Morgunblaðið - 24.02.2020, Blaðsíða 15

Ég fór nýverið fyrir hópi fólks á
Íslandi sem hefur sérþekkingu á
ýmsu sem snýr að sjálfbærni Ís-
lands í framleiðslu grænmetis-
afurða. Margt athyglisvert kom
fram í starfi okkar og var hópur-
inn kallaður fyrir ráðherranefnd
um matvælastefnu sem forsætis-
ráðherra leiðir.
Samkeppnisforskot í gæðum
Víða í Evrópu eru gróðurhús á
mörgum hekturum lands sem brenna gasi, ol-
íu eða jafnvel kjarnorku til að kynda og lýsa
gróðurhús. Allir valkostirnir losa mikið kol-
efni. Á ökrunum við Viktoríuvatn í Afríku
keppa íslenskir blómabændur við sólarljósið
og mánaðarlaun verkamanns á akrinum eru
um 2.500 kr. eða sem nemur tímakaupi á Ís-
landi. Kolefnisspor afurða sem eru ræktuð
við þessi skilyrði eru margföld á við íslenska
framleiðslu, þar sem hún stendur í hillum
verslana um land allt. Stærðarhagkvæmnin
og ýmsar náttúrulegar ytri aðstæður gefa er-
lendri framleiðslu vissulega nokkurt forskot
en að öðru leyti er framleiðsla þeirra varla
með tærnar þar sem Ísland er með hælana
þegar kemur að heilnæmi umhverfisins og
kolefnisspori vörunnar.
Þessum áskorunum verður íslensk fram-
leiðsla að mæta með stórsókn í framleiðslu
hágæða afurða úr frjóum sverði sem hreint
landið býr yfir. Græn ódýr orka, nýsköpun og
efling hefðbundinnar garðyrkju getur gert
landið sjálfbært á eigin framleiðslu og gefið
samkeppnisforskot þegar horft er til gæða.
Tækifærið liggur í ódýrri endurnýjanlegri
orku og stöðugleika í flutningskostnaði raf-
orku til garðyrkjunnar.
Frjór jarðvegur
Við höfum stuðlað að framleiðslu á vist-
vænu áli og næsta stóra skref í uppbyggingu
á Íslandi er græna stóriðjan sem nýtir ódýra
orku til lýsingar í gróðurhúsum sem fram-
leiða einstaka vöru á heimsmælikvarða.
Stefnum að sjálfbæru Íslandi í allri fram-
leiðslu garðyrkjuafurða, korni og höfrum, þar
sem gæði landsins, sjálfbær orka, frjór jarð-
vegur og hreint vatn er sérstaðan. Tækifærið
er núna og framlag stjórnvalda á að vera að
tryggja samninga um ódýra orku til langs
tíma og lán á litlum eða engum vöxtum gæti
tryggt afkomuna enn frekar.
Garðyrkjulandið Ísland á að mínu mati að
taka forystu í ræktun heilnæmra afurða sem
fullnægja eftirspurn á innanlandsmarkaði. Til
þess að svo megi verða þarf áræði, framtíðar-
sýn og stöðugleika í rekstrar-
umhverfi. Íslensk framleiðsla
skilar fimm sinnum minna
kolefnisspori en innfluttar af-
urðir, og hlutur garðyrkj-
unnar í matvælaframleiðslu
landsins í dag er 7,6% en kol-
efnissporið er 1% af losuninni.
Þessi staða er dauðafæri fyrir
þátttöku og framlag Íslands í
minni losun kolefnis. Opin
gróðurhús þar sem fólk kem-
ur og sér matinn verða til og
fær að taka þátt í framleiðslu-
ævintýrinu, bókstaflega heyra
plönturnar vaxa, eru hluti af framtíðarsýn-
inni.
Olía fyrir allan flotann
Fleira getum við gert. Með því að rækta
160.000 hektara af repju, sem er álíka stórt
svæði og Sólheimasandur og Mýrdalssandur,
er hægt að framleiða 160.000 tonn af repju-
olíu. Til samanburðar notar allur fiskiskipa-
flotinn okkar 130.000 tonn. Hver hektari skil-
ar því einu tonni af olíu, sem er ótrúlega hátt
afurðargildi. Hver hektari dregur sex tonn af
koltvísýringi úr andrúmsloftinu á vaxtartíma
plantnanna og við brennslu olíunnar kemur
helmingur til baka. Ávinningurinn er veru-
legur. Við gætum nær hætt innflutningi á
olíu.
