Skessuhorn - 23.01.2019, Blaðsíða 12

MIÐVIKUDAGUR 23. JANÚAR 201912
leið að unglingarnir okkar eru að
missa úr of mikinn svefn. Þeir bæta
þennan svefn að hluta til upp um
helgar en slíkt svefnmynstur er
ekki gott til lengri tíma og hefur í
raun svipuð áhrif á okkur og þotu-
þreyta,“ segir Kristjana. Hún segir
of lítinn svefn geta haft víðtæk áhrif
á heilsu fólks og þá sérstaklega á
unglinga sem eru að taka út mik-
inn þroska. „Augljósar afleiðing-
ar svefnleysis eru auðvitað þreyta,
vanlíðan og pirringur. Sýnt hefur
verið fram á tengsl milli seinkaðr-
ar líkamsklukku og alvarlegri kvilla
eins og depurðar og þunglyndis en
líkamsklukkan lagar líkamsstarf-
semi okkar að ólíkum tímum dags.
Hún hefur áhrif á hegðun, magn
hormóna, líkamshita, efnaskipti
og svefn. Of lítill svefn getur líka
haft í för með sér afleiðingar eins
og ofþyngd, hjarta- og æðasjúk-
dóma, sykursýki, hækkaðan blóð-
þrýsting, óreglulegan sykurbúskap
og fleira,“ segir hún.
Vill breyta klukkunni
og seinka skólabyrjun
Spurð hvort breytt klukka myndi
skipta máli fyrir svefn barna og
unglinga segist hún fullviss um það
myndi skipta sköpum. „Sérstaklega
fyrir unglingana,“ svarar hún. „Mín
tilfinning er að það sé meira utan-
umhald um svefn yngri barna og
þeirra háttatími er fyrr á kvöldin en
þrátt fyrir það eiga mörg börn í erf-
iðleikum með að sofna og með svefn
almennt. En unglingar eru að fara of
seint að sofa.“ Gæti ekki verið nóg
að fræða almenning betur um mikil-
vægi svefns og hvernig hægt væri að
fá unglinga til að fara fyrr að sofa?
„Það er eitthvað sem við erum alltaf
að gera og þurfum að sjálfsögðu að
halda áfram að leggja áherslu á. En
að mínu mati er það ekki nóg. Mín
skoðun er sú að við ættum að leið-
rétta klukkuna og færa skóladaginn
hjá unglingum aðeins aftar. Ég held
að mesti ávinningurinn væri á því.
En það er spurning að byrja á einu í
einu,“ svarar Kristjana. „Þegar ung-
lingarnir eru að vakna klukkan sjö á
morgnana vantar þá kannski tvo til
þrjá klukkutíma upp á að hafa náð
fullum svefni, það er mikill tími.
Það má því alveg gera ráð fyrir því
að þau séu jafn lengi að koma sér
í gang. Þetta dregur úr afköstum
þessa fyrstu klukkutíma dagsins og
hefur áhrif á námsárangur.“
Íslenskir unglingar
sofa minna en jafn-
aldrar í Evrópu
„Ég tel að ein af ástæðum þess að
fólk fari ekki bara fyrr að sofa sé sú
að líkamsklukkan þeirra er ekki til-
búin fyrir svefn. Alþjóða heilbrigðis-
stofnunin gerði úttekt á svefni ung-
linga í Evrópu og slík úttekt hef-
ur einnig verið gerð hér á landi. Ís-
lenskir unglingar virðast fara seinna
að sofa en unglingar í öðrum Evr-
ópulöndum en fótaferðatíminn er
sá sami. Ég held að líkamsklukkan
sé eitt af því sem geti skýrt þenn-
an mun,“ segir Kristjana og bætir
því við að margir þættir ráði því þó
hversu seint unglingar fari að sofa.
„Að breyta klukkunni mun vissulega
ekki leysa vandann að öllu leyti en
ég trúi því að það myndi hafa tölu-
verð áhrif á svefn barna og unglinga.
Skjátími barna hefur líka mikil áhrif
en fólk ætti almennt ekki að horfa
á skjái í að minnsta kosti klukku-
stund fyrir háttatíma,“ segir Krist-
jana og útskýrir að birtan frá skjáum
villi um fyrir líkamsklukkunni. „Lík-
amsklukkan okkar stýrist af sólar-
ljósinu og fyrri part dags er blátt ljós
ríkjandi. Á kvöldin færist það yfir í
rautt ljós. En birtan frá skjáunum
er blá og vekur okkur upp og hef-
ur það áhrif á melatónínhormónið
sem stuðlar að því að okkur syfjar á
kvöldin og gefur okkur skilaboð um
hvenær sé kominn tími á svefn. En
það er ekki bara birtan heldur líka
tækið sjálft sem örvar okkur og ger-
ir okkur erfitt fyrir að sofna,“ segir
Kristjana.
