Bændablaðið - 23.04.2020, Blaðsíða 38

Bændablaðið | Fimmtudagur 23. apríl 202038
BÆKUR&MENNING
Harpa Rún Kristjánsdóttir,
búandkerling í Hólum á
Rangárvöllum, hlaut á haust­
dögum Bókmenntaverðlaun
Tómasar Guðmundssonar fyrir
bókina Eddu. Harpa Rún gegnir
ýmsum ritstörfum en gegnir þess
á milli í fjárhúsum foreldra sinna.
Aðalsteinn Eyþórsson tók hana tali
um skáldskapinn, búskapinn og
samhengið.
Harpa Rún býr í sveit undir
Heklurótum og kynnir sig stundum
sem afdalabarn eða búandkerlingu,
því henni finnst mikilvægt að koma
þessum hluta af lífi sínu í orð. „Ég
er bókmenntafræðingur og starfa við
ritstjórn og útgáfu og það eru gjarnan
titlarnir sem ég fæ. En ég er samt
meira, þótt mér þyki bóndi full djúpt
í árina tekið. Þú ert ekki endilega for­
stjóri fyrirtækis þó þú vinnir hjá því,
en sveitin og sveitastörfin eru mjög
stór partur af mér – svo búandkerling
er ágætt.“
Aðspurð um mikilvægi þessa
uppruna í störfum hennar í dag segir
hún fátt hafa mótað sig eins mikið.
„Líklega skiptir hann öllu máli,
þessar rætur hafa mótað brautina
mína á svo margan hátt. Ég fór frekar
hefðbundna leið í vinnu og námi, en
samt alltaf á tímatali bóndans, ef svo
má segja. Ég þarf að fá frí í maí og
fresta öðrum verkefnum ef það er
þurrkur. Þessu fylgir togstreita og
þörf á forgangsröðun, sem er kannski
það mikilvægasta sem ég hef lært.“
En svo ertu skáld
„Hvað skáldskapinn varðar er
hann óhjákvæmilegur fylgifiskur
afdalamennskunnar. Við erum
alin upp við mikinn lestur og
bókaumræðu, sem kannski fylgir
fámenninu. Hér drjúpa líka ljóð af
hverju strái.“
Harpa Rún gaf einmitt út ljóðabók
nú á haustdögum, sem snerti við ólík­
legustu lesendum. Samhengi er orð
sem kemur upp í hugann við lestur
bókarinnar: samhengi kynslóða og
fjölskyldna, samhengi æsku og elli,
lífs og dauða. Því liggur beint við
að spyrja – ertu með samhengi á
heilanum?
„Já, alveg áreiðanlega,“ svarar
Harpa Rún og hlær. „Ég hef stundum
þakkað fyrir að í uppvexti okkar
bræðra var kynslóðabil bara orð. Hér
voru allir saman í einum graut og
virðing borin fyrir einstaklingnum,
sama hvar í ævinni hann var staddur.
Bændasamfélagið byggir líka á
samhengi, það þarf að hleypa til
svo fæðist lömb og ná heyjum svo
hægt sé að fæða þau. Það er kannski
eitt af því sem var mér ofarlega í
huga við að skrifa Eddu. Hún er
saga tveggja kvenna sem stóðu mér
nærri sem staddar voru við upphaf
og enda líflínunnar. Kvöldið sem sú
eldri dó var sauðburður og þegar ég
fór út í hús um miðnættið var kindin
hennar borin. Í því fólust svo mörg
tákn. Bæði var hræðilegt að geta ekki
hringt í hana og sent henni myndir,
en þetta minnir líka á að lífið heldur
áfram. Sólin gengur hringinn og
tíminn snýst.“
Það virðist stutt á milli aldurs­
skeiðanna og tegundanna í huga
Hörpu Rúnar. Hvort hefur meiri áhrif
á skáldskapinn, dýr eða önnur skáld?
„Það er nú afskaplega einstak­
lingsbundið,“ svarar hún sposk. „Ætli
það gæti ekki heilt á litið verið frekar
jafnt? Dýrin hafa kennt mér meira
en skáldin kannski sýnt mér fleira.
Svo er þetta allt svo persónubundið,
maður kynnist dýrum mismikið og
þau eru miseftirminnileg. Það sama
á við um skáldin.“
Forréttindi að vera sveitaskáld
Harpa Rún segist ekki treysta sér til
að yrkja hefðbundið, ekki ennþá að
minnsta kosti. Hvernig fer nútíma­
skáldskapur í sveitunga hennar?
