Morgunblaðið - 26.03.2020, Blaðsíða 24

Náhvalur Hann er af ætt hvít-
hvela eins og mjaldur og er
eitt norðlægasta og kulda-
þolnasta dýr veraldar.
 Náhvalskýr laðast frekar að törfum með langar skögultennur en stuttar  Rannsakendur studd-
ust við gögn um náhvali veidda við Grænland  Kyntákn eins og krúnur hjartardýra og stél páfugla
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
Vísbendingar eru um að lengd
skögultanna náhvalstarfa ráði virð-
ingarröðinni í þeirra hópi og njóta
tarfarnir með lengstu skögul-
tennurnar mestrar hylli hjá
náhvalskúnum.
Þetta kemur fram í niðurstöðum
rannsóknar sem nýlega var greint
frá í vísindaritinu Biology Letters.
Rannsóknin var gerð í samvinnu
Náttúrufræðistofnunar Grænlands,
Ríkisháskólans í Arizona og Sam-
bandsháskólans í São Paulo. Stuðst
var við gögn um 245 fullvaxna ná-
hvalstarfa sem veiddir höfðu verið
við Grænland.
Fram kemur í frétt Náttúru-
fræðistofnunar Grænlands að
skrautleg stél páfugla, risastórar
krúnur hjartardýra og öflugar
krabbaklær séu dæmi um útlits-
atriði sem skipta máli í dýraríkinu
þegar kemur að því
að ganga í augun á
hinu kyninu. Zackary Gra-
ham, við Ríkisháskólann í Ari-
zona, var aðalhöfundur greinar-
innar. Hann hafði hug á að kanna
hvort það sama ætti við um skögul-
tennur náhvala og krúnur, klær og
stél. Tennurnar geta orðið allt að
þrír metrar.
Ýmsar kenningar hafa verið um
til hvers hvalirnir noti skögul-
tennurnar. Tilgátur hafa verið um
að tarfarnir noti þær í baráttu hver
við annan, til að veiða fiska eða róta
upp í hafsbotninum. Einnig til að
brjóta með þeim hafís. Svo eru
kenningar um að hvalirnir geti
skynjað hitastig og veður með tönn-
unum.
Nærtækasta skýringin hefur þó
lengi verið sú að lengd tannanna
ráði virðingarröð tarfanna og laði
kýrnar að törfum með lengstu
skögultennurnar. Eitthvað sé í þá
spunnið fyrst þeir geti státað af svo
stórum tönnum. Það styður þessa
kenningu að menn hafa séð tarfa
takast á með því að slá saman
skögultönnunum og núa þeim
saman. Með því sendi þeir nær-
stöddum hvölum skilaboð um hver
sé fremstur og mestur.
Eva Garde hjá Náttúrufræði-
stofnun Grænlands sagði að upplýs-
ingar sem aflað hefur verið í gegn-
um veiðar Grænlendinga á
náhvölum gefi til kynna hlutverk
skögultannanna. Hún sagði vonir
bundnar við að á næstu árum verði
hægt að rannsaka betur atferli
hvalanna, meðal annars getu þeirra
til að kafa og afla sér fæðu. Til þess
á að nota nýjustu tækni eins og raf-
eindamerki og dróna.
Kyntákn og valdasproti
Í bókinni Hvalir eftir Jón Baldur
Hlíðberg og Sigurð Ægis-
son (Reykjavík
2010) er kafli um ná-
hvali. Þar er m.a.
fjallað um tilgang
skögultanna hvalanna.
Þar segir m.a.: „En þar eð
tönnin fyrirfinnst yfirleitt bara
í karldýrunum þykir ljóst að eitt-
hvað hljóti málið að tengjast því.
Virðist því næst að ætla að hér sé
einungis um kyntákn að ræða og
hugsanlega einnig valdasprota eins
og t.d. hjá ýmsum hjartardýrum
þar sem hraustustu tarfarnir og
sterkustu bera mestu hornin.“
Kynþokkinn fylgir skögultönninni
Needpix.com
24 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 26. MARS 2020
Fáðu
HEIMSENT
Sími 557 8866 | pantanir@kjotsmidjan.is | Fossháls 27, 110 Reykjavík Opnunartími7.30-16.30
Í ljósi aðstæðna bjóðum við heimsendingar til einstaklinga.
