Fréttablaðið - 31.12.2019, Blaðsíða 39

Nú þegar nýja árið er senn á enda er vel við hæfi að renna yfir og rýna í fyrstu mánuði leikársins sem nú er tæplega
hálfnað.
Meira virtist þó gerast utan sviðs
en á; ný sviðslistalög voru sam-
þykkt, nýr Þjóðleikhússtjóri var
ráðinn og nýútskrifaðir leikarar
settu sitt mark á leiksviðið. Þessi
f lækjugangur býður upp á að byrja
á röngum enda og fjalla fyrst um
nýtilkomna lagarammann sem
mun skilgreina sviðslistir í landinu
á komandi árum, jafnvel áratugum.
Ný sviðslistalög
Á síðasta ári varð uppi fótur og fit
þegar drög að nýjum sviðslista-
lögum, sem áttu að koma í stað
þeirra sem gilt hafa síðan 1998,
voru kynnt. Fagaðilar mótmæltu
tillögunum harðlega og hófst mikil
vinna við að lagfæra orðalag sem
var síðan samþykkt á síðasta þing-
fundi fyrir þessi jól. Margt ágætt
má finna í frumvarpinu en margt
þarf að bæta. Fyrsta setning nýju
laganna hljóðar svo: „Markmið
laga þessara er að efla sviðslistir á
landinu öllu, marka heildarramma
fyrir málefni sviðslista og búa þeim
hagstæð skilyrði.“ Fjármagn til sjálf-
stæðra leikhópa hefur staðið í stað
síðastliðin ár og samkvæmt nýj-
ustu fjárlögum mun því ekki verða
breytt á næstunni. Sömuleiðis er
styrkjakerfið með öllu óbreytt,
leikhópar geta einungis fengið fjár-
mögnun fyrir einstök verkefni í stað
þess að fá stuðning til lengri tíma.
Landsbyggðin líður líka fyrir óljóst
orðaval.
Stærsta breytingin varðar þjóð-
leikhúsráð sem fimm einstaklingar
skipa. Hingað til hefur ráðherra
skipað þrjá og Sviðslistasamband
tvo í ráð sem starfar fjögur ár í senn.
Núna skipa fagfélög sviðslistafólks
þrjá fulltrúa en ráðherra tvo í fimm
ár. Að sama skapi hefur stjórnunar-
rammi ráðsins verið skýrður til
muna. Svipaðar breytingar má sjá
fyrir listdansráð en þar fá fagfélög
tvö sæti á móti einu sem ráðherra
skipar. Loforðið um kynningar-
miðstöð fyrir íslenskar sviðslistir
er endurtekið í lögunum en lítið
fréttist af raunverulegum fram-
kvæmdum.
Ys og þys utan sviðs
Þann 1. nóvember bárust þær stóru
fréttir að Magnús Geir Þórðarson
hefði verið ráðinn Þjóðleikhús-
stjóri. Forvitnilegt verður að sjá
hvort hann hefur tíma til að setja
sitt mark á komandi ár og hvaða
málefni hann setur í forgang fyrstu
mánuði sína í starfi, innviði starf-
seminnar þarf að skoða gaumgæfi-
lega sem og leiðir til að lækka miða-
verð, eitthvað sem Borgarleikhúsið
þarf að skoða líka.
Bíó Paradís hefur sinnt miklu
fumkvöðlastarfi síðastliðin ár og
sýnt upptökur af fjölbreyttum sýn-
ingum á fjölum leikhúsa í London.
Sömuleiðis eru Sambíóin í Kringl-
unni að sýna upptökur frá Met-
óperunni í New York. Hápunktur-
inn var að sjá Dísellu Lárusdóttur
leika stórt hlutverk í Akhnaten eftir
Philip Glass. Alltof fáir áhorfendur
gera sér ferð á þessar sýningar.
Áhugafólk um menningu er hvatt
til að mæta.
Eftirtektarverðar sýningar
En klárlega eru það leiksýningar
landsins sem mynda leikárið og
listafólkið sem vinnur hörðum
höndum við að sviðsetja verkin.
Vandamálið er að því miður var
lítið um framúrskarandi sýningar
þetta haust. Leikárið byrjaði þó
með óvæntum hætti þegar sjálf-
stæði rokksöngleikurinn We Will
Rock You, sem leikstýrt var af Vigni
Rafni Valþórssyni, var frumsýndur
í Háskólabíói. Er von á f leiri sjálf-
stæðum sýningum á slíkum skala?
Ný íslensk leikrit ollu vonbrigð-
um. Bæði Þjóðleikhúsið og Borgar-
leikhúsið verða að endurskoða sínar
áherslur, finna leiðir til að taka
framfaraskref í þessum málaflokki.
Aftur á móti voru nokkrar sýn-
ingar, sem voru ójafnar að gæðum
en sýndu bæði djörfung og húmor.