„Mörgum finnst þetta stuðlalaust
hnoð, og örugglega fleirum en þora
að segja það við mig. Annars hef ég,
eftir að bókin mín kom út, hallast
meira og meira að því að þetta með
ástina á hefðbundnum skáldskap til
sveita og meðal eldra fólks sé töluvert
orðum aukið. Það eru allir að lesa alls
konar. Mér þykir sérstaklega vænt um
þegar fólk segir að bókin sé nokkuð
góð þrátt fyrir að það lesi nú vanalega
ekki svona. Hvað svo sem svona nú
er,“ segir skáldið og glottir í kampinn.
Hún segist sannarlega ekki þurfa
að kvarta undan viðbrögðunum heima
fyrir, þau hafi verið bæði mikil
og falleg. Útgáfuhófin voru tvö, eitt á
Árbæjarsafninu og hitt í Heklusetrinu
á Leirubakka. „Það var ekki síðri
mæting í það síðarnefnda, enda er
ég að hálfu úr Landsveitinni. Þar var
meðal annars vísnasamkeppni þar
sem skárri gerðin af skáldskap fékk
að skína.“
„Að vera sveitaskáld og í rauninni
bara sveitakerling yfir höfuð eru for­
réttindi. Þú færð að vera nær náttúr­
unni en ekki bara sem gestur, heldur
þátttakandi og partur af keðju. Það
skiptir mig gríðarlegu máli og hefur
áhrif á hvað og hvernig ég skrifa. Þetta
er að verða fátíðara hlutskipti fólks
og ég er fullkomlega meðvituð um
að svona lagað er ekki sjálfgefið.“
Dráttarvélarnar drápu
sveitarómantíkina – í bókum
Margt bendir til þess að það sé vax­
andi menningarmunur milli sveita/
landsbyggðar og þéttbýlis/höfuð­
borgarinnar. Getur skáldskapur brúað
þetta bil?
„Skáldskapur, sér í lagi ljóð finnst
mér, byggir fyrst og síðast á samkennd
og tilfinningum. Myndir og aðstæður
sem kveikja með okkur tilfinningar
sem leiða af sér skilning. Þess vegna
er mikilvægt að fólk úr öllum áttum og
öllum stéttum sé að skrifa, einmitt til
að skila ólíkum reynsluheimi. Ég var
svo heppin að fá að standa með fætur
í báðum þessum menningarheimum
lengi vel, sem hefur kannski hjálpað
mér að skilja betur hvað ég hugsa.“
Sveitasögur eru
svo sem ekki nýjar
af nálinni og Harpa
Rún hefur meðal
annars fjallað um það
í skrifum sínum sem
bókmenntafræðing­
ur. Á tímabili segist
hún hafa velt því fyrir
sér að skrifa ritgerð
um nútímavæðingu í
íslenskum sveitabók­
menntum, sem hafi verið
frekar seint á ferðinni.
„Dalalíf endar á því að
það kemur traktor. Það
er eins og sveitaróman­
tíkin drepist með vél­
væðingunni, allavega í
bókmenntunum, en stað­
reyndin er sú að það er
ennþá allt fullt af lífi utan
við nostalgíuna. Það er svo
bráðíslenskt að skrifa um
sveitina, en þau skrif koma
ekki endilega frá kjarna
hennar. Sögurnar sem koma
beint úr lífæðinni fara gjarn­
an ekki lengra en milli eld­
húsborða – sem oft er synd,“
segir Harpa Rún að lokum.
Titilljóð bókarinnar Eddu, sem
hlaut Bókmenntaverðlaun Tómasar
Guðmundssonar árið 2019. Þess má
geta að ljóðið er nú í eigu spunaverk­
smiðjunnar Uppspuna, eftir sérstak­
lega vel heppnaðan upplestur þar á
jólaföstunni, þar sem leikið var undir
á rokka.
Edda
Þið tvær eruð
endar
tímareipis
sem strekkist og slaknar
á víxl.
Önnur að hefja leik
hin að nálgast lokin.
Milli ykkar liggur líflína
spunnin úr blóðböndum,
tvítogi
vinarþeli,
sem þið haldið hæfilega
þaninni.
Við hin horfum á
heyrum tóna
hrökkva af strengjum.
Dönsum svo á línunum ykkar
yfir, undir, á þeim
finnum lausa enda
flækjur, snurður, föll.
En þræðina
eigið þið sjálfar.
Skáld á tímatali bóndans
Harpa Rún Kristjánsdóttir, búandkerling í Hólum á Rangárvöllum.
Bændasamfélagið byggir á samhengi, það þarf að hleypa til svo fæðist lömb
og ná heyjum svo hægt sé að fæða þau. Myndir / Halla Ósk Heiðmarsdóttir
Lely Center Ísland
Reykjavík: Krókháls 5f – Sími 414 0000 – www.vbl.is
Akureyri: Óðinsnes 2 – Sími 464 8600
STARTARAR í flestar
gerðir dráttarvéla