Morgunblaðið - 11.04.2020, Qupperneq 30

30 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 11. APRÍL 2020
S
vona er íslenska þjóð-
arsálin, sameinuð og
samstiga,“ hugsaði ég
þegar ég horfði á hið
frábæra myndaband
með laginu Góða ferð þar sem
fjöldi þekktra listamanna söng og
spilaði að viðbættri ógleymanlegri
innkomu þríeykisins góða, Ölmu,
Þórólfs og Víðis. Allir tilbúnir, all-
ir til í að vera með, leggja sitt af
mörkum. Það er
ekki í starfslýs-
ingum landlæknis,
sóttvarnalæknis eða
yfirlögregluþjóns að
syngja inn á tónlist-
armyndband. Þau,
eins og svo ótal-
margir aðrir í sam-
félaginu okkar, eru
að ganga auka-
míluna eins og segir
í fjallræðu Jesú:
„Og neyði einhver
þig með sér eina
mílu þá far með hon-
um tvær.“ Við horf-
um með aðdáun til starfsfólks
heilbrigðiskerfisins sem leggur
allt sitt til hliðar og setur þjón-
ustuna við náungann í algjöran
forgang. Ein-
angrar sig jafnvel
milli vakta til að
geta verið visst um
að komast á næstu
vakt án þess að
hafa orðið fyrir
smiti. Þetta heitir
að ganga auka-
míluna. Að gera
meira en ætlast er til, að leggja líf
og sál í að þjóna náunganum. Og
hvað höfum við séð hjá listafólk-
inu okkar, sem margt hefur í einu
vetfangi misst framfærslu sína
um óákveðinn tíma? Hver á fætur
öðrum stígur fram, gefur af sér,
leitar leiða til að gera öðrum lífið
bærilegra, hjálpar til við að rjúfa
einangrun, gleðja, auðga. Svona
getur íslenska þjóðarsálin verið
þegar á reynir. Allir standa sam-
an, reyna að vanda sig, reyna að
gera það sem á þeirra valdi er til
að bæta aðstæður annarra, draga
úr útbreiðslu veirunnar og lág-
marka þannig tjónið. Það er ekki
annað hægt en að vera stoltur af
þjóð sinni á slíkum tímum. Ég er
stoltur og þakklátur fyrir að vera
Íslendingur.
Við erum kölluð til að láta gott
af okkur leiða. Í fjallræðu Jesú,
sem ég vísaði til hér að ofan, segir
Jesús einnig: „ Þér eruð salt jarð-
ar. Ef saltið dofnar, með hverju á
að selta það? Það er þá til einskis
nýtt, menn fleygja því og troða
undir fótum.
Þér eruð ljós heimsins. Borg,
sem á fjalli stendur, fær ekki dul-
ist. Ekki kveikja menn heldur ljós
og setja undir mæliker heldur á
ljósastiku og þá lýsir það öllum í
húsinu. Þannig lýsi ljós yðar með-
al mannanna að þeir sjái góð verk
yðar og vegsami föður yðar sem
er á himnum.“
Við erum kölluð til að láta muna
um okkur, til að hafa áhrif, til að
láta gott af okkur leiða. Þessu
kalli er öll þjóðin að svara um
þessar mundir. Sumir svara þessu
kalli með því að skrá sig í bak-
varðasveitina, standa vaktina í
framlínunni, vinna langa vinnu-
daga. Aðrir svara þessu kalli með
því að gera ekki neitt, með því að
vera sem mest heima, með því að
lágmarka samgang við
aðra. Þetta hljómar
e.t.v. öfugsnúið en
þetta skiptir ekki síð-
ur máli. Hvaða áletrun
var á mynd af heilgöll-
uðum heilbrigð-
isstarfsmönnum á
dögunum? Eitthvað á
þessa leið: „Við erum
hér fyrir ykkur, verið
þið heima fyrir okk-
ur“. Það er hjálp fólgin
í því að gera ekki neitt,
að hlýða Víði, að fylgja
fyrirmælum. Það er
hjálp fyrir alla hina. Óháð aldri
okkar, líkamlegum burðum og
heilsu þá getum við hvert með
okkar hætti lagt okkar lóð á þess-
ar vogarskálar.
Sumir upplifa að
sönnu kvíða og áhyggj-
ur í þessu ástandi og
aðstæður fólks eru vit-
anlega misjafnar. En
þá skiptir líka máli að
leita í bænina. Bænin
sem bætir okkar eigið
geð og sál og skiptir
máli fyrir þá sem njóta fyrirbæn-
arinnar. Við höfum öll sama að-
gang að bæninni sem sam-
skiptamáta við sjálfan Guð,
höfund lífs og heims. Skapara
okkar og frelsara. Í öllum þessum
aðstæðum gildir að eiga von og
standa vörð um hana. Páskahá-
tíðin minnir okkur svo sterkt á
sigur lífsins yfir dauðanum, hún
er margföld uppfylling vona sem
voru í raun ekki til. Engan gat ór-
að fyrir að hinn krossfesti og nið-
urlægði Kristur á krossinum
myndi á þriðja degi rísa upp frá
dauðum, gera hið óhugsandi, hið
ómögulega, hið yfirnáttúrulega.
