Morgunblaðið - Sunnudagur - 15.12.2019, Side 15

sprengja ákveðna glansmynd sem fylgdi lífi
okkar fyrir hrun; öll heyrðum við átakanlegar
og dramatískar sögur af fólki úti í bæ og sam-
félagsmiðlar margfölduðu þær.“
Leðurjakkar frá pabba
Gamli góði leðurjakkinn á ekki bara aðild að titli
bókarinnar, hann er sem rauður þráður í gegn-
um ferðalagið í heild sinni. Tónninn er gefinn
strax í fyrsta ljóði bókarinnar, Viðkvæmni.
þegar ég var sex ára
gaf pabbi minn mér
leðurjakka
minn fyrsta leðurjakka
hann hefur þekkt á eigin skinni
að þau viðkvæmu
þurfa vörn
hann sagði: ef þau stríða þér
hlæðu að þeim
skilningur kemur í lögum
ekki eins og húð
heldur setberg
kemur
eins og rykský
á eftir jeppanum hans pabba míns
með hlátri sem höktir í takt við vélina
hlátrinum sem heyrist bara
þegar honum sárnar
„Leðurjakkinn er tákn fyrir töffarann,“ út-
skýrir Fríða, „sem í mínu tilviki er mitt eigið
útþenslusjálf, eins og við eigum öll, og síðan
hefur þetta eiginlega merkingu, pabbi hefur í
raun og sann gefið mér ófáa leðurjakkana
gegnum tíðina. Ég hef lengi fundið fyrir mjög
sterkri þrá að geta verið ég sjálf án þess að rit-
skoða mig og vera með varnirnar uppi.“
Festist í annarri persónu
Eitt af ljóðunum sem gripu þennan lesanda
fyrst heitir 2. persóna:
þegar umferðin er endalaus
og lætur mér líða eins og önd í skotfæri
þá festist ég í annarri persónu
og verð þú
horfi á þig úr bílunum
bíða á rauðu ljósi með óræðan svip
ég væri örugglega hrædd við þig
ef ég þekkti þig ekki
myndi samt hætta á að tala við þig
fá samþykki þitt
reyna að opna þig
eins og sultukrukku
og ef það tækist ekki:
afgreiða þig snyrtilega
sem óörugga eða hrokafulla
eða bæði
Svo kemur að því að kryfja Leðurjakkaveður.
Og þar er spegillinn undir og yfir og allt um kring.
„Spegillinn sker ljóðmælandann í tvennt – í égið
og þúið. Það er hið innra og ytra sjálf. Fyrsti kafl-
inn heitir 1.p og þar er égið að reyna að útskýra
tilurð leðurjakkans og er orðið langþreytt á að ná
engri tengingu við annað fólk, það vill klæða sig úr
brynjunni og vörninni, úr leðurjakkanum. Í öðr-
um kafla, 2.p., tekur þúið við. Það er töffarinn, í út-
rás, segist vera eilífðaratóm, heilsteypt og ódeil-
anlegt. Í þriðja hluta bókarinnar, Við, mást
línurnar, þúið fer allt í einu í útrásareinlægni og
égið fer að skilja að það þarf leðurjakkann líka.“
Lagkaka gagnvart lesandanum
Fríða segir ljóðformið ákaflega spennandi fyrir
átök af þessu tagi. Ljóðabókin sé oft lesin í senn
sem skriftastóll og játningarform. „Ljóðmæl-
andanum og ljóðskáldinu er gjarnan splæst
saman. Svo að úr verður einhvers konar lag-
kaka gagnvart lesandanum; er þetta skáldið að
vera einlægt eða er ljóðmælandinn bara enn
einn leðurjakkinn?“
Talið berst að stöðu ljóðsins og Fríða er ekki í
nokkrum vafa um að það sé í tísku nú um stund-
ir. „Ég held að þetta tengist allt saman. Það að
öld einlægninnar sé runnin upp og að ljóðið sé
vinsælt játningaform,“ segir hún. „Flóran er
mikil og raddirnar hafa aldrei verið fleiri; hin-
segin fólk, femínistar, innflytjendur og nota
formið til að segja frá sínum sannleika. „Inklú-
sívismi“ er sterk krafa í vestrænu bókmennta-
samfélagi um þessar mundir. Að heyra raddir
úr minnihlutahópum. Þannig að þetta eru mjög
spennandi tímar.“
Ljóðið getur verið fyrir alla
Fríða hefur haft mikið að gera við að lesa upp úr
nýju bókinni, meira en hún bjóst við, og er ein-
mitt nýkomin úr upplestri hjá fyrirtæki í mið-
bænum þegar fundum okkar ber saman. „Ég
finn ekki annað en að áhugi á ljóðinu sé mikill og
almennur, ekki síst hjá ungu fólki. Fólk er að
átta sig á því að ljóðið getur verið fyrir alla en
ekki bara afmarkaðan hóp.“
Spurð hvað taki næst við hjá henni sjálfri við-
urkennir Fríða að hún hafi undanfarið hálft
annað ár unnið að sinni fyrstu skáldsögu.
