Fréttablaðið - 04.12.2019, Blaðsíða 26

Annar forstjóra vogunarsjóðsins Bridgewater lætur af störfum
Eileen Murray, annar tveggja forstjóra vogunarsjóðsins Bridgewater, hefur hætt störfum. Hún starfaði fyrst við hlið Gregs Jensen sem talinn var arf-
taki stofnanda sjóðsins , Ray Dalio. Fljótlega tók Jon Rubinstein við starfinu. Hann var yfirmaður hjá Apple og gekk undir nafninu „The Podfather“.
Hann hætti innan árs. Nú stýrir David McCormick skútunni einsamall. Stólaskipti innan Bridgewater hafa verið tíð. NORDICPHOTOS/GETTY
Skotsilfur
✿ Sundurliðun veltu í smásölu í milljörðum króna*
500
400
300
200
100
2002 2018
n Rekstrarhagnaður 5%
Afskriftir 1,5%
Fjármagns- og óreglulegir liðir** 0,3%
Tekjuskattur 0,4%
Endurfjárfestur hagnaður 1,6%
Arðgreiðslur 1,0%
n Annar rekstrarkostnaður 11%
n Launakostnaður 14%
n Vöru- og hráefnisnotkun 71%
*Smásala án vélknúinna ökutækja. Hlutdeild í afkomu dótturfélaga tekin út og arðgreiðslur,
tekjuskattur og hagnaður endurfjárfest tekin niður eftir því. **T.d. vextir og gengisbreyt-
ingar. Heimild: Hagstofa Íslands, útreikningar höfundur
Kja r a s a m n i ng a r á almennum vinnu-markaði 2019-2022 voru undirritaðir hjá ríkissáttasemjara að kvöldi 3. apríl. Í kjöl-
farið voru aðgerðir ríkisstjórnar-
innar til stuðnings samningunum
ásamt helstu atriðum þeirra kynntar
í Ráðherrabústaðnum. Lífskjara-
samningurinn 2019-2022 er yfir-
skrift þeirra fjölmörgu samninga og
yfirgripsmiklu aðgerða sem aðilar
vinnumarkaðarins og stjórnvöld
hafa sammælst um næstu árin.
Lagt var upp með samsetta lausn
til að mæta margþættum áskor-
unum. Hærri laun, einkum lágtekju-
hópa, aukinn sveigjanleiki vinnu-
tíma samhliða styttingu vinnuviku,
lægri tekjuskattur og sköpun for-
sendna fyrir lægri vexti á Íslandi
til framtíðar. Eitt meginmarkmið
samningsins, og annarra samninga
í kjölfarið, er að stuðla að vaxta-
lækkun með hóflegum launahækk-
unum. Frá undirritun samningsins
hafa stýrivextir Seðlabanka Íslands
lækkað um 1,5%. Víðtæk aðkoma
ríkisvaldsins felst meðal annars í
lögfestingu lækkunar skattbyrði ein-
staklinga. Flestir munu sjá lækkun
um 70-120 þúsund krónur á ári. Mest
kemur í hlut launafólks með mánað-
artekjur í kringum 320.000 krónur.
Samsett lausn virkar
Frá gildistöku Lífskjarasamnings-
ins í byrjun apríl til ágústmánaðar
hækkaði launavísitala starfsmanna
á almennum vinnumarkaði um
3,2%. Launavísitala fyrir opinbera
starfsmenn hækkaði um 0,1%, enda
voru engir kjarasamningar gerðir
fyrir þá á framangreindu tímabili.
Samsetning launavísitölunnar er
þannig að starfsmenn á almennum
vinnumarkaði vega 70% og opinber-
ir starfsmenn 30%. Launavísitalan í
heild hækkaði þannig um 2,8%.
Við gerð Lífskjarasamningsins
var áætlað að 17.000 króna hækkun
mánaðarlauna allra starfsmanna á
almennum vinnumarkaði hækk-
aði laun um 3,6% að meðaltali.
Kostnaðarmat samninganna er
mjög nærri lagi, að teknu tilliti til
þess að samningalotunni á almenn-
um vinnumarkaði er enn ólokið.
Kjarasamningarnir hafa þannig í
langflestum tilvikum verið fram-
kvæmdir nákvæmlega eins og þeir
kveða á um og nánast ekkert launa-
skrið orðið í kjölfar þeirra.
Launaskrið
Miklar launahækkanir kjarasamn-
inga og mikið launaskrið umfram
þá hefur verið eitt megineinkenni
íslenska vinnumarkaðarins. Á
þessum áratug hafa almennar lág-
markshækkanir kjarasamninga
verið 4% að jafnaði en launavísi-
tala Hagstofunnar hækkað um
7% að jafnaði. Mismuninn, 3%,
oft nefndur launaskrið, má rekja
til fjölmargra þátta bæði í kjara-
samningum og utan þeirra. Til
samanburðar hækkuðu laun að
jafnaði um 2% árlega í OECD-ríkj-
unum og enn minna í evruríkjunum.
Umsamdar lágmarks launahækk-
anir voru því tvöfalt meiri á Íslandi
en launahækkanir í samkeppnis-
ríkjunum og launaskriðið kom til
viðbótar þannig að laun hækkuðu
rúmlega þrefalt meira að jafnaði á
Íslandi. Launahækkanir í þessum
mæli samrýmast hvorki svigrúmi
atvinnulífsins til launahækkana,
það er framleiðniþróun, né stöðug-
leika verðlags, gengis eða lágum
vöxtum. Lífskjarasamningurinn er
framlag samningsaðila til að rjúfa
vítahring launa- og verðhækkana, en
það markmið næst ekki nema með
miklu aðhaldi launagreiðenda þann-
ig að launaskrið verði mun minna en
undangengin ár og áratugi.
