Bændablaðið - 24.05.2018, Blaðsíða 38

38 Bændablaðið | Fimmtudagur 24. maí 2018
Francesco Cassani var
undrabarn og frumkvöðull
þegar kom að hönnun
og smíði dráttarvéla.
Tvítugur smíðaði hann
fyrstu dísildráttarvélina
ásamt bróður sínum. Árið
1942 stofnuðu þeir SAME
sem í dag er hluti af SAME
Deutz-Fahs, eins stærsta
dráttarvélaframleiðanda
í heimi.
Þrátt fyrir að Francesco
Cassani sé ekki jafnþekkt nafn og
Harry Ferguson og Henry Ford í
heimi dráttarvélaframleiðslu var
hann undrabarn og frumkvöðull
þegar kom að vélahönnun og
smíði dráttarvéla.
Árið 1942 stofnuðu ítölsku
bræðurnir Francesco og Eugenio
Cassani dráttarvélaframleiðslu-
fyrirtækið Società Accomandita
Motori Endotermici, skammstafað
SAME.
Smíðaði fyrstu
dísildráttarvélina tvítugur
Francesco fæddist skömmu
eftir aldamótin 1900 og fyrsti
mótorinn sem hann smíðaði
var flugvélamótor. Tæplega
tvítugur að aldri hóf hann að
gera tilraunir með dísilvélar sem
var það nýjasta nýja á þeim tíma.
Bræðurnir smíðuðu sinn fyrsta
traktor 1927 sem fékk heitið
Cassani 40. Jafnframt því
að vera fyrsta ökutæki með
dísilvél sem smíðað var utan
Þýskalands var það fyrsta
dísildráttarvélin.
Vélin var tveggja strokka
á fjórum stálhjólum, 40
hestöfl við 550 snúninga
á mínútu. Traktorinn var
fjögurra gíra, þrír áfram
og einn aftur á bak og
náði fimmtán kílómetra
hámarkshraða.
Aðdragandi SANE
Bræðurnir hófu að kanna
möguleikann á að fjöldaframleiða
dráttarvélar árið 1942 og
sama ár stofnuðu þeir SAME.
Þremur árum eftir lok
heimsstyrjaldarinnar síðari, 1948,
settu þeir fyrstu dráttarvélina á
markað, þriggja hjóla smátraktor
sem kallaðist Trattorino
Universale.
Traktorinn þótti ódýr og
fjölhæfur en klunnalegur í
notkun. Vélin var tíu hestöfl
og gekk fyrir parafíni og með
einfalda lyftu. Trattorino
Universale var fyrsti traktorinn
í heimi með snúningssæti fyrir
ökumanninn.
Árið 1952 setti fyrirtækið á
markað fyrstu fjórhjóladrifnu
dísildráttarvélina, DA 25. Sú
dráttarvél var tveggja strokka,
25 hestöfl og loftkæld. Sex árum
síðar kynnti fyrirtækið til leiks
beltadráttarvél sem byggði
á grunnhugmynd Ferguson.
Francesco bar mikla
virðingu fyrir Harry
Ferguson og leit reyndar
á hann sem sinn eina
keppinaut þegar kom að
hönnun og smíð dráttarvéla.
Útþensla SANE
Snemma á áttunda áratug
síðustu aldar keypti
SANE traktorsdeild
Lambourghini. Árið
1979 bættist svissneski
drát tarvélaframleiðandinn
Hürlimann í safnið og nafni SAME
breytt í SAME-Lambourghini-
Hürlimann, skammstafað SLM.
Rekstrarerfiðleikar
Efnahagssamdrátturinn á níunda
áratug síðustu aldar reyndist
SLM erfiður en fyrirtækið stóð
þrengingarnar af sér.
Snemma árs 1995 keypti SLM
þýska dráttarvélaframleiðandann
Deutz-Farh og var nafni SLM
breytt í SDF, SAME Deutz-Farh.
Í dag er SDF einn stærsti
dráttarvélaframleiðandi í heimi.
Það framleiðir dráttarvélar víða
um heim og er með söluskrifstofur
víða, þar á meðal á Íslandi.
Haft er eftir Francecco Cassini
að SAME hafi ekki verið stofnað
til að græða peninga heldur til að
færa Ítalíu virtan iðnað. /VH
Cassani - fyrsta dísil-
dráttarvélin í heimi
Rannsóknir sýna að
hákarlar geta lært að
þekkja djasstónlist sé fæða
í boði en að klassísk tónlist
gerir þá áttavillta.
Nýleg rannsókn við
Macquarie-háskólann í
Sydney í Ástralíu bendir
til að hákarlar geti lært
að þekkja og átta sig á
hvaðan djasstónlist kemur
séu fæðugjafir í boði en að
klassísk tónlist rugli þá í
ríminu og geri þá áttavillta.
Rannsóknin sem um
ræðir fólst í því að kanna
skynjun hákarla á hljóði.
