Dagblaðið Vísir - DV - 06.03.2020, Blaðsíða 40

40 FÓKUS 6. mars 2020
n Leikverkinu Útsending er ábótavant en er skrautlegt n Pálmi brillerar sem skopmynd
L
eikritið Útsending, sem sýnt er í Þjóð-
leikhúsinu, byggir á kvikmyndinni
Network frá árinu 1976 í leikstjórn
meistarans Sidneys Lumet. Nánar
til tekið er um að ræða íslenska aðlögun
á Broadway-leikriti sem byggt er á hinni
þrusugóðu ádeilu eftir Paddy Chayefsky,
en þar segir frá fréttaþul sem hægt og ró-
lega missir vitið og þá yfirleitt í beinni út-
sendingu.
Umræddum fréttalesara, Howard Beale
(leiknum af Pálma Gestssyni), er sagt upp
eftir 25 ára starf vegna dvínandi áhorfs. Þá
tilkynnir hann áhorfendum sínum að hann
hyggist svipta sig lífi og rjúka þá áhorfstölur
upp. Í kjölfarið er staða hans endurskoðuð
og breytist Howard í eins konar reiðan spá-
mann, sem öðlast gífurlega frægð fyrir að
tjá sig um alls konar þjóðfélagsmál og ekki
síður hræsni og blekkingarvefi yfirvalda.
Það verður að segjast að eitt sem ger-
ir kvikmyndina Network að dúndurflottu
og skemmtilegu verki er hvernig Chayef-
sky hugsaði hana á sínum tíma sem ýkta
ádeilu, en í gegnum þau fimmtíu ár sem
hafa liðið frá tilurð upprunalega handrits-
ins er með miklum ólíkindum hvernig höf-
undurinn varð sjálfur að þeim sannspáa
rausara sem sagan fjallar um.
Gamla og uppfærða handritið snertir
á umræðum um hjarðhegðun almúgans,
samkeppni miðla, siðferði eða jafnvel hlut-
leysi fréttamanna og taumlausa leit að
áhorfstölum. Á þeim nótum er það athygl-
isverð skoðun á hegðun Howards hvern-
ig geðheilsa hans fer smám saman suður,
sem yfirmenn hans velta sér að sjálfsögðu
lítið upp úr, svo framarlega sem fólkið
skiptir ekki um stöð.
Burt með kamerumennina
Þegar svo litlu hefur verið breytt frá
strúktúr eða kjarna upprunalega verks-
ins erfast ákveðnir gallar líka. Eins og Út-
sending flæðir í Þjóðleikhúsinu undir
stjórn Guðjóns Davíðs Karlssonar (Góa)
verður Beale fljótt að skopmynd þegar
hann hefur fundið sitt hlutverk í lífinu og
atburðarásinni. Þetta endurspeglar vissu-
lega viðhorf þeirra sem yfir honum ráða,
en þetta rífur bítandi persónuþróun í burtu
frá athyglisverðustu persónu sögunnar.
Um leið og Howard er settur í hlutverk
„reiða spámannsins“ firnist allur vottur
af persónusköpun hjá Howard og kemur
hann einfaldlega og fer þegar kemur að út-
sendingu. Þýðir þetta þá að sagan fer í stað-
inn að einblína á leynilegt ástarsamband
annarra persóna, stjóranna og fundarhald
þeirra, sem nær aldrei fullu flugi.
Sýningin er þó lifandi og fangar kaos
ljósvakamiðilsins með glæsibrag, og
gaman að sjá innskot gamalla auglýsinga
og fleiri bragða sem undirstrika tímabil-
ið. Að þessu sögðu hefði leikverkið get-
að grætt ýmislegt á því að stíl- og stað-
færa söguna yfir í íslenskt umhverfi. Þarna
hefði líka gefist gullið tækifæri til að skjóta
inn gömlum, íslenskum auglýsingum til
að lífga upp á heildarsvipinn. Slík nálgun
hefði þó krafist meiri metnaðar en liggur í
augum uppi með tilþrifum leikaranna og
þýðingarvinnu upprunalega efnisins. Þetta
skrifast líka eflaust á minniháttar fælni hjá
undirrituðum þegar íslenskir leikarar kalla
hver annan háamerískum nöfnum. Erfitt
er að sjá því nokkuð til fyrirstöðu að að-
laga umfjöllunarefnið, þannig að það gæti
átt við fantasíukenndan, íslenskan raun-
veruleika.
Talandi um brot á töfrum, þá verður það
fljótt truflandi og bersýnilega óþarft þegar
sést hvernig leikverkið styðst oft við stóran
skjá og minnst tvo kamerumenn á sviði til
að koma ákveðnum „sjónvarps- eða bíó-
blæ“ á sýninguna sjálfa. Í miðjum samtals-
senum koma tæknimenn eins og kallað-
ir og stilla upp vélum sínum og standa oft
á miðju gólfinu til að kvikmynda þá leik-
ara sem ræða sín á milli. Þetta undirstrik-
ar nálgun sem býr yfir léttum ferskleika,
en verður einungis brella í stærra sam-
henginu.
Hasar og innilokunarkennd
Útsending er annars vegar stjörnum prýdd
og kemur í raun á óvart hve margt fagfólk
er þarna einungis til skrauts. Örn Árnason,
Siggi Sigurjóns og Steinunn Ólína gera
ýmis legt gott úr því litla sem þau fá og tekst
m.a.s. Arndísi Hrönn Egilsdóttur að vera
algjör töffari þótt hún geri ekkert annað
en að standa innan um fjölmennan hóp.
Ólafía Hrönn á jafnframt hressandi spretti
með það að markmiði að gera áhorfendur
í stóra sal Þjóðleikhússins að þátttakend-
um í sýningunni. Að vísu rís þetta og fellur
með því hversu góð stemning (og mæting)
er í salnum.
Pálmi Gestsson á þessa sýningu skuld-
laust enda fær hann langskemmtilegasta
og bitastæðasta hlutverkið. Eins og kom
þó fram að framan verður persóna hans
þynnri eftir því sem verkinu vindur fram
og verður fljótt að bakgrunnskarakter í eig-
in sögu.
Þröstur Leó er frábær sem fréttastjórinn
Max Schumacher og á skotheldan sam-
leik með Pálma og enn fremur Birgittu
Birgis dóttur, sem upprennandi frama-
kona af „sjónvarpskynslóðinni“, sem hand-
ritið talar gjarnan niður til. Birgitta er bæði
heillandi og fyndin og skrifast nokkrar af
betri senum verksins á hana. Það vantar
heldur ekki að innkoma Arnars Jónssonar
er ómetanleg og bragðbætir hann seinni
helming verksins umtalsvert þegar endur-
tekningar í sögunni fara að sýna sig.
Leikmynd Egils Eðvarðssonar er annars
vegar stílhrein, dýnamísk og einföld. Þótt
sagan gerist á vissri períódu er uppsetn-
ingin nútímaleg og fangar hasar frétta-
stöðvarinnar vel, á milli þess að sýna inn-
ilokunina og tómleikann utan hennar.
Hefði mannlegi þáttur verksins skilað sér
með sambærilegum árangri hefðu Guðjón
og félagar náð að sigla þessu beint í höfn.
En „næstum því“ er ásættanlegt varaval
þegar leikararnir fá að vera í svona fínum
gír. n
Bilun í
beinni
Tómas Valgeirsson
tomas@dv.is