Morgunblaðið - 26.03.2020, Síða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 26. MARS 2020
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Fréttir afkórónu-veirunni og
umgengni hennar
við mannfólkið
fyllir að vonum
alla dálka og rásir.
Þar með flýtur því
óhjákvæmilega með fjöldi
frétta sem standast ekki skoð-
un til fulls. En þær eru ekki
settar fram gagngert til að
villa umræðu, eða til að ýta
undir annarlegan orðróm eins
og sumum fréttafyrirbærum
er ætlað. Þegar svo mikið
gengur á geta velviljuðustu
fjölmiðlar misstigið sig.
Fréttir gærdagsins voru um
að veiruspámenn teldu að
1.500 Íslendingar myndu smit-
ast af kórónuveiru. Settu þeir
upp svartsýnisgleraugu mætti
koma smitfjöldanum upp í
2.300.
Hér er ekki verið að ræða
smit heldur einungis „greind
smit“. Þess vegna er eins víst
að tíu sinnum fleiri en 1.500
séu þegar smitaðir og skimun
Kára og sveitar hans gæti
stutt slíka ágiskun. Yrði út-
breiðsla smits þessa óboðna
gests ekki drýgri en óvart var
lesið úr spám teldust varla efni
standa til þess að setja heims-
búskapinn á hliðina. Hitt getur
verið rétt að það verði ekki
miklu fleiri en þetta færðir til
bókar eftir að hafa lent í því
úrtaki sem talið er verðskulda
pinna ofan í kok og upp í nös.
Þeir pinnar eru um þessar
mundir álíka eftirsóttir og vit-
laust yfirstimpluð frímerki
voru í búðinni hjá Kidda á
Frakkastíg forðum.
Einhvern tíma
verður þjóðin
ekki lengur á
pinnum og þá
falla þeir hratt í
verði eins og urðu
örlög flestra frí-
merkja.
Það bárust í vikunni fréttir
um það að sá góði Bretaprins
væri kominn með veiruna
vondu. Karl er orðlagt snyrti-
menni og með kurteisustu
mönnum að mati allra sem til
þekkja. Öllum góðum mönn-
um þótti auðvitað verra að
veiran skyldi ná til prinsins.
En nú er það orðin alkunn
staðreynd og hún notuð góð-
látlega til að áminna Breta
sérstaklega. Fyrst að annar
eins maður og ríkisarfinn,
snyrtilegur, gætinn og agaður
og þess utan passaður vel,
getur í slíku lent, ættu þessir
venjulegu óuppdregnu ang-
urgapar sem gefið hafa fyr-
irmælum yfirvalda langt nef,
og þar með aukið hættu á
smiti annarra, að sjá að sér
ekki seinna en strax.
Upplýst hefur verið að Karl
hafi, eins og vænst var, sýnt
ýtrustu varúð og seinustu vik-
ur helst ekki heilsað neinum
með handabandi. En hann
hefði gert undantekningu
þegar að gjörkunnugur er-
lendur fursti kom aðvífandi.
En þótt að þetta sé kórónu-
veira og að þarna væru tveir
krýndir kappar á ferð, þá
reyndist undantekningin sú
hið mesta óráð, og sýndi að
kórónuveiran gerir ekki
mannamun, en það hressir þó
lítt upp á álit hennar út á við.
Samanburður smits
á milli landa er
þrunginn skekkjum
vegna ólíkra og tak-
markaðra greininga}
Smit og greining
Landlæknir ogsóttvarna-
læknir leggja
nokkuð á sig þessa
dagana til að koma
börnum í skóla. Í
þessum tilgangi
sendu embættismennirnir til
dæmis bréf til skólastjórn-
enda, kennara og foreldra til
að „árétta mikilvægi þess að
nemendur í leik- og grunn-
skólum haldi áfram að sækja
skóla þrátt fyrir takmarkanir
á skólastarfi“. Þeir sem fengu
bréfið hljóta að velta því fyrir
sér hvers vegna þeim sem eru
í forystu fyrir sóttvörnum er
svo í mun að börn hópist sam-
an og séu í návígi hvert við
annað og kennara sína á þess-
um veirutímum. Minnka líkur
á að smit dreifist með því að
börn fari í skóla? Varla.
Dæmi hafa þegar komið upp
hér á landi þar sem stórir
hópar hafa farið í sóttkví
vegna smita sem tengjast
skólum. Nægir að
minna á forsætis-
ráðherra í þessu
sambandi, sem
lenti í því að sonur
hennar fór í
sóttkví vegna þess
að starfsmaður skóla hans
reyndist smitaður.
Sem betur fer virðist þetta
hafa farið vel en augljóst er af
slíkum viðbrögðum við smiti
starfsmanns í skóla að hætta
getur verið á að smit berist
þegar skólar eru starfræktir í
miðjum veirufaraldri. Og til
hvers? Vissulega þurfa börn
að sækja skóla, en stafar námi
þeirra mikil hætta af því þó að
skólasókn, sem hvort eð er
hefur verið stytt verulega, sé
slegið á frest í fáeinar vikur
og meiri áhersla lögð á heima-
námið þann tíma?