Heilsufarslegur ávinn-
ingur trompar
Ekki eru allir á einu máli um að
breyta eigi klukkunni og geta
ástæður fyrir því verið margar. Ein
þeirra gæti verið styttri birtutími í
lok dags sem gæti haft áhrif á tóm-
stundir og útiveru. „Vissulega gæti
breyting á klukkunni kostað það
að fólk geti síður spilað golf eða
grillað í kvöldsólinni á vorin og
haustin. En að mínu viti tromp-
ar ávinningurinn á heilsu barna og
unglinga, og okkar allra, þau rök
að við getum kannski ekki spilað
golf jafn lengi,“ segir Kristjana. En
gæti styttri birtutími seinni partinn
haft neikvæð áhrif á tómstundir og
íþróttaiðkun barna? „Það er talað
um að birtustundum á milli klukk-
an þrjú og níu seinni partinn fækki
um 13% en að sama skapi myndi
birtustundir á morgnana aukast
um 13% sem þýðir að börn væru
að mæta í skólann í björtu stærsta
hluta ársins. Þau væru að fara í frí-
mínútur í björtu og það væri enn
bjart að skóladegi loknum. En
varðandi tómstundir þá eru þær
flestar stundaðar innandyra á vet-
urna eða á upplýstum svæðum. Ég
hef því engar sérstakar áhyggjur af
því að börn og unglingar myndu
síður æfa íþróttir eða stunda tóm-
stundir þó klukkunni verði breytt,“
svarar Kristjana.
arg
Folaldasýning verður haldin í Söð-
ulsholti á Snæfellsnesi laugardag-
inn 26. janúar og hefst klukkan 13.
Keppt verður í kynjaskiptum flokk-
um og gestir velja fallegasta folald-
ið. Hver skráning kostar þúsund
krónur og er hægt að skrá hjá Ein-
ari í síma 899-3314 eða hafa sam-
band á einar@sodulsholt.is. Sýning-
in er opin öllum. Við skráningu þarf
að gefa upp nafn, lit, fæðingarstað,
foreldra, ræktanda og eiganda. „Að
þessu sinni ætlum við að biðja fólk
að reyna stilla fjöldanum í hóf og að
hver ræktandi sé ekki að koma með
fleiri en 3-4 folöld,“ segir í tilkynn-
ingu.
„Skráningargjald greiðist inn á
0354-26-4027 og kt 540999-2019.
Síðasti skráningardagur er fim-
mtudaginn 24. janúar. Aðgangseyrir
er 1000 krónur og innifalið í því eru
kaffiveitingar, frítt fyrir 12 ára og
yngri og auðvitað vonumst við til að
sjá sem flesta. Góð hugmynd að ge-
stir hafi með sér létta tjaldstóla til að
geta hvílt lúin bein,“ segir í tilkyn-
ningu frá Söðulsholti. mm
Folaldasýning fram-
undan í Söðulsholti
Á ríkisstjórnarfundi 21. desember
síðastliðinn var samþykkt að birta
í samráðsgátt Stjórnarráðs Íslands
greinagerðina „Staðartími á íslandi
– stöðumat og tillögur“. Í grein-
gerðinni var skoðað hvort ætti
að færa staðartíma nær sólartíma
miða við hnattræna legu lands-
ins. „Rannsóknir sýna að nætur-
svefn Íslendinga er almennt séð of
stuttur en slíkt getur verið heilsu-
spillandi og haft áhrif á námsár-
angur og framleiðni í atvinnulíf-
inu. Sérstaklega er þetta áhyggju-
efni vegna barna og ungmenna.
Ein líkleg skýring er að klukkan sé
ekki í samræmi við legu landsins,“
segir í tilkynningu frá Stjórnar-
ráðinu. Nú stendur almenningi til
boða að fara inn á samráðsgátt og
tjá sig um sín sjónarmið um breyt-
ingu klukkunnar og settir hafa ver-
ið fram þrír kostir. Fyrsti kostur-
inn er að klukkan verði óbreytt
og áfram einni klukkustund fljót-
ari en miðað væri við hnattstöðu.
Þá er fólk hvatt til að fara fyrr að
sofa á kvöldin. Annar valmöguleik-
inn er að klukkunni verði seinkað
um eina klukkustund og verði þá í
samræmi við hnattstöðu landsins.
Þriðji valmöguleikinn er að klukk-
an verði áfram óbreytt en að skól-
ar og jafnvel fyrirtæki hefji starf-
semi seinna á daginn. Hægt verður
að skila inn umsögn til 10. mars og
hafa nú þegar ríflega 1100 manns
skilað umsögn.
Alvarlegar afleiðingar
skorts á svefni
Breyting á klukkunni er sögð hafa
sérstaklega mikil áhrif á unglinga
og ungt fólk sem ekki sefur nóg.
Skessuhorn heyrði því í Kristjönu
Kristinsdóttur, skólasálfræðingi í
Grundaskóla á Akranesi, og heyrði
hvað hún hafði að segja um breyt-
ingu á klukkunni og svefn barna og
unglinga.
„Það er mikið áhyggjuefni hversu
lítið ungt fólk sefur. Í nýlegum ís-
lenskum rannsóknum kemur í ljós
að unglingar á Íslandi eru að sofa
að meðaltali um sex klukkustundir
á nóttu í miðri viku. Það er mælt
með því að þeir sofi um átta til tíu
klukkustundir svo það gefur auga
Of lítill svefn hefur víðtæk áhrif á heilsu okkar
Kristjana Kristinsdóttir skólasál-
fræðingur vill að klukkan verði leið-
rétt. Ljósm. aðsend