Morgunblaðið - 20.02.2020, Blaðsíða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 20. FEBRÚAR 2020
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
ÍViljanum ervakin athygliá nýrri grein-
ingu Samtaka iðn-
aðarins, en þar
„kemur fram að
samtökin telji að
þátttaka hérlendra
raforkufyrirtækja í upp-
runaábyrgðum orki verulega
tvímælis og grafi undan ímynd
Íslands sem lands endur-
nýjanlegrar orku“.
Þá segir að í greiningunni sé
„þeirri spurningu svarað ját-
andi hvort upprunaábyrgðir
hafi áhrif á markaðssetningu
erlendis. Samtök iðnaðarins
telja að með sölu á uppruna-
ábyrgðum sé verið að fórna
mun meiri hagsmunum fyrir
minni. Því næst er vitnað beint
til greiningar SI.: „Sala upp-
runaábyrgða inn á Evrópu-
markað skerðir ímynd Íslands
sem lands endurnýjanlegra
orkugjafa og ímynd íslensks
atvinnulífs. Íslensk stjórnvöld
hafa um áratuga skeið mark-
aðssett Ísland sem land
hreinna orkugjafa, og gera enn
á ýmsum vettvangi, þrátt fyrir
að kerfi upprunaábyrgða kunni
að standa í vegi fyrir slíkum
fullyrðingum.“
Þá er bent á að tekjur ís-
lenskra raforkufyrirtækja af
sölu upprunaábyrgða séu um
einn milljarður króna á ári og
telja Samtök iðnaðarins það
ekki mikinn ávinning í stóra
samhenginu og í samanburði
við hreinleikaímynd Íslands er
viðkemur raforku:
„Sala upprunaábyrgða hefur
það í för með sér að raforku-
bókhald Íslands breytist þann-
ig að hér mætti ætla að upp-
runi raforku sé 55% jarðefna-
eldsneyti, 34% kjarnorka og
einungis 11% endurnýjanleg
orka,“ segir þar.
Þetta undarlega mál hefur
lengi verið mikið feimnisefni
hér á landi. Ekki hefur verið
upplýst hver tók ákvörðun um
að bía út orðstír landsins með
þessum hætti. Og hverjir hafi
unað svo forkastanlegri aðför
að sjálfum sér sem þarna er
um að ræða. Þeir sem tekið
hafa við þessu óhreina fé hljóta
að horfa til þeirra sem eru til-
búnir að greiða það til þess að
draga upp skárri mynd af sjálf-
um sér með því að Ísland
hreint taki á sig skítinn.
Brask með mengunarkvóta
er svo sem litlu betra og þau
„viðskipti“ sem undir þeim
merkjum eru þola fæst dagsins
ljós.
Eftir fall kommúnismans í
Austur-Evrópu voru fjölmarg-
ar verksmiðjur fljótlega úr-
skurðaðar óstarfhæfar og það
höfðu þær lengi verið á alla
venjulega mæli-
kvarða. Sjálfkrafa
lokun þeirra blasti
við. Enginn hefði
saknað þeirra eða
mengunaróhroð-
ans sem þeim
fylgdi. En þá áttu
ógeðslegir braskarar næsta
leik og nutu þeir verndar og at-
beina lýðræðislegra valdhafa í
Evrópu og búrókratanna í
Brussel. Þá var látið eins og
hinum gjörónýtu verksmiðjum
hefði ekki verið lokað vegna
þess að þeim var sjálfhætt,
heldur vegna þess að fyrirtæki
í Vestur-Evrópu hefðu keypt af
þeim mengunarkvóta. Hvað
þýðir það? Í þessu tilviki þýddi
það að fyrirtækin í vestrinu
gátu haldið áfram að menga ár-
um og jafnvel áratugum saman
án þess að það sýndi sig í
mengunarskýrslum viðkom-
andi landa. Þau hefðu nefnilega
eytt mengun í verksmiðjum
sem hvort sem er var verið að
loka og gátu mengað í krafti
þess!
