Fréttablaðið - 15.08.2020, Blaðsíða 10

Gunnar
ÚTGÁFUFÉLAG: Torg ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Helgi Magnússon FORSTJÓRI OG ÚTGEFANDI: Jóhanna Helga Viðarsdóttir RITSTJÓRI: Jón Þórisson jon@frettabladid.is, FRÉTTASTJÓRAR: Aðalheiður Ámundadóttir adalheidur@frettabladid.is
Ari Brynjólfsson arib@frettabladid.is, Garðar Örn Úlfarsson gar@frettabladid.is MARKAÐURINN: Hörður Ægisson hordur@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 80.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871 FRÉTTABLAÐIÐ Kalkofnsvegur 2, 101 Reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is HELGARBLAÐ: Björk Eiðsdóttir bjork@frettabladid.is MENNING: Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrunb@frettabladid.is
LJÓSMYNDIR: Anton Brink anton@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is

En hann ber
líka sína
ábyrgð á
hvernig
Bandaríkin
brugðust við
þegar við
blasti hvaða
ógn ríkjum
heims stafaði
af faraldr-
inum.
Jón
Þórisson
jon@frettabladid.is
Mín skoðun Lára G. Sigurðardóttir
Val á Kamölu Harris, sem nú hefur verið valin úr hópi álitlegra kandídata sem varaforsetaefni Joes Biden, er fallið til að styrkja enn frekar sigurlíkur Demó-krata í forsetakosningum sem þar munu fara fram 3. nóvember eða eftir
ríflega tvo mánuði.
Eins og greint hefur verið frá í Fréttablaðinu og víðar
hefur blað verið brotið með því að velja hana. Hún er
fyrsta konan sem ekki er af ættstofni hvítra sem valin
er til verksins en hún er af jamaískum og indverskum
uppruna. Þegar haft er í huga hvernig bandaríska
þjóðin er samsett af fólki af ólíkum uppruna með
rætur nær hvaðanæva úr heiminum, sætir nokkurri
furðu að fyrst nú sé þetta uppi á teningnum. Það þótti
líka stórtíðindum sæta þegar Obama var kosinn for-
seti forðum, fyrstur svartra Bandaríkjamanna. Banda-
ríkjamenn eru sérkennileg þjóð.
Það má ráða af viðbrögðum Donalds Trump þegar
fregnir bárust til hans af vali Demókrata að hann ótt-
ast Kamölu. „Hún er illkvittnasti, ferlegasti og dóna-
legasti þingmaðurinn í öldungadeildinni,“ sagði hann.
Það eru ekki nema kunnáttumenn sem mæla svo. Ætli
mætti ekki gefa honum svipaða einkunn? Það er þó
ólíku saman að jafna, Donald og Kamölu.
Plan Bandaríkjaforseta til endurkjörs virðist ekki
ætla að ganga upp. Hann ætlaði að sýna kjósendum
hvílíkan efnahagsbata hann hefði fært þjóðinni, með
lágmarksatvinnuleysi, hámarkshagvexti og að allt
stæði í blóma. Það er öðru nær. Til að allrar sann-
girni sé gætt ber hann ekki alveg einn ábyrgð á að
ekki hefur betur gengið. Bandaríkin hafa orðið illa
úti í baráttunni við heimsfaraldurinn og hann hefur
svo sannarlega sett sitt mark á efnahagslíf vestra og
þar hafa menn ekki bitið úr nálinni með efnahags-
legar afleiðingar hans. En hann ber líka sína ábyrgð
á hvernig Bandaríkin brugðust við þegar við blasti
hvaða ógn ríkjum heims stafaði af faraldrinum. Hann
skellti við því skollaeyrum og taldi að veiran myndi
fljótt víkja.
Þegar svo allt er í óefni komið grípur forsetinn til
örþrifaráða, svo sem að meina löndum sínum að koma
heim, leiki á því minnsti grunur að þeir kunni að vera
smitaðir. Lokar á ferðir til Kúbu til að ganga í augun
á auðugum innflytjendum af kúbverskum uppruna
í Flórída, en atkvæði þaðan skipta miklu í kosning-
unum. Og reynir svo að sá fræjum efasemda í hug
kjósenda um kjörgengi Kamölu.
Lítið atriði í vikunni eins og sturtuendaleysan er
svo vandræðaleg að engu máli nær. Allt vegna þess
að hann vill að makki hans sé fullkominn. Þetta væri
víða í sveitum hér á landi talinn hégómi.
Kamala Harris er vel að valinu komin. Hún er marg-
reynd á sviði bandarískrar stjórnsýslu og er líkleg til
að reynast löndum sínum vel. Joe Biden gæti sannar-
lega verið betur lukkaður sem frambjóðandi Demó-
krata, en við því gera menn fátt úr því sem komið er.
Hinn 78 ára gamli Biden er ekki hafinn yfir lögmál
lífs og dauða. Bandaríkjamenn ættu vel að geta treyst
Kamölu Harris hvernig sem það fer.
