Morgunblaðið - 26.03.2020, Qupperneq 45

MINNINGAR 45
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 26. MARS 2020
morgunkaffi sérhvern virkan dag
stundvíslega klukkan tíu og rædd-
um allt milli himins og jarðar.
Hógværari og gleggri var enginn,
minnugri á gamla tíð, fyndnari,
ráðhollari og örlátari á hugmynd-
ir. „Mér nægja lögmál eðlisfræð-
innar,“ sagði hann glettinn, og ég
hef gleymt, um hvað þá var rætt.
Árum saman vann hann að rit-
stjórn tímaritsins Jökuls. Engin
prentvilla fór framhjá honum.
Hann færði okkur ljósrit af göml-
um heimildum, sem hann fann á
söfnum erlendis, gaf okkur gaml-
ar bækur, las óbirt handrit okkar
og var fljótur að því. Hann var
fræðari. Fróðleiksfúsir nemendur
lærðu margt af honum. Hann
þekkti alla nemendur með nafni
frá upphafi kennslu í jarðvísindum
við Háskóla Íslands og vissi,
hvernig þeim hafði vegnað. Vís-
indasaga var honum hugstæð, og
hann skrifaði margt um upphaf
raunvísinda á Íslandi, og þá eink-
um jarðfræði á nítjándu öld og á
öndverðri þeirri tuttugustu. Hæst
ber, hvernig hann rakti frá lítilli
námu á Helgustöðum við norðan-
verðan Reyðarfjörð áhrif silfur-
bergsins á vísindi. Flýtti fyrir
þeim um áratugi svo sem í ljós-
fræði til könnunar á innri gerð
efnis, kristallafræði, gerð mæli-
tækja í efnis- og efnafræði, líf-
fræði og læknisfræði. Væntanleg
er bók eftir hann og Kristján, son
hans, um þá sögu. Íslendingum
væri sómi að því að kynna hana
um ókomin ár í safni um áhrif vís-
inda í nútímasamfélagi. Enginn
annar en eðlisfræðingurinn Leó
hefði rakið þá sögu betur með
vönduðum fræðigreinum.
Íslendingar eru í þakkarskuld
við Leó Kristjánsson. Fyrir skerf
hans til vísinda, það gagn, sem
hann vann með rannsóknum og
háskólakennslu, opinberum fyrir-
lestrum og fræðigreinum fyrir al-
menning. Lengi mun orðspor
hans lifa í ritverkum, nemendum
og samstarfsmönnum. Okkur,
sem þekktum hann vel, finnst
samt mest til um, hvern mann
hann hafði að geyma.
Helgi Björnsson.
Afreksmaður hefur kvatt. Leið-
ir okkar Leós lágu fyrst saman
haustið 1958 í þriðja bekk
Menntaskólans á Akureyri. Hann
og Kristján tvíburabróðir hans
komu frá Ísafirði en ég austan af
Héraði. Þarna áttum við eftir að
vera saman í fjóra vetur. Árgang-
urinn okkar lauk svo stúdents-
prófi vorið 1962. Hvítu kollarnir
voru samtals 75 og Leó dúxaði
með 9,54 í meðaleinkunn. Á þeim
tíma hafði enginn lokið stúdents-
prófi frá MA með hærri einkunn.
Haustið eftir fórum við saman
til Edinborgar. Hann í fjögurra
ára eðlisfræðinám en ég til styttri
dvalar. Við leigðum herbergi ekki
langt hvor frá öðrum þar sem hús-
ráðendur buðu upp á hálft fæði,
þ.e. morgunmat og kvöldmat.
