Bændablaðið - 23.04.2020, Blaðsíða 30

Bændablaðið | Fimmtudagur 23. apríl 202030
SÖLUFÉLAG GARÐYRKJUMANNA80ÁRA
„ÞÚ VEIST hvaðan það kemur“
Hinn 13. janúar árið 1940 komu
nokkrir garðyrkjumenn saman
til hádegisverðarfundar á Hótel
Borg. Tilgangur fundarins var að
ræða sölu- og markaðsmál garð-
yrkjunnar. Sölufélag garðyrkju-
manna tók formlega til starfa 1.
maí sama ár og fagnar 80 ára
afmæli sínu á þessu ári.
Sölufélag garðyrkjumanna eru
fyrstu samtökin sem garðyrkjumenn
stofna hér á landi og var tilgangur­
inn með stofnun þeirra að annast
sölu og dreifingu grænmetis og
ávaxta sem félagsmenn framleiða
og um leið að efla gæði framleiðsl­
unnar. Félagið varð fljótlega og er
enn sterkur málsvari garðyrkju­
stéttarinnar þegar kemur að hags­
munum hennar og auknum gæðum
íslenskrar matvælaframleiðslu.
Saga Sölufélags garðyrkjumanna
er samofin sögu garðyrkjunnar á
Íslandi og vöxtur þess í takt við
þróun matjurtaræktunar í landinu.
Öflugt félag í sókn
Gunnlaugur Karlsson, framkvæmda­
stjóri Sölufélags garðyrkjumanna,
segir að þrátt fyrir að starfsemi
félagsins hafi breyst talsvert frá
stofnun felist hún enn í grunninn
í því að félagsmenn leggja inn
uppskeru sína og félagið sjái um
að koma vörunni ferskri og á sem
bestan og ódýrastan hátt til neytenda
og skila sem mestu af heildsöluverði
hennar til framleiðenda. „Líkt og í
upphafi er SFG öflugt og framsækið
fyrirtæki sem hefur að markmiði að
fullnýta allar afurðir og starfa í anda
sjálfbærni og umhverfisverndar.“
Stofnendur Sölufélags garð­
yrkjumanna voru fjórtán talsins og
í fyrstu stjórn félagsins voru Jón
Hannesson, Deildartungu, formað­
ur, L. Bo Eskov, Blómvangi, Ólafur
Gunnlaugsson, Laugabóli, Kjartan
Gíslason, Mosfelli og Unnsteinn
Ólafsson, Reykjum, og fyrsti
framkvæmdastjóri þess Ólafur G.
Einarsson.
Miklar vonir bundnar við SFG
Framleiðsla á grænmeti var ung
starfsgrein á Íslandi árið 1940
og enn í mótun. Þegar Sölufélag
garðyrkjumanna tók til starfs þótti
flokkun á grænmeti í talsverðum
ólestri og kom fram í fjölmiðlum
að úrbóta væri þörf. Einnig kom
fram að miklar vonir væru bundnar
við stofnun félagsins og úrbætur
í meðferð grænmetis samfara því.
Háleit markmið
Markmið stofnanda Sölufélagsins
voru háleit og í viðtali við Kjartan
Gíslason varaformann í október
1940 kemur fram að félagið verði
í framtíðinni sölumiðstöð ávaxta,
sem í gróðurhúsum eru ræktaðir,
grænmetis og fleira. Í sömu grein
segir: „Tilgangurinn með félags­
stofnuninni er meðal annars sá, að
draga úr milliliðakostnaði þeim,
sem lagst hefur á þessa markaðs­
vörur, og verða báðum aðilum til
hagsbóta, Neytendum og fram­
leiðendum. Vekur það fyrir félags­
mönnum, að afgreiðsla mála verði
svo góð, að allir framleiðendur
sameinist um félagsskapinn áður
en langt um líður.“
Kjartan segir einnig; „Verða
vörurnar því aðeins látnar af hendi
stranglega flokkaðar og kaup­
mönnum og neytendum því óhætt
að treysta, að gæði þeirra séu þau,
sem sögð eru.“
Skikkan á flokkun
Framan af gekk misvel að fá græn­
metisræktendur innan vébanda
SFG til að virða og fara eftir
reglum sem samþykktar voru á
fundi félagsins í apríl 1940.
Árið 1957 var samþykkt að
flokkun afurðanna yrði á hönd­
um Sölufélags garðyrkjumanna
en ekki framleiðanda og komið á
fót flokkunarstöð fyrir grænmeti
og flokkun á grænmeti komast í
fastar skorður.
Í dag sjá framleiðendur sjálfir
um flokkun og pökkun afurðanna
og leggja metnað sinn í að tryggja
gæðin.
Fjölgun félagsmanna
Eitt fyrsta verk félagsmanna eftir
stofnun SFG var að auka fjölda
félagsmanna sinna og flytja inn
rekstrarvörur fyrir sína félags­
menn. Fyrstu árin fjölgaði félags­
mönnum hratt. Árið 1942 bættust
18 framleiðendur við og árið 1944
eru þeir 54.
Fyrstu árin var markaðssetn­
ing á vegum SFG mest á Stór­
Reykjavíkursvæðinu og orsakað­
Vilmundur Hansen
vilmundur@bondi.is
Garðyrkjubændurnir Sigrún Pálsdóttir og Þröstur Jónsson að taka upp hvítkál á góðum sumardegi.
Húsbygging SFG við Skógarhlíð var formlega tekin í notkun 1956. Einar Hallgrímsson í Garði og Helga dóttir hans að planta út káli. Myndin
er tekin á sjöunda áratugnum.
Ein af fyrstu auglýsingum Sölufélags garðyrkjumanna. Framsókn: bændablað
- samvinnublað. 13. tölublað, 8. árgangur 1940.
Verslun SFG í nýju húsnæði í Skógarhlíðinni.
Starfsmenn SFG við vinnu á lager í nýjum húsakynnum við Skógarhlíð síðla
á 6. áratugnum.