Von vestra
Fyrir viku var rætt við Ingibjörgu Þórðardóttur í Fréttablaðinu. Ingibjörg, sem starfar fyrir CNN í Bretlandi, minnti okkur á að forréttindi eru
margþætt og að það sé hollt að minna sig á eigin for-
réttindi, ef einhver eru.
Fordómar forréttindafólks
Undanfarið hafa málefni transfólks og kynsegin fólks
verið áberandi. Það biður um viðurkenningu frá sam-
félaginu. Eftir að hafa fylgst með baráttumálum þess
sé ég betur hve lituð ég var af eigin fordómum, því
fáfræði er undirrót fordóma.
Rót fordóma er að hluta til komin frá okkur for-
eldrunum, sem byrjum að flokka börnin okkar í tvö
hólf áður en þau fæðast, strax við sónarskoðun. Eða
eins og franski mannréttindafrömuðurinn Simone
de Beauvoir orðaði það: „Konur fæðast ekki, þær eru
búnar til“ og vísaði til þess að við stýrum gjarnan
hegðun þeirra og umhverfi til að verða konur. Og
strákum til að verða að körlum.
Nú vitum við að ekki eru alltaf augljós skil milli
kynjanna. Mannfólkið fæðist alls konar. Karlar með
Klinefelter heilkenni fæðist til dæmis með auka
kvenlitning og reglulega fæðast börn með millikyn
(e. Intersex, hermaphrodite) þar sem bæði karl- og
kvenkynfæri eru til staðar í einhverju formi. Í Louvre
safninu er að finna höggmynd af gríska goðinu Herm-
afródítus, sem er sýndur okkur með læri, brjóst og
hárgreiðslu kvenmanns en karlmanns kynfæri.
Líffræði en ekki hugmyndafræði
Kynhormónar á fósturskeiði geta ákvarðað kyn-
vitund okkar. Stanford-prófessorinn Robert Sapolski
hefur tekið saman rannsóknir sem sýna að hægt er að
breyta kynhegðun dýra. Til dæmis ef kvenkyns apar
fengu testósterón á fósturstigi, litu þeir út og hegðuðu
sér eins og karlkyns apar en með kvenlíffæri.
Læknisfræðin hefur kennt okkur að það sama á við
okkur mennina. Ákveðin röskun á hormónastarfsemi
hjá konum lætur þær fæðast með óræð kynfæri og
jafnvel karllega hegðun. Og þær eru líklegri til að vera
trans- eða samkynhneigðar. Með lyfjum var hægt að
koma jafnvægi á hormónabúskap þeirra, en kyn-
vitund þeirra hélst óbreytt.
Barn getur einnig fæðst sem drengur en litið út sem
stúlka. Barnið er því venjulega alið upp sem stúlka þar
til kemur í ljós að eistu eru inni í kviðarholi og engir
eggjastokkar til staðar. Barnið hefur kvenlega eigin-
leika og er líklegra til að verða samkynhneigt, upplifa
sig í röngum líkama eða jafnvel geta hvorki tengt sig
við karl- né kvenkyn.
Það að upplifa sig í kyni sem samræmist ekki kyn-
einkennum er því mun líklegra til að vera líffræði-
legt, en ekki hugmyndafræðilegt val, eins haldið
hefur verið fram. Kynvitund er því líklega ákvörðuð
á fósturstigi og mótast bæði af eigin hormónum og
hormónum móðurinnar, en heimurinn sem móðirin
lifir í hefur einnig áhrif á fóstrið.
Framför í mannréttindum
Það er því ekki að ástæðulausu að þann 29. maí 2019
hætti Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin (WHO) að
flokka transfólk með geðröskun. Þann 6. júlí sama ár
tóku gildi ný lög á Alþingi um kynrænt sjálfstæði og
hlutlausa skráningu á kyni. Markmið laganna er að
kveða á um rétt einstaklinga til þess að skilgreina kyn
sitt og tryggja að kynvitund þeirra njóti viðurkenn-
ingar.
Nýlegar rannsóknir sýna að mun fleiri teljast til
transfólks en áður var talið og að transfólk býr oft
á jaðri samfélagsins. Það upplifir gjarnan fordóma,
ójöfnuð, útskúfun, of beldi og fær almennt verri heil-
brigðisþjónustu.
Við sem tilheyrum þeim hópi sem hefur kynein-
kenni sem samræmast kynvitund, erum forréttinda-
fólk. Við þurfum að horfast í augu við eigin fordóma
og taka þátt í baráttu jaðarfólksins fyrir samfélagi
sem býður alla þegna þess velkomna.
Jaðarfólkið
Millimál í fernu
VÍTAMÍN
& STEINEFNI
PRÓTEIN GLÚTENS LAKTÓSAORKA
ÁN ÁN
1 5 . Á G Ú S T 2 0 2 0 L A U G A R D A G U R10 S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
SKOÐUN