En það játar samt hin kristna
kirkja og hefur gert í tvö þúsund
ár. Þess vegna skiptir vonin svo
miklu máli þegar ógn steðjar að
heimsbyggðinni. Við sjáum ríku-
legan árangur, við sjáum áföll og
sorg en við sjáum líka sigra,
bænasvör, vonir rætast, óskir
verða að veruleika.
Kirkjan vill styðja þig, lesandi
góður. Þér er velkomið að leita til
kirkjunnar, til presta hennar og
djákna og eiga samtal um það
sem á hjarta þínu hvílir. Við
sjáum hve miklu máli hálparsími
Rauða krossins hefur skipt þessar
vikurnar. Þröskuldurinn er lágur,
eitt símtal eða tölvupóstur og þú
ert kominn í samband við kirkj-
una þína. Það eru vitanlega engar
töfralausnir en orð eru til alls
fyrst. Við erum í þessu saman
eins og margoft hefur verið minnt
á. Þjóðin er að sýna styrkleika
sína eins og þeir gerast bestir. Þú
ert hér, hvaðan sem þú kemur. Þú
ert með. Þér er ekki gleymt. Guð
blessi ykkur öll.
Kirkjan til fólksins
Altaristaflan í Nord
Sel kirkju í Noregi.
Íslenska
þjóðarsálin
Hugvekja
Sigurður Grétar
Sigurðsson
Höfundur er sóknarprestur
í Útskála- og Hvalsnessókn.
srsgs@simnet.is
Sigurður Grétar
Sigurðsson
Þjóðin er að
sýna styrkleika
sína eins og þeir
gerast bestir. Þú
ert hér, hvaðan
sem þú kemur.
Eftir Vilhjálm Bjarnason
»Eg lyfti mínum
augum til fjallanna,
hvaðan mín hjálp mun
koma. Mín hjálp kemur
frá Drottni, sem gjörði
himin og jörð.
Vilhjálmur
Bjarnason
Höfundur var alþingismaður.
Þegar páskar nálgast verða mér
Davíðssálmar umhugsunarefni. Það
er 121. Davíðssálmur, sem ég reyni
að fjalla um.
„Sagt hefur verið að boðskapur
þessa sálms nái að dýpstu hjartarót-
um fólks á öllum tímum og veiti því
hvatningu og styrk til að bera hita og
þunga dagsins og leggjast til hvíldar í
rósemd.“ Þetta segir í „Áhrifasögu
saltarans“ eftir dr. Gunnlaug A.
Jónsson. Þar segir jafnframt að
sálminum hafi verið lýst með orð-
unum „huggun guðlegar verndar“.
Jafnt fjalla ég um dulúð og töfra
Snæfellsjökuls í skáldsögum.
Tvær þýðingar
Það er áhugavert að skoða tvær
þýðingar á 121. Davíðsálmi í mismun-
andi biblíuútgáfum.
Fyrri þýðingin er í biblíu Guð-
brands Þorlákssonar:
Stígandi sálmur.
Eg lyfti mínum augum til fjallanna,
hvaðan mín hjálp mun koma.
Mín hjálp kemur frá Drottni, sem gjörði
himin og jörð.
Hann mun ekki láta þinn fót rasa, hann
þinn vaktara syfjar ekki,
sjá! hann sofnar ekki, Ísraels vaktari
sefur ekki.
Drottinn er sá sem vaktar þig, Drottinn
er þín hlíf, hann er þér til hægri handar.
Á daginn mun sólin ekki ljósta þig, og
ekki tunglið á nóttunni.
Drottinn mun varðveita þig frá öllu illu,
hann mun geyma þína sál.
Drottinn mun varðveita þinn inngang og
útgang frá því nú er og til eilífrar tíðar!
Í biblíu 21. aldar er þýðingin:
Helgigönguljóð.
Ég hef augu mín til fjallanna, hvaðan
kemur mér hjálp?
Hjálp mín kemur frá Drottni, skapara
himins og jarðar.
Hann mun ekki láta fót þinn skriðna,
vörður þinn blundar ekki.
Nei, hann blundar ekki og sefur ekki,
hann, vörður Ísraels.
Drottinn er vörður þinn, Drottinn skýlir
þér, hann er þér til hægri handar.
Um daga mun sólarhitinn ekki vinna þér
mein né heldur tunglið um nætur.
Drottinn mun vernda þig fyrir öllu illu,
hann mun vernda sál þína.
Drottinn mun varðveita útgöngu þína og
inngöngu héðan í frá og að eilífu.
