Bændablaðið - 07.07.2016, Side 35

35Bændablaðið | Fimmtudagur 7. júlí 2016
Dúnhreinsunin ehf.
Við Axarhöfða,
110 Reykjavík
Sími 892 8080
Með nýjum viðskiptasamböndum okkar hefur
spurn eftir íslenskum æðardúni aukist og
verðmæti hans sömuleiðis. Nú þurfum við aukið
magn til hreinsunar og sölu og borgum fyrir vikið
hærra verð en fyrr.
Við greiðum 215-220 þúsund krónur fyrir hvert
kíló af fullhreinsuðum æðardúni og hvetjum
bændur til að hafa samband við okkur sem fyrst.
DÚNN
HÆKKAR
DUNHREINSUNIN
Afrakstur vorsins
Nú er liðið hjá sauðfjárbændum
áfallalausasta vor veðurfarslega
sem þeir hafa upplifað um mjög
langt árabil. Ég vil meira að segja
fullyrða að á sumum svæðum
landsins séu menn komnir mjög
til ára sinna sem muna hraðari
breytingar á gróðri í úthaga en
þær sem víða mátti sjá fyrri helm-
ing júní í ár.
Sumarið 2015 hafði skilað bænd-
um víða um land gæðameira fóðri en
oft áður. Þegar þetta tvennt lagðist
saman var útkoman í vor góð. Ég
leyfi mér að fullyrða að afurð þessa
nú um mánaðamótin júní-júlí er
þroskameiri og fallegri lambahjörð
nánast um allt land en dæmi mun að
finna um áður.
Með þannig fjársjóð í höndunum
er full ástæða til að velta örstutt fyrir
sér hvernig hann verði best nýttur.
Nú er óráðin veðrátta tveggja til
þriggja mánaða sem miklu ræður
um endanlega útkomu fjárbúanna
í haust. Það er ekki á færi neins að
segja fyrir um það. Hugleiðingar
þær sem hér fylgja eru því allar með
þeim fyrirvara. Augljóslega óskum
við öll sem mestra árgæsku áfram.
Verði veðrátta í meðallagi er ekki
ólíklegt að síðsumars geti afréttir á
sumum landsvæðum farið að tapa
fóðurgildi sínu mögulega nokkuð
snemma og þó frekar hraðar en oft
þegar þær breytingar byrja. Í öllu
falli er glapræði á þessari stundu
að gera ráð fyrir árgæsku haustsins
2015. Á mörgum stöðum á landinu
var hins vegar snjór í fjöllum með
meira móti og þar mun beit í háfjöll-
um halda fóðurgildi sínu eins og
bændur á slíkum svæðum þekkja.
Þar eru það fremur síðsumarhret
sem hrekja fé úr háfjöllum sem
þyrfti að bregðast við. Í öllu falli er
óráð annað en að reikna með að beit-
argildi síðsumarbeitar í úthaga geti
orðið breytilegri en gerist í meðalári.
Á svæðum þar sem úthagabeit
fer að tapa næringargildi sínu fyrst
er meiri ástæða en oftast að fylgjast
vel með þeim breytingum og bregð-
ast við þeim á viðeigandi hátt. Þetta
er vegna þess að hin vænu og fal-
legu lömb sem þar verður að finna
gera kröfur bæði til meiri beitar að
magni vegna þroska síns og ekki
síður næringarríkari gróðurs en oft
áður vegna þess að vöxtur þeirra
verður kominn lengra en áður og
við þær aðstæður þarf einfaldlega
kraftmeira fóður til að fá fram við-
bótarvöxt en hjá rýrum lömbum.
Á þessum svæðum verða bændur
því í haust að vera meira vakandi
fyrir að flýta haustsmölunum en oft
hefur verið.