Okkur gekk misvel að aðlagast
matargerð Skotanna. Eitt sinn
leifði Leó hluta af kvöldmatnum
og húsráðandinn spurði hvort
honum líkaði ekki maturinn. Leó
vildi vera kurteis og sagði það
kurteisisvenju á Íslandi að leifa
örlitlu af góðum mat. Honum
hefndist fyrir svarið því eftir þetta
fékk hann sama ólystuga réttinn
oftar en áður. Einhverju sinni rák-
umst við á veitingahús sem bauð
upp á ýsu sem við pöntuðum með
okkar menntaskólaensku. Eitt-
hvað hefur framburðurinn verið
bágborinn því við fengum „heitan
hund“.
Síðan liðu árin og leiðir skildi en
einhver bréf fóru þó á milli okkar.
Hann heimsótti okkur hjónin í
Þrándheimi þar sem ég var í verk-
fræðinámi. Kristján bróðir hans
hafði einnig stundað nám í sama
skóla, var kvæntur norskri konu
og bjó í Þrándheimi. Í byrjun árs
1969 bankaði Leó upp á hjá okkur
í Reykjavík með dömu sér við hlið.
Þar var Elín komin, verðandi lífs-
förunautur hans. Þó svo langt
væri á milli okkar fylgdumst við
vel hvor með öðrum. Í nokkur
skipti heimsótti hann okkur hér
eystra þegar hann var í vinnuferð-
um vegna vísindastarfa, bæði í
sambandi við rannsóknir á segul-
sviði og á silfurbergi í Helgustað-
anámu. Óli Grétar, sonur okkar
hjóna, naut kennslu Leós í eðlis-
fræðinámi sínu í HÍ. Einnig
myndaðist kunningsskapur á milli
Óla Grétars og Kristjáns, sonar
Leós, því um tíma sinntu þeir báð-
ir kennslu og námskeiðshaldi á
sérsviðum sínum við HÍ.
Strax á menntaskólaárunum
kom í ljós að Leó var fágætur af-
reksmaður. Í störfum hans á lífs-
leiðinni sannaðist það enn frekar.
Eftir hann liggja merkar vísinda-
greinar og rannsóknir sem farið
hafa um víða veröld. Ekki má
heldur gleyma öðrum mannkost-
um hans. Hann þótti framúrskar-
andi kennari og nemendur minn-
ast hans með virðingu og miklu
þakklæti. Einkennandi þættir í
eðli hans voru hjálpsemi, ljúf-
mennska og hógværð. Nú er svo
komið að um fjórðungur af bekkj-
arsystkinum okkar er horfinn yfir
móðuna miklu og fram undan
kunna að vera erfiðir tímar fyrir
áhættuhóp á okkar aldri. Við sem
eftir stöndum söknum sárlega
góðs félaga og vinar og sendum
Elínu og afkomendum þeirra
Leós okkar innilegustu samúðar-
kveðjur með þakklæti fyrir liðnar
stundir.
Fyrir hönd bekkjarins okkar í
MA,
Sveinn Þórarinsson.
Með fráfalli Leós Kristjánsson-
ar lýkur merkum kafla í sögu jarð-
vísinda á Íslandi. Hann hóf starfs-
feril sinn á upphafsárum mikilla
byltinga í hugmyndaheimi jarðvís-
indanna. Kenningar um stórfelld-
ar hreyfingar jarðskorpunnar
voru að ryðja sér til rúms, kenn-
ingar sem nú ganga undir heitinu
flekakenningin og mynda ramma
utan um flestar hugmyndir í jarð-
vísindum nútímans. Leó valdi sér
viðfangsefni á sviði fornsegulmæl-
inga, sem lagði til eina af megin-
stoðum flekakenningarinnar. Þar
átti hann samstarf við helstu vís-
indamenn heimsins og lagði sín
lóð á vogarskálarnar. Hann var
óþreytandi við mælingar á segul-
mögnun í íslensku basalti og
mældi mörg snið í gegnum jarð-
lagastafla Íslands. Með mæling-
unum má annars vegar ráða í sögu
segulsviðs jarðarinnar síðustu 15
milljónir ára, og hins vegar sögu
Íslands á sama tíma. Rannsóknir
Leós höfðu því bæði ríkulega al-
þjóðlega skírskotun og stað-
bundna þýðingu fyrir rannsóknir
á jarðfræði Íslands. Fyrir framlag
sitt til þessara rannsókna var Leó
kjörinn heiðursfélagi í Jarðeðlis-
fræðisambandi Ameríku.