Þar var látið eins og sú stað-
reynd skipti ekki máli að fyrir-
tæki í austrinu gátu aldrei
fengið starfsleyfi eftir að
kommissarar fortíðar héldu
ekki lengur yfir þeim verndar-
hendi og það þótt allar öryggis-
reglur, heilbrigðisreglur og
reglur um almennan aðbúnað á
vinnustað væru eins og aðeins
tíðkast í þrælabúðum. Og þá
fengu þeir menn háar greiðslur
sem komið höfðu sér í lykil-
stöðu og stóðu í rústunum
miðjum. Það var gríðarlegt fé í
augum hinnar hrundu veraldar
í austrinu. Var það ekki gott?
Veitti þessum svæðum nokkuð
af því? Jú, vissulega. En féð fór
ekki þangað. Það fór í ólígarka
sem komu sér upp lögheimili í
vestrinu og mættu með fulla
vasa fjár. Stærstum hluta fjár-
sjóðanna fleyttu þeir inn í evr-
ópsk skattaskjól í Sviss og
Lúxemborg. Þegar mesta
spillingarrykið hafði sest
keyptu þeir milljarðavillur,
snekkjur og fótboltafélög eða
annað það sem hugurinn
girntist.
En á Íslandi voru menn sem
notuðu tækifærið í vitskertri
veröld og sóttu fé sem sótaði þá
sjálfa og landið þeirra út, en
hvítskúraði mengunarvalda
sunnan hafs.
Enginn þarf að ímynda sér
að þeir sem komu yfirráðunum
yfir orkumálunum undan land-
inu okkar, þrátt fyrir að þar
með færu þeir gegn fyrir-
mælum stjórnskipunarlag-
anna, og þjóðarhagsmunum til
langframa, muni hreyfa legg
eða lið til að hreinsa þessa
óværu af þjóðinni.
Hver leyfði þessum
bjálfum að bía út
þjóðina og stærstu
leiðarsteina
hennar?}
Ljúga upp á sig skít fyrir
skotsilfur og skömm
É
g styð kjarabaráttu hinna vinn-
andi stétta. Það eru grundvallar-
réttindi fólks að leita leiða til að
fá kjör sín leiðrétt og ef viðsemj-
andi er ekki til viðræðu, að leggja
þá niður störf. Það bitnar að sjálfsögðu á þeim
sem njóta starfa þeirra, en það er tilgangurinn.
Að skapa þrýsting. Til þess er þetta gert og
ekkert óeðlilegt við það.
Ég styð jafnframt heilshugar að íslenskt
samfélag fari í þá átt að meta að verðleikum
þau sem annast börnin okkar, sjúka og aldraða.
Ég styð að við breytum launakerfi okkar þann-
ig að það sé ekki sjálfkrafa mismunun á launum
þeirra sem annast fólk og þeirra sem annast
fjármuni og eignir, svo dæmi séu tekin.
Það að ég styðji baráttu láglaunafólks gerir
það ekki sjálfkrafa að verkum að ég telji að ekki
eigi að meta menntun til launa, né heldur lít ég svo á að
menntafólk sé andstæðingur þeirra sem eru með lág laun.
Þeir sem hafa menntað sig eiga að njóta ávinnings af því.
Þannig get ég ekki tekið undir þá skoðun sem heyrst hef-
ur að kjarabarátta dagsins í dag sé kjarabarátta láglauna-
stétta gegn menntuðu fólki. Það er ekki samasemmerki
milli hárra launa og menntunar. Hér á landi er stór hópur
fólks einnig á lágum launum sem hefur lagt mikið á sig til
að mennta sig, með tilheyrandi tekjuskerðingu og him-
inháum námslánum sem þarf, ef það þá næst, að greiða af
fram á gamals aldur. Það fólk er líka í kjarabaráttu við ríki
og sveitarfélög.