Í „Áhrifasögu saltarans“ segir um
121. Davíðssálm:
„Sálmurinn er mjög skipulega
uppbyggður. Þungamiðjan í sálm-
inum er tvímælalaust setningin
„Drottinn er þinn vörður“ (v.5). Bent
hefur verið á að í hebreska textanum
sé þessi setning nákvæmlega miðja
sálmsins, 58 atkvæði á undan og 58 á
eftir. Þannig haldist í hendur stað-
setning setningar og efnisleg þunga-
miðja.“
Það er einnig athyglisvert að Guð-
brandur biskup er sannfærður um að
hjálpræðið komi frá fjöllunum. Þá
horfir hann til himins, fullur lotn-
ingar fyrir hinu æðsta. Nútímamað-
urinn er ekki eins sannfærður og
spyr „hvaðan kemur mér hjálp?“ Í
þýðingu Guðbrands er áréttað hvað-
an hjálpin kemur en í nýju þýðing-
unni er spurningunni svarað: „Hjálp
mín kemur frá Drottni, skapara him-
ins og jarðar.“ Eftir stendur spurn-
ingin hvort ekki sé ástæða til að ótt-
ast fjöllin. Eða klífa fjöllin og sigrast
á efiðleikunum.
Þingstaðurinn og fjöllin
Oft verður mér hugsað til hins
forna þingstaðar á Þingvöllum, sem
var helgaður fyrir kristnitöku. Helgi
þingstaðarins verður hverjum manni
ljós í lotningu Kjarvals andspænis
Skjaldbreiði í morgunhúmi. Þannig
verða fjöllin umhverfis Þingvelli jafn-
stæð fjöllum umhverfis Jerúsalem í
Sálminum.
Snæfellsjökull í skáldskap
Sennilega hefur ekkert íslenskt
fjall náð eins langt í bókmenntum og
Snæfellsjökull. Þannig segir biskup-
inn í Kristnihaldinu:
„Finst yður ekki skrýtið að mestu
höfundar frakka hafa skrifað um Ís-
land bækur sem hafa gert þá ódauð-
lega?“ Og heldur svo áfram og nefnir
þrjá franska rithöfunda og lýkur ræð-
unni „og Jules Verne rak á það
rembihnútinn með þessu ógurlega
meistaraverki af Snæfellsjökli
Voyage au Centre de la Terre“.
Seinna segir biskup:
„Hvað segið þér um að bregða und-
ir yður betri fætinum vestrundir Jök-
ul og gera á þessu veraldarfjalli þá
rannsókn sem mest hafi orðið síðan
Jules Verne á vorum dögum?“
Þessa rannsókn átti að borga eftir
embættismannataxta.
Það er eftirtektarvert á hvern veg
nálgunin við jökulinn er orðuð;
„vestrundir“. Alltaf er fjallað um
mannlífið „undir Jökli“. Í lotningunni
er maðurinn undirgefinn, undir hinu
æðsta. Jökullinn verður hlutgerving
hins æðsta.
Kristnihaldið fjallar um dulúð og
kraftaverk nærri Jöklinum.
Í „Fegurð himinsins“ er Jökullinn
helgaður dulúð, töfrum og fegurð.
Þannig hefst bókin:
„Þar sem jökulinn ber við loft hætt-
ir landið að vera jarðneskt, en jörðin
fær hlutdeild í himninum, þar búa
ekki framar neinar sorgir og þess-
vegna er gleðin ekki nauðsynleg. Þar
ríkir fegurðin ein ofar hverri kröfu.“
Jökullinn fer með hlutverk fegurð-
ar og lotningar í sögunni. Þannig
verður Jökullinn það eina sem unga
máttlausa stúlkan sér.
„Dóttir okkar misti máttinn þegar
hún var fimtán ára, sagði gamla kon-
an. En guð hefur gefið henni þolin-
mæðina, og þolinmæðin er sigursælli
en mátturinn. Speglinum er hagað
þannig að hún geti séð í honum jökul-
inn. Hún horfir stundum allan daginn
á jökulinn í speglinum. Jökullinn, það
er hennar líf.“
Töfrarnir og goðsögnin er í fegurð-
inni. Nóbelsskáldið heldur áfram og
segir um Jökulinn:
„Jökullinn var ekki nema í seiling-
arfjarlægð yfir skógarásnum, ímynd-
arhreinnar goðveru, sannfagurrar og
án miskunn. Skáldinu fanst þeir ekki
einhamir sem lifðu í nánd svo alhvítra
töfra, heldur væri hér ríki goðsagnar-
innar.“
Fjöll um páska
Þessir páskar eru haldnir hátíðleg-
ir við sérkennilegar aðstæður. Hver
og einn verður að leita sinnar lotning-
ar, hins æðsta, og hefja augu sín til
fjallanna, hefja augu sín til himinsins
og vona að hjálpin komi. Og sigrast á
efiðleikunum.
Lotningin verður alltaf óttabland-
in. Fegurð himinsins er okkar líf á
þessum páskum!
Davíðssálmur 121 „Huggun
guðlegrar verndar“
W.G. Collingwood Muggur
Kjarval
Emanuel Larsen