Hugur og hönd - 01.06.2000, Síða 46

skýra hönnunarhugtakið og tími
var kominn til - eins og nemend-
ur sögðu - að fara að gera eitt-
hvað! I héraðinu er sútunarverk-
smiðja sem framleiðir sjávarleður,
þ.e. sútað roð og töluverður áhugi
á að nýta þetta hráefni. Hver nem-
andi fékk tvö stykki af sútuðu roði
og þau fyrirmæli að koma með til-
lögu að hlut þar sem sjávarleðrið
væri notað annaðhvort eitt sér eða
með öðru. Tillöguna þurfti að
teikna upp og breyta í snið til að
sníða sjávarleðrið. Ur þessu varð
nokkuð fjölbreytt framleiðsla;
pennaveski, taska fyrir nálar og
prjóna, minipils ofl. En hvernig
sem hlutirnir tókust þá fóru nem-
endur af þessu námskeiði með
skýra mynd af því hvaða mögu-
leika þetta hráefni, sem framleitt
er á þeirra heimaslóð, gefur.
Annað verkefni sem ég hef not-
að í sveitaskóla er að láta nemend-
ur gera kort af byggingum heima
hjá sér, skrá byggingarefnin og
finna nánari upplýsingar um elstu
og yngstu bygginguna. Þá kemur
í ljós hvernig tæknin og bygging-
arlagið hefur þróast og líka vakna
spurningar um það af hverju svo
margir byggja á sama tíma - sem
er í raun hagfræðilegt atriði og við
fáum ekki svar við en ákaflega
fróðlegar umræður. I framhaldi af
þessum hluta fara nemendur í
nánari vinnu með valda bygg-
ingu, teikna hana upp og gera síð-
an tillögur að breytingum. Þar
kemur upp spurningin um varð-
veislu gamalla húsa og hvað þarf
að hafa í huga við breytingar. Lok
verkefnisins eru mismunandi eftir
aldri, módelsmíði af húsi eða
frjálsari myndræn útfærsla.
En hvað er þessum verkefnum
sameiginlegt? Jú, þau byggjast öll
á heimavinnu nemenda við upp-
lýsingaöflun í nánasta umhverfi
og við tillögugerð og hönnun. Hér
kemur kennarinn ekki með
vinnulýsingu að hlut sem nem-
andinn á að gera, sú uppskrift
verður til í framhaldi af athugun
nemandans á því fyrirbæri sem er
verið að fjalla um. Von mín er sú
að þessir krakkar líti á byggingar-
sögu sinnar heimasveitar með
meira stolti og þegar þau fara að
byggja þá hafi þau forsendur til að
hugsa þá framkvæmd í sögulegu
samhengi.
Menning og lífsleikni
En hvers vegna er þetta mikil-
vægt? Er meiningin að unga fólk-
ið fari allt að stunda menningar-
tengda ferðaþjónustu eða að
byggja sér torfbæi um allar sveit-
ir? Nei, ástæðan er önnur og djúp-
stæðari. Fræðsla um menningu
síns nánasta umhverfis er snar
þáttur í því að byggja upp lífs-
leikni - sem nú er skilgreind sem
mikið áhersluatriði í skólastarfi.
Það að þekkja og meta sitt nánasta
umhverfi er hluti af sterkri sjálfs-
mynd sem aftur er grundvöllur
lífsfyllingar. Það skiptir fólk máli
að vita hvaðan það kemur, hvað
formæður og forfeður þess gerðu
og hver er þeirra sérstaða í samtíð-
inni. An slíkrar meðvitundar eiga
orð skáldsins Jóhanns Sigurjóns-
sonar, úr ljóðinu Heimþrá, við
næstu kynslóð:
Reikult er rótlaust pangið,
rekst pað um víðan sjá.
Straumar og votir vindar,
velkja pví til og frá.
Þessar ljóðlínur og tenging
þeirra við hugsunina um uppruna
og menningararf er sérlega mikil-
væg í samtímanum, sem einkenn-
ist af miklum fólksflutningum og
hreyfanleika í lífi og starfi.
Öld aðkomumannanna
Það má segja að við lifum á öld að-
komumannanna. Fólksflutningar
milli heimsálfa og milli landshluta
hafa sjaldan verið meiri. Fólk ferð-
ast mikið bæði til skemmtunar og
vegna atvinnu sinnar og fólk flytur
búferlum milli staða í leit að bætt-
um lífsskilyrðum. Nú er einnig al-
gengt að fólk sinni störfum á stöð-
um þar sem það býr ekki - hefur
jafnvel ekki heimsótt, svo er netinu
og tölvuvæðingunni fyrir að þakka.
Við þessar aðstæður er mikil-
vægt fyrir hvern einstakling að
þekkja sinn uppruna, sína sér-
stöðu, sín gildi og hafa þau sem
viðmið við að skynja og meta þau
fjölbreyttu áhrif sem hann verður
fyrir á lífsleiðinni. Þetta er sú kjöl-
festa sem einstaklingurinn þarf til
að geta stýrt sinni vegferð, tekið
fullan þátt í upplýsingasamfélag-
inu og nýtt sér markvisst það sem
það hefur að bjóða án þess að
verða ráðvilltur.
Skagfirðingurinn sem heldur út
í heiminn með staðgóða þekkingu
á byggingarlagi í sinni heimasveit
á auðvelt með að skilja skyldleika
gamla fjóssins heima við norska
stafkirkju og ef honum auðnast að
dást að haglegum hleðslum
Inkanna í Perú skilur hann það af-
rek enn betur þegar hann hugsar
til forfeðranna við sínar vegg-
hleðslur. Það er ekki þar með sagt
að hann sé fullur þjóðerniskennd-
ar - honum eru hlutirnir einfald-
lega ekki jafn framandi og óskilj-
anlegir þegar hann áttar sig á að
allir grundvallarþættir menningar
og mannlífs voru allt í kringum
hann frá blautu barnsbeini - þó
það hafi ekki verið ein einasta
mynd úr Skagafirði í mannkyns-
sögubókinni hans.
Með það sjálfsöryggi sem sterk
sjálfsmynd og þekking á eigin
menningu veitir, eru ungu fólki
allir vegir færir. Þannig getur það
tekið upplýstar ákvarðanir um líf
sitt; um atvinnu, búsetu og fjöl-
skylduhagi. Þannig er menningar-
arfurinn lifandi verðmæti í lífs-
leikni þeirra sem hans njóta.
Guðrún Helgadóttir.
Ljósmyndir: Hadda.
46 Hugur og hönd 2000