Endurminningar valkyrju, runnin
undan rifjum fjöllistahópsins End-
urnýttar væntingar, kom skemmti-
lega á óvart. Þar gerðu dragdrottn-
ingar, í hlutverki Brynhildar, áhlaup
á svið Tjarnarbíós, sem hefur verið
að styrkja stöðu sína sem verndari
sjálfstæðu senunnar. Sýningin
Engillinn í Þjóðleikhúsinu, byggð á
verkum Þorvaldar Þorsteinssonar,
á líka skilið sérstakt hrós fyrir að
færa áhorfendum íslenska nýklassík
í frumlegum búningi. Metnaðarfull-
ar barnasýningar settu líka svip á
síðastliðna mánuði. Áhugaverðastar
eru Galdragáttin og þjóðsagan sem
gleymdist, Mamma klikk! og Jóla-
ævintýri Þorra og Þuru sem spretta
upp úr sjálfstæðu senunni.
En Atómstöðin í Þjóðleikhús-
inu var fremst í f lokki, djarf lega
leikstýrt af Unu Þorleifsdóttur í
splunkunýrri leikgerð Halldórs
Laxness Halldórssonar. Ebba Katrín
Finnsdóttir stimplaði sig rækilega
inn sem spennandi leikari í hlut-
verki sínu sem Ugla. Eitur, í leik-
stjórn Kristínar Jóhannesdóttur,
sýndi líka að prjállaus nálgun í
bland við gríðarlega sterkan leik
þjónar stundum textanum best.
Nýtt ár og framtíðin
En nú er nýtt ár að hefjast og jan-
úarmánuður býður upp á mjög
spennandi sýningar. Vanja frændi,
eftir Anton Tsjekhov, í leikstjórn
Brynhildar Guðjónsdóttur, sem
sló aldeilis í gegn á síðasta ári með
Ríkharði III, verður á fjölunum í
Borgarleikhúsinu. Stuttu seinna
má sjá Helgi Þór rofnar eftir Tyrfing
Tyrfingsson, eitt frambærilegasta
leikskáld þjóðarinnar, í sama húsi.
Stærsta sýning Leikfélags Akureyr-
ar verður svo frumsýnd í mánaðar-
lok en þar er á ferðinni bandaríski
rokksöngleikurinn Vorið vaknar,
byggður á þýsku leikriti Frank
Wedekind.
Borgarleikhúsið tók stórt stökk
inn í samtímann og hefur nú gert
valdar sýningar aðgengilegar á
pólsku og ensku í gegnum smáforrit.
Vonandi er þetta merki um breytta
tíma í leikhúsum landsins því að
löngu er kominn tími til að virkja
nýja og alþjóðlega áhorfendur. Slíkt
getur einungis verið íslensku sviðs-
listafólki til framdráttar.
Borgarleikhúsið er nú þegar byrj-
að að kynna sýningar næsta leikárs,
þar ber hæst endurkomu leikstjór-
ans Þorleifs Arnar Arnarssonar, sem
hefur verið að gera mjög góða hluti
erlendis, til Íslands með Rómeó og
Júlíu í farteskinu. Þjóðleikhúsið er
óskrifað blað eins og áður er nefnt.
Að lokum
Líkt og með nýju sviðslistalögin þá
er margt ágætt að finna á síðast-
liðnum mánuðum en við getum gert
miklu betur. Ekki dugar að sætta sig
við meðalmennskuna. Markið þarf
að setja hátt til að koma leiklistinni
á hærra plan. Hæfileikarnir eru
svo sannarlega til staðar. Með sam-
eiginlegu átaki og samfélagslegum
stuðningi er allt hægt.
Gleðilegt nýtt ár!
Sigríður Jónsdóttir
Ys, þys og þóf í íslenskum sviðslistum
Ný sviðslistalög og nýr Þjóðleikhússtjóri en ný íslensk leikrit ollu vonbrigðum.
Barnasýningar voru metnaðarfullar og fleiri sýndu djörfung á fyrri hluta leikársins.
„Ebba Katrín Finnsdóttir stimplaði sig rækilega inn sem spennandi leikari í hlutverki sínu sem Ugla.“ Oddur Júlíusson lék heitmanninn. FRÉTTABLAÐIÐ/VALLI
„Hápunkturinn var að sjá Dísellu Lárusdóttur leika stórt hlutverk í Akhna-
ten eftir Philip Glass,“ segir í dómi um sýningar í breskum leikhúsum sem
Bíó Paradís kemur á framfæri hér á landi. FRÉTTABLAÐIÐ/STEFÁN KARLSSON
LEIKLISTARANNÁLL
3 1 . D E S E M B E R 2 0 1 9 Þ R I Ð J U D A G U R34 M E N N I N G ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
MENNING