Minni þörf fyrir að bata
sláturlömb
Af því sem sagt er leiðir einnig hjá
þeim bændum sem í haust ætla eins
og oft áður að byggja á haustbötun
verða kröfurnar meiri. Ástæða er að
sjálfsögðu að benda á það að verði
sumarið skapfellt þá ætti þörfin fyrir
að bata sláturlömbin víða að verða
umtalsvert minni en áður hefur
verið. Þeir sem hins vegar hafa
sterka búskaparhefð og kunnáttu
mikla munu að sjálfsögðu beita
haustbötum áfram að einhverju
leyti. Þeim er hins vegar ástæða til
að benda á að lömbin þeirra eins og
önnur lömb gera meiri fóðurkröfum
en oft og við því verður að bregð-
ast. Þetta er við þessa búskaparhætti
einkar mikilvægt verði lömbin farin
mjög að hægja á vexti þegar þau
koma af úthaganum vegna þess að
hættan á að þau leggist þá í fitu-
söfnun hefur stóraukist taki ekki
við kröftug beit á ræktaða landinu.
Fitusöfnun lambanna á þeim tíma
mun seint skila fjærbændum mikl-
um tekjum.
Mikilvægi ómsjármælinga í
ræktunarstarfinu
Minnist þá á þann þátt í öllum þess-
um verkferli sem ég tel mig þekkja
betur en aðra. Þeir bændur sem sinna
ræktunarstarfi á eigin búi hafa mikla
hefð í því að láta ómsjármæla og
stiga vissan hluta lamba áður en
val ásetningslambanna fer fram.
Full ástæða er til að hvetja alla sem
ræktun sinna að gera það af sama
krafti eða jafnvel betur en áður hefur
verið gert. Við sem þekkjum þetta
starf best vitum til viðbótar að bestu
niðurstöðurnar til að velja eftir fást
við mælingar strax þegar lömbin
koma af fjalli. Þetta minnir bænd-
ur á að panta ómælingar snemma
og marga að láta framkvæma þær
mun fyrr að haustinu en venjan
hefur verið. Ómsjármælingar mikið
eftir 10. október ættu ekki að sjást
lengur nema hjá þeim bændum sem
byggja sína dilkakjötsframleiðslu á
mikilli og góðri haustbötum. Þeir
menn eiga áfram að vera með sínar
mælingar eins stuttu fyrir slátrun
lambanna og líflambavalið leyfir.
Bréfaskipti Bjarna
Guðmundssonar og Halldórs
Pálssonar
Sem millispil í þessum pistli langar
mig örlítið að segja frá bréfaskiptum
Bjarna Guðmundssonar þá kaup-
félagsstjóra á Höfn í Hornafirði
og Halldórs Pálssonar sem þá var
landsráðunautur í sauðfjárrækt um
1950. Þeir ræða flest málefni sauð-
fjárræktar á þessu svæði (Austur-
Skaftafellssýslu) á þeim tíma. Þá
voru dilkar almennt rýrir á þessu
svæði. Það hefur síðan gerbreyst
með ræktunarbyltingu í tún- og
grænfóðurrækt. Samt má velta því
fyrir sér hvort þeir sáu ekki ef til
vill enn lengra fram í tímann en
við mörg sem varla sjáum framfyr-
ir tærnar á okkur. Þeir velta fyrir
því hvers vegna á þessu svæði með
sauðburð og vorkomu fyrr en á flest-
um öðrum svæðum landsins væri
ekki mesta framleiðsla hérlendis á
sumarmarkað dilkakjöts. Þeir voru
sammála um að einhvers staðar væri
brotinn hlekkur í framleiðsluferlinu.
Nú vil ég biðja ágæta vini mína á
þessu svæði að velta þessu aðeins
fyrir sér. Er mögulega enn einhver
ófundinn brotinn hlekkur? Er ekki
eitthvað sem ástæðra er til að skoða
betur þegar á þessu besta gróður-
svæði landsins hefur verið erfiðara
en annars staðar að koma slátrun í
fullan gang að haustinu og dilkar
eru líklega færðir eldri á blóðvöll
að haustinu en í nokkru öðru héraði?
Sjónarmið afurðastöðva
og bænda
Þá langar mig að snúa mér að hinni
hlið málsins sem eru afurðastöðv-
arnar. Ég vil staðhæfa að nú sé
vegna hinna jákvæðu aðstæðna eftir
vorið auðveldara en nokkru sinni
áður að láta sjónarmið afurðastöðva
og bænda mætast. Að lokum er það
líklega það sem skiptir sauðfjár-
framleiðsluna meginmáli.