Vöruúrvalið er aðgengilegt á heimasíðu og facebook síðu okkar.
www.kjotsmidjan.is | fb/Kjotsmidjan
H
AP
PATALA
•
D
A
GSINS
E
R
•
TIL HAMINGJU – ÞÚ HEFUR FUNDIÐ HAPPATÖLUNA!
Farðu inn ámbl.is/happatala og gefðu upp töluna til að komast í pottinn.
Vinningshafar verða dregnir út í þættinum Ísland vaknar á K100 í fyrramálið.
Að sjálfsögðu hvetjum við þig til að taka þátt alla fimmtudaga og laugardaga
næstu vikurnar, því þú gætir unnið glænýjan Samsung Galaxy S20+.
24
SORPA tók á móti 27% minni úr-
gangi fyrstu tvo mánuði ársins en á
sama tímabili í fyrra. Fyrirtækið
segir að ástandið í þjóðfélaginu á
hverjum tíma endurspeglist að ein-
hverju leyti í ruslinu sem við
hendum. Ástæður minna magns af
sorpi eru raktar til verkfalls starfs-
manna við sorphirðu í Reykjavík og
samdráttar í atvinnulífinu.
„Á meðan á verkfallinu stóð nýttu
íbúar sér grenndargáma fyrir úr-
gang í auknum mæli en um 19%
meira magn barst í þá af flokkuðum
pappír, plasti og gleri, enda voru
pappírs- og plasttunnur ekki losaðar
hjá íbúum í Reykjavík á meðan á
verkfallinu stóð. Það náði þó ekki að
vega nema að litlu leyti á móti sam-
drætti í úrgangsmagni því í heildina
dróst magnið sem barst í móttöku-
stöðina í Gufunesi saman um 17%
milli ára,“ segir í tilkynningu frá
SORPU.
Magn þess úrgangs sem barst á
endurvinnslustöðvar SORPU, sem
eru alls sex talsins, stóð um það bil í
stað samanborið við sama tímabil í
fyrra. Það var því ekki að sjá að al-
menningur færi mikið með sorp sitt
á endurvinnslustöðvarnar þegar
sorptunnurnar yfirfylltust vegna
verkfalls sorphirðumanna.
Svo er að sjá að fólk hafi dregið úr
endurnýjun húsbúnaðar undanfarið.
Fjórðungi minna kom í nytjagáma
Góða hirðisins fyrstu tvo mánuði
þessa árs en á sama tímabili í fyrra.
Einnig kann það að hafa haft sín
áhrif að starfsfólk Góða hirðisins er
farið að fylgjast betur með nytja-
gámunum og leggur áherslu á að
óseljanlegar vörur séu ekki fluttar
frá endurvinnslustöðvunum í Góða
hirðinn. Þar með er dregið úr sóun
sem fylgir því að flytja óseljanlegar
vörur til Góða hirðisins.
Í fréttatilkynningunni segir að
það verði áhugavert að rýna í magn-
tölur marsmánaðar og sjá hver
áhrifin verði af aðgerðum gegn nýju
kórónuveirunni. Einnig verði fróð-
legt að sjá hvort sorphirða í Reykja-
vík, sem nú er hafin á ný eftir verk-
fallið, muni vega eitthvað upp á móti
þeim áhrifum. gudni@mbl.is
Morgunblaðið/Sigurgeir S.
Sorphirða SORPA tók á móti minna rusli fyrstu tvo mánuði ársins en á
sama tíma í fyrra. Verkfall og samdráttur þykja líklegar skýringar.
Miklu minna rusli
hent nú en í fyrra
 Dregur úr endurnýjun húsbúnaðar
Nú finnur
þú það sem
þú leitar að
á FINNA.is