Leó hafði líka ómetanleg áhrif á
samfélag og starfsemi jarðvís-
indamanna á Íslandi. Hann var
einn af fyrstu mönnum hér á landi
til að mennta sig í jarðeðlisfræði
og ljúka hæstu prófum á sínu
sviði. Hann var því ómetanleg fyr-
irmynd okkur hinum sem á eftir
fylgdu. Jarðfræðafélag Íslands
var nýstofnað og athygli jarðvís-
indamanna heimsins hafði beinst
að Íslandi. Það var því mikill hug-
ur í mönnum að láta að sér kveða.
Nýstofnuð Raunvísindastofnun
Háskólans varð þýðingarmikil
gróðrarstía grunnrannsókna í
jarðvísindum og þar naut Leó sín
vel. Hann kom þar upp aðstöðu til
að mæla segulmögnun í bergsýn-
um. Þar vann hann löngum stund-
um við mælingar og úrvinnslu
sýna sem hann hafði safnað í
mörgum rannsóknarferðum.
Á starfsferli sínum átti Leó
samvinnu við ótal aðra vísinda-
menn. Bæði var, að rannsóknirnar
kröfðust víðtækrar þekkingar á
mismunandi sviðum, og svo hitt,
að Leó var sérlega góður í sam-
vinnu. Það voru aldrei nein vand-
ræði, verkin voru skipulögð og svo
gerði hver sitt. Og Leó stóð við sitt
og vel það. Hann kom víða við í
verkum sínum auk vinnunnar á
sínu sérsviði. Hann hafði lifandi
áhuga á sögu vísinda á Íslandi og
var óþrjótandi þekkingarbrunnur
á því sviði. Kennsla í eðlis- og jarð-
eðlisfræði var honum mikið hjart-
ans mál og þar lagði hann gott til
málanna, tók þátt í kennslu
margra námskeiða við Háskóla Ís-
lands og var vinsæll kennari. Leó
var góður vinnufélagi og ekki
spillti fyrir að hann var mikill
húmoristi. Hann sá ævinlega
óvænta og oft spaugilega hlið á
málum. Hans er sárt saknað á
gamla vinnustaðnum. Ég votta
fjölskyldunni innilega samúð.
Páll Einarsson.
Leiðir okkar Leós lágu saman í
fyrsta sinn í byrjun september
fyrir 38 árum. Í hópi nýnema við
Háskóla Íslands vorum við nokk-
ur að byrja í stærð-, eðlis- eða
jarðeðlisfræði. Allt var nýtt fyrir
okkur. Nýr skóli, öðruvísi
kennsluaðferðir, nýir kennarar.
Og við haldin kvíðablandinni eft-
irvæntingu. Fyrsti dæmatíminn í
eðlisfræði var í kennslustofu í
VR-2. Þar var þessi vörpulegi og
svipsterki maður mættur til að
fara yfir tilraunir okkar til að
leysa dæmin sem fyrir voru sett
og leiða okkur í rétta átt. Og það
tókst honum. Með samblandi af
innsæi, hnyttni og nákvæmni
tókst Leó að gæða efnið lífi með
þeim hætti að fáir hefðu leikið það
eftir. Sú leiðsögn sem þarna hófst
átti eftir að standa í áratugi. Alltaf
var hægt að leita til Leós og það
var alltaf gagn af þeim fundum.
Hollráðari maður var vandfund-
inn enda glöggskyggn og víðfróð-
ur með afbrigðum.