Það sem blasir við okkur er sú undarlega
staða að hið opinbera gefi út framfærsluviðmið
einstaklinga og fjölskyldna, sem inniheldur lág-
marksframfærslu sem fólk þarf að hafa til að
lifa af hér á landi, á sama tíma og sömu aðilar
greiða fólki ekki þá nauðsynlegu fjárhæð fyrir
fulla vinnu. Samkvæmt framfærsluviðmiði um-
boðsmanns skuldara þarf einstaklingur sem
leigir íbúð á 160 þúsund kr. á mánuði að hafa
358 þúsund kr. útborgaðar til að framfleyta sér.
Samkvæmt upplýsingum frá ríkisskattstjóra
þarf viðkomandi þá að hafa 500 þúsund kr. laun
fyrir skatt. Einstætt foreldri með eitt barn í
sömu leiguíbúð þarf að hafa nærri 390 þúsund
kr. útborgaðar, eða 550 þúsund kr. í laun. Þetta
er því miður ekki raunveruleiki allra þeirra sem
nú eru í kjarabaráttu og því þarf að taka
ákvörðun um það hvers konar samfélag við vilj-
um byggja. Það er samfélagslega dýrt að ala fólk upp í fá-
tækt og því verðum við að ná að jafna kjörin.
Við í Samfylkingunni höfum lagt til margvíslegar breyt-
ingar til tekjujöfnuðar sem ríkisstjórnarflokkarnir hafa því
miður fellt. Má þar nefna hækkun barnabóta, sem í dag eru
líkari fátækrastyrk en raunverulegum stuðningi, hækkun
vaxtabóta og síðast en ekki síst hækkun skatta á þá sem
eru á ofurlaunum. Allar þessar aðgerðir gagnast til að
jafna kjör fólksins í landinu. Slíku samfélagi vegnar best.
helgavala@althingi.is
Helga Vala
Helgadóttir
Pistill
Er menntafólk óvinurinn?
Höfundur er þingman Samfylkingarinnar.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Laxastofnarnir í Borgarfirðieru sterkir, mun sterkarien á níunda áratugnumþegar ég byrjaði að fylgj-
ast með þeim. Hrygning og seiða-
framleiðsla hefur aukist á búsvæð-
um ánna,“ segir Sigurður Már
Einarsson, fiskifræðingur í starfs-
stöð Hafrannsóknastofnunar á
Hvanneyri. Hann hélt fræðsluerindi
um veiðinýtingu, líffræði og framtíð
laxastofna í Borgarfirði í Safnahúsi
Borgarfjarðar á dögunum.
Laxveiðin í ánum í Borgarfirði
var afar léleg í sumar. Sigurður Már
staldrar ekki lengi við það. Segir að
frá árinu 2012 hafi verið mikill
tröppugangur í veiðinni. Mörg léleg
ár en góð ár á milli. „Við höfum ekki
áður séð viðlíka sveiflur og verið
hafa undanfarin átta ár,“ segir Sig-
urður og bendir um leið á að sveifl-
urnar rími ágætlega við hitastig
sjávar. Góð veiðiár komi í kjölfar
hlýrra ára og öfugt.
Frjósamar þverár
Vatnasvæði Hvítár í Borgar-
firði er gjöfult og um margt sér-
stakt. Sigurður Már nefndi í erindi
sínu að mikið lindainnstreymi sé í
efsta hluta Hvítár sem geri ána
kalda á sumrin en hlýja að vetri.
Þverár Hvítár eru frjósamar,
þar eru góð skilyrði fyrir hrygningu
og uppeldi laxaseiða. Búsvæði Þver-
ár/Kjararár og Norðurár eru með
mestu seiðaframleiðsluna, um 26%
hvor á, Hvítá sjálf skilar um 16%,
Grímsá 13% en aðrar ár minna.