Hefjumst handa með aðgerðaáætlun um
ræktun olíujurta til framleiðslu eldsneytis
sem gæti tekið okkur 5-10 ár. Við vinnslu
repjunnar eru fræ hennar skilin frá stráum,
sem eru helmingur lífmassans. Í raun verður
repjuolían aukaafurð í þessari framleiðslu því
320.000 tonn af fóðurmjöli eru mestu verð-
mætin sem nota má við svína-, nauta- og lax-
eldi. Þá gefa pressuð repjufræin 160.000 tonn
af repjuolíu. Ávinningurinn gæti hlaupið á
milljarðasparnaði í innfluttri olíu og stór-
felldri minnkun á kolefnisspori landsins.
Þessi vinna og vitneskja er til staðar og við
getum hjólað í verkefnið nú þegar. Sér-
fræðihópurinn sem ég fór fyrir er í starthol-
unum en því miður hefur enginn haft sam-
band eftir fundinn með ráðherranefndinni.
Eftir Ásmund
Friðriksson
»Með því að rækta 160.000
hektara af repju er hægt að
framleiða 160.000 tonn af
repjuolíu en fiskiskipaflotinn
notar 130 þúsund tonn.
Ásmundur Friðriksson
Höfundur er alþingismaður
Sjálfstæðisflokksins.
Sjálfbærni Íslands með
garðyrkjuafurðir og olíu
hverjum með sínum hætti. Sam-
göngukerfi landsins er hægt að
líkja við æðakerfi og byggir það
á vegakerfi, flugi og siglingum.
Allir vegir liggja til Rómar var
eitt sinn sagt og það er ekki að
ástæðulausu. Tenging höfuð-
borga við aðrar byggðir hefur í
alla tíð talist grundvöllur fyrir
velsæld. Þegar Rómaveldi var
upp á sitt besta voru samgöngu-
málin í lagi og áhersla var lögð á
skilvirka tengingu Rómaborgar
við aðra hluta veldisins. Erlendis
eru járnbrautarstöðvar í höfuð-
borgum og tengja höfuðborg við
aðra landshluta. Mikilvægi þeirra er ekki
síðra en vegakerfisins og engum myndi koma
það til hugar að fjarlægja þær fyrir bygging-
arland. Járnbrautir henta þó ekki á Íslandi
en við höfum þess í stað Reykjavíkurflugvöll,
sem er stolt okkar höfuðborgarbúa og allra
sem vita að við Reykvíkingar berum skyldur
til landsbyggðar. Hér er Landspítalinn, Há-
skóli Íslands og stærsti hluti stjórnsýslunnar.
Á meðan sveitirnar gegna hlutverki lífs-
nauðsynlegra líffæra er Reykjavík hjartað og
því miður hefur ekki verið hugað að hjartanu.
Höfuðborgin og hlutverk hennar sem höfuð-
borg hefur verið vanrækt. Hjartað er komið
með kransæðastíflur og æðakerfið frá hjart-
anu er illa haldið.
Fyrir það fyrsta hefur verið unnið spell-
virki á Reykjavíkurflugvelli, hjartanu okkar í
Vatnsmýrinni. Það var gert þrátt fyrir að þá
stærsta undirskriftasöfnun lýðveldissög-
En þó við flóann byggðist borg
með breiða vegi og fögur torg
og gnægð af öllum auð, –
ef þjóðin gleymdi sjálfri sér
og svip þeim týndi, er hún ber,
er betra að vanta brauð.
– Þeir segja, að hér sé hættan
mest
og hérna þróist frónskan verst
og útlend tíska temjist flest
og tungan sé í nauð.
Án Íslands væri íslenska
þjóðin heimilislaus og án Íslendinga væri hún
munaðarlaus. Þótt þetta náttúrulögmál sé
sjaldan rætt og hvað þá á dýpri heimspeki-
legri grunni hefur þetta verið límið sem bind-
ur þjóðina saman og hefur gefið okkur sam-
stöðukraftinn þegar á hefur reynt. Land-
helgisdeilan er gott dæmi og Icesave annað
og nýlegra. Viðbrögð við náttúruhamförum
ber einnig að nefna. Íslenska þjóðin hefur
alltaf verið samhent þegar að henni er vegið.
