Dagblaðið Vísir - DV - 03.07.2020, Blaðsíða 27

TÍMAVÉLIN
J ón Thor Haraldsson blaðamaður orti eftir­farandi stöku sem birt­
ist í Þjóðviljanum árið 1985.
Alls voru fjórar innheimtu­
auglýsingar framleiddar og
sýndar á þessum árum og
voru þær mjög ólíkar.
Sjónvarpið fyllist með fávitatón
og fíflskaparhverirnir gjósa.
Slíkt er vor árlega „irritation“:
Innheimtudeildin og Rósa.
Brosandi par í
Innheimtulandi
Í fyrstu auglýsingunni, sem
birtist á skjáum landsmanna í
september 1981, voru dillandi
diskómeyjar fengnar til að
minna menn á afnotagjaldið.
Í kjölfarið töluðu margir um
„dillibossaauglýsinguna“. Ári
síðar birtist auglýsing þar
sem nokkrir karlar dingluðu
sér í dulúðlegu þokukófi og
ung stúlka dillaði sér í gervi
æðarfugls. „Þetta er ekki aug­
lýsing um æðarvarp, þetta
er ekki auglýsing um and­
varp, þetta er ekki auglýsing
um kúluvarp,“ heyrðist kór
syngja.
Í mars 1982 hringdi sjón­
varpsnotandi í Morgunblaðið
og vildi koma eftirfarandi á
framfæri: „Það er furðuleg
auglýsing sem sjónvarpið birt­
ir æ ofan í æ um þessar mund­
ir, til þess að minna á greiðslu
afnotagjalda. Auglýsingin
minnir einna helst á bruðl, of
mikla yfirbyggingu og offitu,
og verkar ef til vill öfugt við
það sem henni er ætlað. Ég
væri að minnsta kosti búinn
að greiða þetta gjald, ef hún
hefði ekki verið.“
Í þriðju auglýsingunni sem
sýnd var mátti sjá skælbros­
andi par spóka sig um í „Inn­
heimtulandi“ þar sem búk­
lausir handleggir sveifluðu
kaffibollum og vingjarnlegur
og bústinn snjókarl veifaði til
áhorfenda.
Eldra fólk neitaði að borga
Í mars 1983 skrifaði reiður
áhorfandi til Morgunblaðsins
og kallaði innheimtuauglýs­
ingarnar „óþolandi þjóðar­
hneisu“.
„Sjónvarpið ætti að sjá að
þessar innheimtuauglýsingar
eru barnalegar, niðurlægjandi
fyrir RÚV og hljóta að kosta
meira en svo, að það borgi sig
að „skandalísera“ þannig í
hvert skipti sem RÚV vill fá
aurana sína.“
Í innheimtuauglýsingunni
1984 voru fætur í aðalhlut­
verki, fætur pilts sem var að
bjóða stúlku út, fætur pípu­
lagningamanns, ellilífeyris­
þega, sjómanns og ræstinga­
konu.
„Ég vona bara að ég hafi
bæði glatt og hneykslað
marga, meira er ekki hægt að
biðja um í auglýsingagerð,“
sagði Rósa Ingólfsdóttir, höf­
undur auglýsinganna, í sam­
tali við DV í september 1984.