Lengi hefur verið vitað
að hákarlar laðast að vélarhljóði
báta og talið að þeir setji það í
samhengi við fæðu sem ferðamenn
og leiðsögumenn henda í sjóinn
til að laða hákarlana að.
Dæmi sýna að hákarlar
eru ótrúlega fljótir að læra
þetta atferli og nýta sér það
óspart.
Til að kanna getu til að
setja ólík hljóð í samhengi
við fæðu var spiluð fyrir þá
ólík tónlist, djass og klassík.
Hegðun hákarlanna sýndi
greinilega að hákarlarnir
lærðu að staðsetja
mismunandi fæðustaði þar
sem djasstónlist var spiluð.
Aftur á móti virtust þeir
missa áttir þegar spiluð var
klassísk tónlist. Greinilegt
var að þeir áttuðu sig á að
eitthvað átti að gera en þeir rötuðu
ekki á fæðugjöfina. /VH
Undur náttúrunnar:
Djassaðir hákarlar
UTAN ÚR HEIMI
Rannsakendurnir Ola Flaten hjá
norsku lífhagkerfisstofnuninni
(NIBIO) og Lars Rønning hjá
Byggðarannsóknum í Noregi
rannsökuðu 72 sauðfjárbú á
árunum 2007–2009 og komust að
því að það er ekki kjötframleiðslan
á hvern skrokk sem ákvarðar
arðsemi sauðfjárgreinarinnar
heldur vélakostnaður.
„Það að hafa góða stjórn á
vélakostnaði er mikilvægara en að
ná hámarksframleiðsluniðurstöðum.
Bændurnir, sem voru með háan
vélakostnað, voru jafnframt með
lægstu arðsemina og verða því ekki
nógu góðir sauðfjárbændur fyrir
vikið,“ segir Ola Flaten.
Mikið tekjubil hjá bændunum
Rannsóknin sýndi svo ekki um villtist
að það er ekki samasemmerki á milli
þess að eiga stóra dráttarvél og að
reka gott sauðfjárbú. Rannsóknin nær
til lengri tíma einnig til beitarlands,
fóðrunar og bygginga.
„Það sem er mikilvægt er að vera
með dráttarvél sem ræður við þau
verkefni sem þarf að vinna þannig
að sauðfjárbændur ættu ekki að hafa
sem markmið að vera með stærstu
mögulegu vélina á markaðnum,“
segir Ola en hann og Lars, félagi
hans, könnuðu einnig velferð
og ánægju sauðfjárbændanna í
könnuninni:
„Allra flestu sauðfjárbændurnir
sem tóku þátt voru mjög ánægðir með
að stunda búskapinn, óháð arðsemi við
hann. Hér kom fram mikil gleði hjá
bændunum með að annast dýrin og
að halda bæjunum í byggð. Það sem
kom okkur á óvart var hversu mikið
tekjubil var á milli bændanna, allt frá
tímalaunum upp á rúmar 2 þúsund
krónur íslenskar og niður í tímakaup
upp á rúmar 500 krónur íslenskar í
mínus. Svo hér var klárlega þáttur
sem hægt væri að fara frekar ofan
í saumana á til að auka skilvirkni.
Meðalbúið þénaði um 700 krónur
íslenskar á tímann samkvæmt þeim
tölum sem bændurnir gáfu upp. Það
var tilhneiging til að vera betri arðsemi
á stærri búunum en þó var það ekki
afgerandi að menn væru með stóran
rekstur.“
Góð stjórn á föstum
kostnaðarliðum
Ola skrifaði grein í fyrra um
svipað málefni þar sem hann
líkti sauðfjárbúskap í Noregi við
geitfjárrækt og birtist greinin í
norska fagtímaritinu Sau og Geit.
Samanburður á greinunum tveimur
sýndi að arðsemisþróun hefur verið
góð í geitfjárrækt undanfarin 10 ár.
„Það hefur verið hóflegri framför í
sauðfjárræktinni á sama tímabili en í
báðum rekstrarformunum þarf að hafa
góða stjórn á föstum kostnaðarliðum
og skilvirk notkun á starfskröftum
er mikilvæg til að ná góðri arðsemi.
Sameiginlegt með bæði sauðfjár- og
geitfjárræktinni er að skilyrði sem
greinunum eru gefnar frá stjórnvöldum
hafa mikil áhrif á framtíðararðsemi
þeirra,“ útskýrir Ola og segir jafnframt:
„Veður, markaðir og stjórnmálin
geta notendur eða réttara sagt
bændurnir í þessu tilfelli gert lítið
með. Það hefur þó sýnt sig að hin
miklu tilbrigði innan greinanna er
hægt að gera ýmislegt með til að
bæta arðsemina í rekstri hvers og
eins. Betri stjórnun kostnaðar og
skilvirk notkun á starfsfólki eru oft
og tíðum mikilvægar ráðstafanir en
þó þarf að passa upp á að skera ekki
á kostnað og vinnuframlag á kostnað
arðseminnar.“
/ehg - Ostlendingen.no
Vélakostnaður ákvarðar
arðsemi sauðfjárbænda
-
Mynd / Ola Flaten