Á síðustu áratugum hefur starfs-
umhverfi afurðastöðvanna breyst
með ólíkindum hratt. Fyrir rúmum
þrem áratugum voru enn mörg
sláturhús vítt um land. Mörg þeirra
voru að vissu leyti rekin sem hluti
af samfélagsgrunni. Sú tíð er liðin.
Ekkert segir að lítil sláturhús eigi
ekki áfram fullan rétt á sér. En þá
er það til að sinna ákveðinni eftir-
spurn nýs markaðar eins og slátur-
húsið í Seglbúðum. Flest bendir til
að þróunin muni kalla á fleiri slík
fyrirtæki á næstu árum. Eðlis þeirra
vegna geta þau hins vegar aldrei
orðið burðarásar afurðastöðva
í sauðfjárframleiðslu af þeirri
stærðargráðu sem nú er í landinu.
Það verða áfram þær tiltölulega
stóru einingar sem fyrir hendi eru.
Þær starfa á hörðum samkeppnis-
grundvelli og sú starfsemi hefur því
miður ekki verið að skila eigendum
sínum, sem oftar en ekki eru bændur
sjálfir, gulli og grænum skógum.
Það eitt að meira og meira hefur
færst í vöxt að mönnun þessara fyr-
irtækja byggir á erlendu vinnuafli
ætti að sýna að tæplega getur það
verið skynsamlegt að reksturinn
sé aðeins á litlum hluta mögulegra
afkasta fyrstu viku sláturtíðar vegna
þess að fé fæst ekki til slátrunar.
Það ætti að vera ljóst að fæstum
geta slík vinnubrögð verið til góðs
nema mögulega einhverju af hinu
aðfengna vinnuafli sem slappað
getur af á fullum launum.
Gæði kjötsins í hámarki
Hin vænu lömb sem þið bændur
eigi núna í stærri hópum en nokkru
sinni áður á að gera ykkur mögu-
legt að skila í haust til slátrunar
lömbum af sama vænleika og
undangengin ár þó nokkru yngri
en áður hefur verið. Gæði kjöts-
ins sem þannig fæst ætti að vera í
hámarki. Auk þess þá bjóða afurða-
stöðvarnar, í öllu falli þær sem
gefið hafa út verðlista, betra álag
á fyrstu vikum slátrunar í haust en
oft hefur verið.
Mín skoðun er að bændum beri
að gera allt sem í þeirra valdi stend-
ur til að koma sem best til móts við
óskir afurðastöðvanna síðsumars
og í haust. Hið góða forskot vor-
mánaðanna gefur ykkur betra tæki-
færi til þess en nokkru sinni. Fátt
bendir til að markaðurinn í haust
kalli á aukna dilkakjötsframleiðslu
að magni til. Þess vegna ætti mar-
mið bænda í haust að vera að skila
óbreyttu magni til slátrunar í haust.
Það kemur hins vegar af lömbum
sem eru allnokkrum dögum yngri
en sláturlömbin undanfarin haust.
Gæðin verða þá um leið meiri en
áður. Þetta getið þið, bændur, ef
allir leggjast á eitt og líklegt er að
það styrki sauðfjárræktina í bráð
betur en nokkuð annað.
Jón Viðar Jónmundsson
LBHÍ − jvj111@outlook.com
Ljósmynd / ÁÞ Á Íslandi í 15 ár - 10 ára verksmiðjuábyrgð
Á Íslandi eru 2,6 ha gólfbita frá Andersbeton
Gólf - Einstök hönnun
léttari - sterkari -
hreinsa sig betur - hálkuvörn
Þolir 4000kg öxulþunga
www.andersbeton.com
G. Skaptason, Starengi 13, 800 Selfoss. Sími 481 1020
gsm 893 4334, netfang: gskapta@internet.is
Sala og ráðgjöf Norðurlandi: Benedikt Hjaltason,
Akureyri. Sími 894 6946, netfang: bigben@simnet.is