Leó kom til starfa á Raunvís-
indastofnun upp úr 1970. Hann
skipaði sér strax fremstu röð þess
hóps sem byggði upp rannsóknir í
jarðeðlisfræði á Raunvísinda-
stofnun Háskólans. Leó varð fljótt
eftirsóttur samstarfsmaður og
leiðandi vísindamenn á alþjóða-
vettvangi í bergsegulmælingum
leituðu mikið til hans. Á heimsvísu
varð Leó varð einn af helstu sér-
fræðingum í sínum fræðum og
virtur eftir því í hópi jarðvísinda-
fólks. Allt frá upphafi birti Leó
niðurstöður sínar í virtum alþjóð-
legum tímaritum. Þar skapaði
hann fordæmi sem átti stóran þátt
í að gera jarðvísindin við Raunvís-
indastofnun að sterkri einingu
sem naut virðingar á alþjóðavett-
vangi. Á þessari arfleifð byggir
Jarðvísindastofnun Háskólans í
dag.
Sem samstarfsmaður var Leó
skemmtilegur félagi með glöggt
auga fyrir sniðugum vinklum á
hvaðeina sem upp á kom. Hann
lauk verkefnum hratt og vel og
meðan Leó beið eftir að aðrir klár-
uðu sinn hlut nýtti hann tímann
vel. Hann gegndi stjórnunarstörf-
um af ýmsu tagi, ritstjórnarstörf-
um, skrifaði alþýðlegar fræðslu-
greinar og beitti sér fyrir
nýjungum í tilraunakennslu. Sá
eðlislægi dugnaður sem var Leó í
blóð borinn kom m.a. fram í því að
hann var virkur fram á síðasta
dag. Á hann hafði herjað illvígur
sjúkdómur og það sá á honum. En
síðustu vikurnar á spítalanum
nýtti hann tímann til að lesa próf-
arkir og ganga fá málum. Það er
sárt að sjá á bak þessum öðlingi og
læriföður. Missir fjölskyldunnar
er þó mestur og ég votta Elínu,
Kristjáni, Margréti og fjölskyld-
um þeirra samúð mína.
Magnús Tumi
Guðmundsson.
Elsku faðir okkar, tengdafaðir, afi og
langafi,
STURLA SNÆBJÖRNSSON
kennari,
frá Grund í Eyjafirði,
lést á hjartadeild Landspítala við Hringbraut
22. mars.
Eftir kistulagningu verður bálför en vegna aðstæðna í
þjóðfélaginu fer jarðarför fram síðar.
Þórður Sturluson
Svandís Sturludóttir Hannes Frímann Sigurðsson
Snorri Sturluson
Guðríður Sturludóttir Sævar Örn Sævarsson
Yngveldur Myrra Sturludóttir
afa- og langafabörn
Elskulegur eiginmaður minn,
HÖSKULDUR JÓNSSON,
fyrrverandi forstjóri ÁTVR,
lést á Kanaríeyjum fimmtudaginn 19. mars.
Kveðjuathöfn verður auglýst síðar.
Fyrir hönd aðstandenda,
Guðlaug Sveinbjarnardóttir
Elskuleg móðir okkar, tengdamóðir, amma
og langamma,
GRÉTA FRIÐRIKSDÓTTIR
frá Siglufirði,
sem lést sunnudaginn 22. mars, verður
jarðsungin frá Reyðarfjarðarkirkju
laugardaginn 28. mars klukkan 14.
Athöfninni verður streymt beint á facebooksíðu
Reyðarfjarðarkirkju.
Ásta Magnea Sigmarsdóttir
Hreinn Sigmarsson Eva H. Önnudóttir
Óli Nikulás Sigmarsson Hjördís Sævarsdóttir
barnabörn og barnabarnabörn
Ástkær eiginmaður minn og vinur, faðir,
tengdafaðir, afi og langafi,
SVAVAR GUNNARSSON
húsasmíðameistari,
Stekkjarkinn 11, Hafnarfirði,
lést á heimili sínu 7. mars.