Það er stundum sagt að traust sé áunnið en
það er ekki alveg rétt þótt hægt sé að ávinna
sér traust. Traust er að auki meðfætt. Traust
til móður hefst við fæðingu, við treystum fjöl-
skyldunni okkar betur en ókunnugum og
hvort sem okkur líkar það betur eða verr er
íslenska þjóðin fjölskyldan okkar. Trausti er
þó hægt að glata með margvíslegum hætti.
Landið okkar Ísland er stórt land og strjál-
býlt sem öllum Íslendingum þykir vænt um,
Eftir Viðar Guðjohnsen » Stjórnsýsluhlutverk borg-
arinnar er fast í krumlum
stjórnvaldssjúkra búrókrata
með óheyrilegum kostnaði,
bæði beinum og óbeinum.
Viðar Guðjohnsen
Höfundur er lyfjafræðingur og
sjálfstæðismaður.
Hjarta landsins
unnar hafi farið fram honum til varnar og að
allar mælingar sýni algjöran stuðning við
hann þar sem hann er. Fylgishrun Sjálf-
stæðisflokksins í borginni má að hluta til
rekja til þess að borgarfulltrúar flokksins
vanvirtu landsfundarályktanir og skýran
flokksvilja í því máli. Traustið féll, hefur ekki
verið endurheimt og verður ekki endurheimt
á meðan fulltrúarnir ganga ekki í takt og af
heilindum í því máli.
Spellvirki hafa jafnframt verið unnin á
vegakerfi borgarinnar, bílastæðum og bygg-
ingum, sem skilar sér í mengandi kransæða-
stíflu á hverjum degi. Háhýsi eru hvorki fal-
leg né fjölskylduvæn en fjölskyldan er
burðarstoð samfélagsins. Bílastæðaskortur
lengir þann tíma sem bifreið er í gangi. Bíll í
lausagangi mengar en það lögmál gildir einn-
ig um bílinn sem er kyrrstæður því engin
bílastæði finnast. Holótt og þröngt vegakerfi
með umferðarljósum þar sem mislæg gatna-
mót eiga að vera mengar, er ekki fjölskyldu-
vænt og hefur engan ávinning.
Stjórnsýsluhlutverk borgarinnar er ofan á
það fast í krumlum stjórnvaldssjúkra búrók-
rata með óheyrilegum kostnaði, bæði beinum
og óbeinum. Hvernig má það vera að ekki sé
hægt að byggja lítil fjölskylduvæn einbýlis-
hús lengur? Það var gert ekki fyrir svo löngu
með litlum kostnaði. Oftast voru það eigend-
urnir sjálfir sem sáu um þorrann af fram-
kvæmdunum og þessi hús standa enn og
lengur en margar nýrri monthallir.
Sjálfstæðisflokkurinn er flokkur sem gat
heillað borgarbúa þegar fulltrúar hans
hlustuðu og báru virðingu fyrir hlutverki
Reykjavíkur sem höfuðborg. Nú er flokkur-
inn aðeins skugginn af sjálfum sér. Fyrir
þessari stöðu liggja margar ástæður eins og
oft hefur verið nefnt og þarf að nefna.
Meginástæðuna tel ég þó vera að fulltrúar
hafa misst sjónar á stóra samhenginu; hvað
það er sem sameinar okkur undir hinum fal-
lega fána, hvers vegna landnámsmenn settust
hér að, á hvaða óumsemjanlegu gildum Sjálf-
stæðisflokkurinn var stofnaður, hvers vegna
fálkinn varð fyrir valinu sem kennimerki okk-
ar sjálfstæðismanna, hvers vegna Valhöll –
sem byggð var af flokksmönnum – er þar sem
hún er, af hverju flestar flokkseiningar bera
nöfn úr goðafræðinni þótt flokkurinn hafi í
alla tíð haldið vörð um kirkjuskipan landsins,
af hverju forystumenn flokksins fyrrum börð-
ust fyrir eignarhaldi hins opinbera á orku-
verum eða að aðeins íslenskir ríkisborgarar
gætu keypt hér fasteignir.
Sjálfstæðisflokkurinn var nefnilega ekki
bara stofnaður sem stjórnmálaflokkur. Sjálf-
stæðisflokkurinn var stofnaður sem órjúfan-
legur hluti af sál þjóðarinnar.
15
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 24. FEBRÚAR 2020
Krunk Krummi einn lét ófriðlega ofan á skilti heildverslunar Garra í Hádegismóum.
Kristinn Magnússon