eins og Fiske hafði
beðið um og þar mætti lesa um
Phønix. Björn var fús til að annast
alls kyns fyrirgreiðslu og gera upp
reikninga. Það var þó stundum snúið
og hann skrifaði: „Allar póstávísanir
frá útlöndum og Danmörku verður
að senda yfir Kaupmannahöfn.“
Eftir lærdómsríka dvöl en ekki að
sama skapi til bóta fyrir heilsu Jen-
niear héldu hjónin um vorið 1881 frá
Egyptalandi um Ítalíu, eins og að of-
an greinir, til Parísar. Þegar Jennie
hafði safnað nægilegum kröftum til
ferðarinnar lögðu hjónin af stað frá
Feneyjum til Parísar 21. maí 1881.
Miðvikudagskvöldið 25. maí komu
þau á Hôtel du Rhin í París til gist-
ingar.
Þrátt fyrir andstreymi vegna
hrakandi heilsu Jenniear var Fiske
eins og alltaf með hugann við bækur
sínar. Hann skrifaði frá Feneyjum
til George Harris sem gegndi bóka-
varðarstarfinu við Cornell-
háskólabókasafnið á meðan Fiske
var fjarverandi og sagði að í einum
af kössunum, sem hann sendi, væru
nokkrar bækur. Tvær þeirra (eintök
nýbundin í skinn af Gråberg), eins
og hann skrifaði, tilheyrðu íslenska
kostinum. Hann fyrirskipaði að
kassarnir yrðu sendir til Íþöku og
ítrekaði að tvær ákveðnar íslenskar
bækur væru þar á meðal.
Fiske skrifaði Birni frá París og
bað hann um að taka við meðfylgj-
andi peningum og greiða fyrir aug-
lýsingu um kaup á bókum fyrir sig.
Síðan bað hann um að afgangurinn
af peningunum færi til „nefndar-
innar“ sem væri að undirbúa að
reisa styttu af Jóni Sigurðssyni. Í
sama bréfi taldi hann upp það sem
hann hafði sent Lærða skólanum og
Möðruvallaskóla með gufuskipi
Slimons frá Leith og bað Björn um
að koma varningnum til skila til
beggja skólanna. Þetta var meðal
annars smásjá, pakki af slæðum fyr-
ir smásjána, nokkrar bækur og
tímarit fyrir Íþöku, bækur í nátt-
úrufræði, eðlis- og efnafræði svo og
landakort. Tíminn var vel nýttur og
margar ákvarðanir teknar því
áhugamálin voru margvísleg.
Íslandsvinurinn Willard Fiske
Bókarkafli | Bókasafnarinn Willard Fiske var
mikill Íslandsvinur og velgjörðarmaður. Kristín
Bragadóttir rekur sögu hans í nýrri bók og segir
meðal annars frá ástríðufullri söfnun hans
á íslenskum ritum af ýmsu tagi.
Skeggbragar Í Íslands-
heimsókn sumarið 1879.
Willard Fiske, Arthur
Middleton Reeves,
Matthías Jochumsson og
William H. Carpenter.