„Raunar er Leðurjakkaveður flótti frá því verk-
efni,“ segir hún brosandi. „Ég var stopp og flúði
yfir í ljóðið. Ég geng stundum til að fá inn-
blástur og þegar ég fór út að ganga komu bara
ljóð í stað kafla í skáldsögu. Er ekki alltaf meira
spennandi að gera það sem maður á ekki að
vera að gera?“
Hún hlær.
Ekki svo að skilja að hún sé hætt við skáld-
söguna. „Nei, nei. Ég mun klára hana. Það er
bara spurning hvort hún kemur út á næsta ári
eða því þarnæsta.“
Alltaf hægt að klára
– Er alltaf hægt að leita í ljóðið?
„Vonandi. Ljóðið og smásagan eiga það sam-
eiginlegt að það er fljótlegra að klára þau – og
það er góð tilfinning að geta klárað eitthvað. Í
mínu tilviki smellur ljóð þó sjaldnast í einum
rykk, á einum degi. Upptendrunin er fyrsti
neistinn og mikilvægasti hlekkurinn fyrir ljóðið,
en síðan getur tekið við langt ferli við að láta
ljóðið ganga upp. Það er vinnan, handverkið.“
Og ljóð eru ekki bara ljóð. „Ljóðlínur fara
auðvitað inn í prósann líka en það er ekki eins
ánægjulegt að sjá góða línu inni í prósa og í
ljóði. Þetta er spurning um áherslu, og drama-
tík. Línan vegur meira í ljóðinu. Þegar þessi
áhersla nær manni, er það miklu meira gef-
andi.“
Það var og. Viðtalið er á enda. Ég klára úr te-
bollanum og þakka Fríðu kærlega fyrir spjallið
áður en ég fikra mig niður manndrápsstigann
góða. Á neðri hæðinni rekst ég á Ármann Jak-
obsson, rithöfund og bókmenntafræðing, sem er
að lesa Njálu fyrir gesti og gangandi nú á að-
ventunni. Hópur fólks hefur komið sér fyrir í að-
alrými hússins en ég átta mig ekki í svipinn á
því hvort það er af þessum heimi eða öðrum …
’Margir vilja tengja þessa bóksaman við samfélagsmiðla ogég get hálfvegis tekið undir það,en af svolitlum trega þar sem það
er ekki minnst einu orði á sam-
félagsmiðla í bókinni. En þetta
tvennt tengist auðvitað að því
leytinu til að þessi brjálaða bylgja
að deila öllum mögulegum hlut-
um með öðrum er komin þaðan.
15.12. 2019 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 15
SÖLUAÐILAR
Reykjavík: Gullbúðin, Bankastræti 6 s: 551-8588 · Gilbert úrsmiður, Laugavegi 62 s: 551-4100 · Meba Kringlunni s: 553-1199 · Michelsen Úrsmiðir, Kringlunni s: 511-1900
Kópavogur: Klukkan, Hamraborg 10 s: 554-4320 · Meba Smáralind s: 555-7711 · Hafnarfjörður: Úr & Gull, Firði-Miðbæ Hafnarfjarðar s: 565-4666 · Keflavík: Georg V. Hannah úrsmiður,
Hafnargötu 49 s: 421-5757 · Akureyri: Halldór Ólafsson úrsmiður, Glerártorgi s: 462-2509 · Akranes: Guðmundur B. Hannah úrsmiður, Suðurgötu 65 s: 431-1458
Egilsstaðir: Klassík Selási 1 s: 471-1886 · Selfoss: Karl R. Guðmundsson úrsmiður, Austurvegi 11 s: 482-1433 · Vestmannaeyjar: Geisli, Hilmisgötu 4 s: 481-3333