Nú má vera að það sleppi að
láta börn sækja skóla við
þessar aðstæður, en er víst að
það sé áhættunnar virði?
Nám barna ónýtist
ekki þó að þau séu
heima á meðan
veiran gengur yfir}
Er ekki varúðin mikilvægari?
N
ú er tæpur mánuður síðan
fyrsta staðfesta tilvikið af CO-
VID19-sjúkdómnum greindist
hér á landi, en það var 28.
febrúar síðastliðinn. Á þessum
tíma hefur þjóðin öll þurft að bregðast við og
aðlagast breyttum veruleika. Margir finna
fyrir streitueinkennum og hafa áhyggjur, sem
er eðlilegt á þessum sérstöku tímum. En það
er líka magnað að finna samtakamáttinn í
samfélaginu. Það er greinilegt að almenningur
fylgist mjög vel með upplýsingum og fer eftir
fyrirmælum stjórnvalda, og það er þakk-
arvert. Það skiptir líka miklu máli að muna
hversu lánsöm við erum að eiga frábært
framlínufólk hjá almannavarnadeild ríkislög-
reglustjóra, Embætti landlæknis og sótt-
varnalækni og á fleiri stöðum í heilbrigðis-
kerfinu sem heldur svo vel og örugglega utan um þetta
stóra verkefni, og á hrós og þakkir skilið. Starfsfólk í
heilbrigðiskerfinu öllu á líka stórt hrós skilið, og kenn-
arar á öllum skólastigum fyrir að laga nám og kennslu
að óvenjulegum tímum.
Samkomubann og takmörkun á skólahaldi tók gildi
fyrir tæpum tveimur vikum, þann 13. mars, og markmið
þeirra aðgerða er að hægja á útbreiðslu COVID-19-
sjúkdómsins svo að heilbrigðisþjónustan muni eiga auð-
veldara með að takast á við álag í tengslum við sjúkdóm-
inn. Fram að því höfðu viðbrögð á Íslandi beinst að
fljótri greiningu, einbeittri rakningu, einangrun sýktra
og sóttkví þeirra sem grunaðir eru um smit. Má telja
víst að þessar ráðstafanir hafi nú þegar kom-
ið í veg fyrir fjölmörg innlend smit.
Í byrjun þessarar viku tók ég svo ákvörð-
un í samræmi við tillögu sóttvarnalæknis um
að takmarka samkomur enn frekar en áður
vegna útbreiðslu COVID-19 í samfélaginu, en
tillaga sóttvarnalæknis var lögð fram með
hliðsjón af þróun mála hér á landi, tilmælum
Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar og í
ljósi aðgerða annarra ríkja. Viðburðir þar
sem fólk kemur saman eru nú takmarkaðir
við 20 manns í stað 100 áður og tryggja þarf
við öll mannamót að nánd milli manna verði
yfir tveimur metrum. Ýmiss konar starfsemi
þar sem nálægð er mikil er nú bönnuð og
einnig er búið að loka líkamsræktarstöðvum
og sundlaugum. Þessar aðgerðir hafa mikil
áhrif á líf okkar allra, auk starfsemi margra
fyrirtækja og stofnana, og það er áskorun að laga okkur
að þessum breytingunum en það er til mikils að vinna.
Stjórnvöld vinna að því hörðum höndum að bregðast
við og lágmarka skaðann sem óhjákvæmilega verður af
innrás veirunnar í samfélagið. En þetta er líka sam-
félagsverkefni, því við erum öll almannavarnir. Við þurf-
um öll að leggja okkar lóð á vogarskálarnar og erum að
því. Ég finn fyrir því að við erum öll að gera okkar
besta í aðstæðum sem ekkert okkar hefur áður reynt.
Stöndum saman í því áfram. Samstaðan mun koma okk-
ur í gegnum þetta. Gangi okkur öllum vel.
Svandís
Svavarsdóttir
Pistill
Stöndum saman
Höfundur er heilbrigðisráðherra.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Tveir áfangastaðir innan frið-lýstra svæða voru á síðastaári metnir í hættu, þ.e. ásvokölluðum rauðum lista,
samkvæmt skýrslu Umhverfis-
stofnunar um ástand þessara staða
2019. Það eru Rauðufossar, innan
friðlandsins að Fjallabaki, og Detti-
foss að austan. Staðirnir voru einnig
á rauðum lista árið 2018. Rauðufossar
hafa hækkað lítillega á milli ára og
munu líklega komast af þessum lista
árið 2020, vegna framkvæmda sem
eru fyrirhugaðar þar.
Við Dettifoss er unnið að upp-
byggingu vegar með bundnu slitlagi
vestan Jökulsár sem verður til þess
að aðgengi að Dettifossi, og öðrum
náttúruperlum vestan Jökulsár, stór-
batnar. Gert er ráð fyrir að í ár verði
gerðar tillögur til úrbóta á umræddu
svæði austan Jökulsár, segir á heima-
síðu Umhverfisstofnunar.