Útförin fór fram í Hafnarfjarðarkirkju 20. mars.
Aðstandendur þakka auðsýnda samúð. Sérstakar þakkir til
hjartadeildar Landspítalans, Heru líknarheimaþjónustu og
heimahjúkrunar höfuðborgarsvæðisins.
Rannveig Aðalsteinsdóttir
Margrét Svavarsdóttir Bragi Finnbogason
Aðalsteinn Svavarsson Helga Jóhannsdóttir
Ingibjörg Svavarsdóttir Jón Magnús Halldórsson
barnabörn og barnabarnabörn
Elsku faðir okkar, bróðir og afi,
SVEINN BJÖRNSSON
sendiherra
lést mánudaginn 23. mars á Sóltúni.
Jarðarför fer fram í kyrrþey vegna núverandi
aðstæðna en minningarstund verður
auglýst síðar.
Þökkum hlýhug og góðar kveðjur.
Anna Margrét Björnsson Henrik Baldvin Björnsson
Helga Björnsson Níní Björnsson
barnabörn, makar og fjölskyldur
Ástkær eiginmaður minn, faðir okkar,
tengdafaðir, afi og langafi
HALLDÓR ÞORVALDSSON
lést á sjúkrahúsinu á Húsavík föstudaginn
20. mars.
Athöfnin mun fara fram í kyrrþey
laugardaginn 28. mars í Húsavíkurkirkju.
Hægt verður að hafa samband við aðstandendur til að fá
aðgang að streymi frá athöfninni.
Kolbrún Kristjánsdóttir
Þorvaldur Daði Halldórsson Guðrún Jóhannesdóttir
Kristján Stefán Halldórsson Kristín Baldursdóttir
Björk Halldórsdóttir
afabörn og langafabörn
Við þökkum innilega fyrir auðsýnda samúð,
vinsemd og kveðjur vegna andláts og
útfarar elskulegrar móður okkar,
tengdamóður, ömmu og langömmu,
ÞURÍÐAR ERLU ERLINGSDÓTTUR
sem lést þriðjudaginn 10. mars og var
jarðsett föstudaginn 20. mars.
Guðfinna Helgadóttir Guðni Einarsson
Sigríður Helgadóttir Birgir H. Sigurðsson
Helgi Helgason Brynja Tómasdóttir
barnabörn og barnabarnabörn
Ástkær faðir okkar, tengdafaðir, afi og
langafi,
JÓN HALLDÓR BORGARSSON
áður til heimilis að Jaðri, Höfnum,
lést á Hrafnistu Hlévangi, sunnudaginn
22. mars. Í ljósi aðstæðna mun útför fara
fram í kyrrþey. Kærar þakkir færum við starfsfólki Hlévangs fyrir
góða umönnun.
Borgar Jens Jónsson Eygló Breiðfjörð Einarsdóttir
Magnús Ingi Jónsson Helga Jónína Guðmundsdóttir
Sveinbjörn Guðjón Jónsson Ingibjörg Guðjónsdóttir
Rúnar Kjartan Jónsson Hallveig Fróðadóttir
María Rós Newman,
barnabörn og barnabarnabörn.
Elskulegur faðir okkar, tengdafaðir, afi og
langafi,
SIGURÐUR PÁLSSON
málari, veiðimaður, fluguhnýtari og
náttúruvinur
verður jarðsunginn frá Háteigskirkju
föstudaginn 3. apríl klukkan 13.
Í ljósi samkomubanns og nýjustu fjöldatakmarkana verður
athöfninni streymt á netinu.
Aðstandendur veita frekari upplýsingar
Hallur Ægir Sigurðsson
Páll Daníel Sigurðsson Linda Sjöfn Þórisdóttir
Edda Huld Sigurðardóttir
Eggert Sigurðsson Ásta Björk Lundbergsdóttir
barnabörn og barnabarnabörn