Þá kom fram að fjölmargir
af eldri kynslóðinni hefðu
neitað alfarið að greiða af­
nota gjöldin eftir að hafa séð
umrædda auglýsingu. Rósa
sagði einnig:
„Ef þessi auglýsing hneyksl­
ar einhverja þá hlýtur það
að vera fólk af kynslóðinni
sem fæddist á árunum
1910–1918. Á þeim árum var
kynlífsfræðsla í lakara lagi og
fólk fyrir bragðið óþarflega
bælt. Það er einhver feimni í
þessu fólki.“
Vildi ná athygli fólks
á jákvæðan hátt
Það voru þó ekki allir
hneyksl aðir á Dillibossaaug­
lýsingunum svokölluðu. Í
samtali við Vikuna í desem­
ber 1981 svaraði Arnþrúður
Karlsdóttir aðspurð að aug­
lýsingin væri sú besta sem
hún myndi eftir. Í lesenda­
bréfi Morgunblaðsins í sept­
ember 1981 skrifaði maður að
nafni Ragnar:
„ I n n h e i mt u au g lýs i n g
sjónvarpsins er prýðileg, vel
hugsuð og upp sett. Ég skora
á útvarpsráð að taka mynd­
ina til sýningar á nýjan leik,
því að hún var sjónvarpinu
til sóma. Karlmaðurinn er
ákveðinn en kurteis inn­
heimtumaður fyrir stofnun­
ina. Dömurnar dansa eftir
tónlistinni sem útvarp og
sjónvarp láta okkur hafa svo
mikið af, jafnvel svo að sum­
um finnst fullmikið, og þær
eru eiginlega músíkin holdi
klædd. Með fegurð sinni og
mýkt túlka þær hlýlegt við­
mót sjónvarpsins gagnvart
notendum, sjáendum og heyr­
endum. Ekki veitir af þegar
verið er að rukka afnotagjöld­
in. Mig undrar það stórlega,
að útvarpsráð skuli hlaupa
eftir duttlungum einhverra
sérviskufullra persóna,
jafnvel þó að þær eigi sæti í
jafnréttisráði, sem af öfund
og ergi leggja allt út á verri
veg. Eða á að fara að ritskoða
listaverk hér hjá okkur að
rússneskri fyrirmynd?
Sögusvið seinustu auglýs­
ingarinnar, sem birtist árið
1985, var einhvers konar fútú­
ristísk geimveröld þar sem
spandexklæddir „tæknimenn“
með bleika herðapúða stóðu
vaktina við innheimtuvélar.
Í samtali við Vikuna árið
1988 sagði Rósa: „Ég kærði
mig alls ekki um að gera
auglýsingu í stíl við til­
kynningar frá einhverjum
sýslumönnum sem hóta fólki
nauðungaruppboði eða fang­
elsi ef það borgaði ekki sín
gjöld tafarlaust. Hins vegar
vildi ég ná athygli fólks á
jákvæðan hátt og tel að mér
hafi tekist það. Alla vega voru
allir sammála um það þremur
árum seinna að þetta hefði
tekist mjög vel. Kynhvötin og
gleðin eru þau atriði sem mest
er höfðað til þegar verið er að
koma einhverju á framfæri
með auglýsingum.“ n
Áður en nefskattur vegna
RÚV var tekinn upp á Ís-
landi bar öllum eigendum
sjónvarps og útvarps-
tækja skylda til að greiða
svokölluð afnotagjöld. Á
árunum 1981-1985 birtust
reglulega auglýsingar í
Ríkissjónvarpinu þar sem
landsmenn voru minntir
á að greiða gjaldið, með
vægast sagt eftirminni-
legum hætti. Hugmynda-
smiður auglýsinganna var
Rósa Ingólfsdóttir.
„Dillibossaauglýsingarnar“
vöktu hneykslan og umtal
Dæmi voru
um að fólk
neitaði að
greiða af-
notagjöldin
eftir að hafa
horft á inn-
heimtuaug-
lýsingarnar.
MYNDIR/
TÍMARIT.IS
Innheimtuauglýsingarnar voru
meðal annars kallaðar „barna-
legar“, „niðurlægjandi“, „klám-
mynd“ og „þjóðarhneisa“
Innheimtuauglýsingar Ríkisútvarpsins gerðu allt vitlaust á fyrri hluta níunda ára-
tugarins. Sumir voru hrifnir en fleiri voru hneykslaðir. Allir höfðu einhverja skoðun.
FÓKUS 27DV 3. JÚLÍ 2020