Næstu skref
Enn er samningum ólokið við flest
stéttarfélög opinberra starfsmanna.
Það er áhyggjuefni hversu lengi
þeir hafa dregist enda hafa línur
verið lagðar með afdráttarlausum
hætti á almennum vinnumarkaði.
Almenni vinnumarkaðurinn á
að leiða launaþróun í landinu og
stéttarfélög í öðrum geirum eiga
og verða að fylgja því sem samið er
um á almenna markaðnum. Ef þau
gera það ekki verður til svokallað
höfrungahlaup, kjarasamningar á
almennum markaði komast í upp-
nám, stöðugleika efnahagsmála er
teflt í tvísýnu og markmið um lága
verðbólgu og vexti nást ekki. Það má
ekki gerast.
Lífskjarasamningurinn og
launahækkanir í kjölfar hans
Halldór
Benjamín
Þorbergsson
framkvæmda-
stjóri Samtaka
atvinnulífsins
Jólin ganga senn í garð og óhætt að segja að jólaverslunin sé hafin af fullum krafti eftir „svartan
föstudag“ og „net-mánudag“.
Umfang jólaverslunar hleypur á
milljörðum króna, en í hvað fara
þessir milljarðar?
Glænýjar tölur Hagstofunnar um
rekstur fyrirtækja varpa ljósi á svar-
ið. Sundurliðuð velta, eða rekstrar-
tekjur, í smásöluverslun í heild sinni
sýna að langstærsti kostnaðarliður
smásölu er vöru- og hráefniskostn-
aður, sem kemur lítið á óvart. Næst-
stærsti liðurinn er launakostnaður
en þar á eftir annar rekstrarkostn-
aður.
Gögnin sýna þróunina allt aftur
til 2002 en síðan þá hafa orðið til-
tölulega litlar breytingar á skipt-
ingunni en veltan hefur aukist um
53 prósent í samræmi við fólks-
Þú kaupir jólagjöf – hvert fer peningurinn?
fjölgun og aukinn kaupmátt. Á
meðan rekstrarhagnaður hefur
hlutfallslega staðið í stað hefur vægi
launa- og rekstrarkostnaðar aukist á
kostnað vöru- og hráefnisnotkunar.
Ef við skoðum svo rekstrarhagnað
nánar má sjá að ein af hverjum 100
krónum sem heimilin vörðu í smá-
söluverslun 2018 var greidd út í arð.
Misvægið
Íbúðalánasjóður
(ÍLS) er í tilvistar-
kreppu. Hlutverk
sjóðsins á lána-
markaði hefur
skroppið saman
og nú felst það
einkum í því að bera
ábyrgð á „framkvæmd húsnæðis-
mála“. En ríkisstofnanir spyrna við
þegar vægi þeirra dvínar og sjá mátti
merki um þessar tilhneigingar á hús-
næðisþinginu sem Ásmundur Einar
Daðason félagsmálaráðherra stóð
nýlega fyrir. Í kynningu ÍLS birtust ný
orð yfir aldagömul fyrirbæri. Þegar
einhver byggir húsnæði á lands-
byggðinni og markaðsverð reynist
lægra en byggingarkostnaður heitir
það ekki lengur tap heldur misvægi.
Orðræða ÍLS snýst síðan um að hið
opinbera leiðrétti þetta misvægi.
Sjóðurinn deyr ekki ráðalaus.
Skildu eftir
nefndirnar
Erlendu sjóðirnir hafa sett sitt mark
á hlutabréfamarkað-
inn. Þeir komu
ekki aðeins með
fjármagn heldur
einnig framandi
hugmyndir. Til-
nefningarnefndir
náðu útbreiðslu
2018 eftir bréfaskriftir
Eaton Vance til þeirra skráðu félaga
sem sjóðir fyrirtækisins höfðu
fjárfest í. Ýmsir einkafjárfestar, til
dæmis Jón Ásgeir Jóhannesson,
höfðu þó uppi efasemdir um nýja
fyrirkomulagið og töldu það geta
grafið undan áhrifum minnihlutans.
En um leið og bylgjan hafði gengið
yfir og flest félög komið tilnefn-
ingarnefndum á fót byrjuðu erlendu
sjóðirnir að selja sig út úr íslensku
félögunum. Nefndirnar standa hins
vegar eftir enn óhaggaðar.
Gjáin gliðnar
Verðbil hlutabréfa í fjarskiptafélög-
unum hefur breikkað. Fyrir ári var
markaðsvirði Símans
um 32 milljarðar
en Sýnar um
20 milljarðar.
Þá voru 12
milljarðar sem
skildu félögin að
en eins og staðan
er í dag er markaðs-
virði Símans fimmfalt meira en
Sýnar. Það stendur nú í 50 millj-
örðum en er aðeins í eins stafs tölu
hjá Sýn, rétt tæplega 10 milljörðum.
Jón Sigurðsson, stjórnarformaður
Stoða stærsta hluthafa Símans,
getur vel við unað.
Konráð
Guðjónsson
Hagfræðingur
Viðskiptaráðs
RÁÐDEILDIN
Af hverjum 100 krónum
sem heimilin vörðu í smá-
söluverslun 2018 var ein
króna greitt út í arð.
4 . D E S E M B E R 2 0 1 9 M I Ð V I K U D A G U R10 MARKAÐURINN