Um 20% af allri laxveiði í land-
inu er í þverám Hvítár og eru þær
því afar verðmætar stangveiðiár.
Veiðistjórnun hjálpað
Margt hefur hjálpað til við að
gera laxastofnana öfluga, að sögn
Sigurðar Más. Umhverfið var óhag-
stæðara á níunda áratugnum, þegar
hann kynntist svæðinu fyrst, en ver-
ið hefur á þessari öld. Hlýnunin hef-
ur hjálpað til og hrygning aukist.
Jafnframt hefur verið unnið að veiði-
stjórnun enda telur Sigurður líklegt
að stofnarnir hafi verið ofveiddir,
sérstaklega á meðan netaveiði var
stunduð í stórum stíl. Búsvæðin hafa
verið stækkuð með laxastigum. Beitt
hefur verið svæðafriðun. Kröfur um
fluguveiði og reglur og tilmæli um að
sleppa fiski, sérstaklega stórum
fiski, hafa skilað sínu. Stærsta fisk-
ræktaraðgerðin í Borgarfirði og á
landinu öllu er þó, að sögn Sigurðar
Más, kaup veiðiréttarhafa í laxveiði-
ánum á réttindum til netaveiði í
Hvítá á árinu 1991 og upptaka net-
anna. Hann segir að unnið hafi verið
að fiskirækt með sleppingum seiða
en telur að náttúruleg framleiðsla í
ánum sé orðin það mikil að ekki sé
þörf á því lengur. Loks nefnir Sig-
urður að laxastofnarnir og lífríkið í
ánum sé í stöðugri vöktun.
Bjartsýnn á framtíðina
„Ég er bjartsýnn á framtíðina. Í
ánum eru sterkir sjálfbærir stofnar
sem gefa af sér miklar tekjur.
Vernda þarf búsvæði þeirra til fram-
tíðar og tryggja sjálfbæra nýtingu.
Það er helst að maður sé hræddur
við umhverfisskilyrði í hafinu. Mikl-
ar sveiflur eru í hita og framleiðni og
maður veit ekki hvert það stefnir,“
segir Sigurður Már.
Fram kom í erindi hans að
sjóbleikja er á undanhaldi á
vatnasvæði Hvítár og að
vernda þurfi stofninn. Þá
sé óvissa með sam-
keppni og afrán í
ánum vegna nýrra
tegunda sem koma
með hlýnandi veðr-
áttu og er flundran
fyrsta dæmið
um það.
Sterkir laxastofnar
og mikil framleiðsla
Borgfirsku laxveiðiárnar hafa í
gegnum tíðina verið með vin-
sælustu laxveiðiám landsins
enda veiðin verið góð. Á síðustu
árum hafa komið nokkur slæm
veiðiár. Síðastliðið sumar var
eitt af þeim, eins og raunar á
öllu vestanverðu landinu. Að-
eins veiddust 577 laxar í Norð-
urá sem er þriðjungur af veið-
inni árið 2018. 1.133 laxar
veiddust í Þverá/Kjarará sem er
minna en helmingur af veiðinni
árið áður. Í þessum ám eru 14
stangir. Sömu sögu er að segja
af Langá með 659 laxa á 12
stangir en Grímsá hefur haldið
sínu betur en þar veiddust í
sumar 724 laxar á 8 stang-
ir. Veiðin hefur einnig
minnkað um helming
eða meira í minni án-
um í Borgarfirði og
veiðstöðunum í Hvítá.
Veiðin í Straumunum
var til dæmis að-
eins fjórðungur
af veiðinni árið
áður.
Veiðin hrundi
síðasta sumar
VINSÆLAR LAXVEIÐIÁR
Sigurður Már
Einarsson
Morgunblaðið/Einar Falur
Veitt í Norðurá Borgfirsku árnar eru meðal gjöfulustu og eftirsóttustu lax-
veiðiáa landsins. Laxastofnarnir eru sterkir og mikil framleiðsla búsvæðum.