Gætu tapað verndargildi
Samkvæmt skilgreiningu er
rauðlitaður áfangastaður í verulegri
hættu hvað varðar verndargildi nátt-
úrusvæðis og staðir sem fá appels-
ínugulan lit eru metnir í hættu að
hluta til og gætu átt á hættu að tapa
verndargildi sínu.
Jafnmargir áfangastaðir eru í ár
appelsínugulir og í fyrra. Töluverð
hreyfing hefur þó orðið á listanum,
þar sem fjölmennir ferðamannastaðir
eins og Skógaheiði við Skógafoss og
Laugahringurinn og Laugavegurinn
innan Friðlandsins að Fjallabaki hafa
unnið sig út af listanum. Nýir áfanga-
staðir á listanum eru í tveimur til-
fellum staðir þar sem umgengni og
gróðurskemmdir draga einkunn
staðarins niður, en þrír af þeim stöð-
um sem koma nýir inn á listann voru í
metnir í fyrsta sinn í ár.
Helgustaðanáma, sem fyrir
nokkrum árum var á rauðum lista, er
nú á þeim appelsínugula eins og í
fyrra. Þar er líka að finna Hveravelli,
Landmannahelli og Landmanna-
laugar.
Nokkur svæði innan Reykjanes-
fólkvangs og Bláfjallafólkvangs eru á
appelsínugulum lista. Á höfuðborg-
arsvæðinu má nefna Ásfjall, Ástjörn,
Helgafell, Rauðhóla og skíðasvæðið í
Bláfjöllum.
Við úttektina er farin sú leið að
gefa áfangastöðum einkunn í þremur
flokkum, þ.e. skipulag, innviðir og
verðmæti, og síðan heildareinkunn
áfangastaðar. Til að teljast til „rauðs“
áfangastaðar þarf viðkomandi svæði
að hafa fengið lægri heildareinkunn
en 5 í ástandsmatinu. Jafnframt eru
svæði flokkuð sem rauð sem fá lægri
einkunn en 5 í undirþættinum verð-
mæti. Undirþátturinn verðmæti seg-
ir til um hvort náttúra eða menning-
arminjar áfangastaðarins eru farin að
láta á sjá. Appelsínugulir staðir fengu
heildareinkunn á bilinu 5-6 í ástands-
matinu.
Fjölgar á græna listanum
Alls voru 106 áfangastaðir innan
friðlýstra svæða metnir í fyrrahaust
og hefur ástand margra þeirra batn-
að á milli ára. Þannig fjölgaði svæð-
um á grænum lista í fyrra úr 23 í 34.
Aukin landvarsla og innviðaupp-
bygging hefur skilað miklu og eru
mörg svæði eftir uppbyggingu síð-
ustu ára vel í stakk búin til að taka við
miklum fjölda gesta.
Í græna flokknum má nefna
Arnarstapa og mörg svæði innan
þjóðgarðsins á Snæfellsnesi, Þrí-
hnjúkagíg, Dimmuborgir, Dynjanda,
Eldborg í Hnappadal, Grábrók,
Horn, Látra og Veiðileysufjörð á
Hornströndum, Hraunfossa--
Barnafossa, Húsafell og Ingólfs-
höfða. Einn staður féll af þessum
lista, Háalda, og var það vegna
gróðurskemmda eftir utanvega-
akstur.
Vona að Rauðufossar
fari af rauðum lista í ár
Ljósmynd/ÓÖH
Náttúruperla Ferðamenn þurfa að leggja talsvert á sig til að ganga að
Rauðufossum við Landmannaleið, en aðsókn hefur eigi að síður aukist mjög.
Rauðifoss í friðlandinu að
Fjallabaki er orðinn mjög þekkt-
ur á lands- og heimsvísu og á
síðasta ári varð umtalsverð
fjölgun gesta sem leggja leið
sína að fossinum og ágangur á
viðkvæman gróður við Rauða-
foss hefur aukist, að því er segir
í skýrslu Umhverfisstofnunar.
Flestir fara ekki lengra en að
fossinum en þó hefur umferð
einnig aukist upp með Rauðu-
fossakvísl fyrir ofan fossinn.
Enginn útsýnisstaður er af-
markaður við fossinn og hafa
myndast þar nokkrir villustígar.
Í vinnslu er að skipuleggja
svæðið sem áningarstað, setja
þarf upp skilti, byggja upp bíla-
stæði, stika gönguleið að upp-
tökum árinnar og gera afmark-
aða útsýnisstaði við fossinn og
aðra athyglisverða staði. Loka
þarf og græða upp villustíga og
setja upp girðingar við viðkvæm
svæði til að koma í veg fyrir að
gengið sé um þau. Þá þarf að
afmá vegslóða sem liggja að
fossinum sem er mikið lýti í
landslaginu, segir í skýrslunni.
Fjölgun við
Rauðafoss
ÞEKKTUR Á HEIMSVÍSU