Fréttablaðið - 12.09.2020, Blaðsíða 18

ÞAÐ HAFA ALLIR UPP-
LIFAÐ DEPURÐ OG HÆÐIR
OG ÞESS VEGNA ER ORÐ-
RÆÐAN OFT SKÖKK, ÞAÐ
ER SAMA SÁLIN Í OKKUR
ÖLLUM OG HÚN HEGÐAR
SÉR Á ALLS KONAR HÁTT.
Högni
Tó n l i s t a r m a ð u r i n n Högni Egilsson hefur verið opinskár um upplifun sína af geð-hvörfum allt frá því hann greindist, 27 ára
gamall, fyrir átta árum. Anna Tara
hefur hingað til forðast að ræða
sína reynslu opinberlega, en hún
greindist í kringum 23 ára aldur-
inn, eftir að hafa horft upp á móður
sína kljást við sama sjúkdóm.
Móðir hennar var íslensk en faðir
hennar breskur ævintýramaður
sem strandaði í Nepal. Þar ólu þau
hjónin upp sín börn, í frumskógum
Nepals í návígi við tígrisdýr og nas-
hyrninga. Þegar móðir Önnu Töru
svo veiktist af geðhvörfum sundr-
aðist fjölskyldan.
Anna Tara lifði í skömm með sinn
sjúkdóm í 20 ár, það mátti ekki tala
um geðhvörf. En þegar Högni steig
fram opinberlega og ræddi sín geð-
hvörf varð það henni innblástur
til að gera að sama og efna til geð-
heilsuumræðu í Nepal.
Ég á þrettán fíla í Nepal
Anna Tara: „Ég hef alltaf sagt nei við
viðtölum enda finnst mér erfitt að
opna mig um sjálfa mig.“
Högni: „Ég á mjög auðvelt með
það.“
Anna Tara: „Þess vegna erum við
svo góð saman,“ segir hún og hlær.
Þann 24. september næstkomandi
verður heimildarmyndin Þriðji
póllinn eftir Andra Snæ Magnason
og Anní Ólafsdóttur frumsýnd sem
opnunarmynd RIFF. Í myndinni
fylgja kvikmyndagerðarmenn þeim
Önnu Töru og Högna eftir, alla leið
til Nepal, á æskuslóðir Önnu Töru.
Anna Tara: „Ég leitaði Högna
uppi á já.is og hringdi í hann. Við
áttum langt samtal þar sem ég
sagði honum meðal annars frá hug-
mynd minni um að halda tónleika
í Nepal.“
Högni: „Þú sagðir einfaldlega: Ég
á þrettán fíla í Nepal, viltu koma í
heimsókn?“
Anna Tara: „Ég náði þér þannig,“
segir hún og þau hlæja bæði.
Högni: „Já, það er ekki á hverjum
degi sem einhver hringir í mann
og segist eiga fílabúgarð í Nepal og
langa að halda tónleika þar með
mér og um leið standa að vakningu
fyrir geðheilbrigði. Svo ég sagði
bara já á staðnum.“
Anna Tara: „Ég sagði þér að ég
hefði lesið viðtöl við þig þar sem þú
talar um reynslu þína af geðhvörf-
um og það hefði haft áhrif á mig.“
Dropi í hafið
Ástæða Nepalfararinnar var verk-
efni sem Anna Tara setti af stað,
tónleikar og blaðamannafundur
til að vekja athygli á stöðu geð-
heilbrigðismála í landinu og opna
umræðuna um málefnið.
Anna Tara: „Það var þörf á vakn-
ingu þar eins og annars staðar. Heil-
brigðiskerfið er lélegt og sem dæmi
um það er einn barna- og unglinga-
geðlæknir í öllu landinu sem telur
um 30 milljónir íbúa og aðeins
nokkrir almennir geðlæknar. Það er
því lítið um lausnir í boði fyrir fólk
sem er að kljást við geðsjúkdóma,
en margir heimamenn sækja sér
hjálp til sjamana.“
Högni: „Anna Tara er mjög hóg-
vær þegar hún segir þessa sögu en
í krafti sinna áhrifa í Nepal lét hún
gott af sér leiða í þessum efnum.
Fjölskylda hennar byggði á sínum
tíma upp ferðaþjónustuveldi í land-
inu. Faðir hennar var brautryðjandi
á þessu sviði og fékk ferðamenn alls
staðar að til að heimsækja landið
og skoða frumskóginn. Í dag starf-
rækir fjölskyldan vistvænt hótel, er
brautryðjendur fyrir velferð fíla og
rekur skóla fyrir fátækustu börnin
í þorpinu við hótelið.“
Anna Tara: „Það sem ég gerði var
ekkert byltingarkennt og aðeins
dropi í hafið, en það tókst að skapa
smá umræðu um geðsjúkdóma. Ég
var svo heppin að frægasti leikari
Nepal, Rajesh Hamal, samþykkti
að halda fyrirlestur og hjálpaði mér
að skipuleggja stóran blaðamanna-
fund sem var vel sóttur. Það hafði
að ég held mikið að segja að þjóð-
þekktur einstaklingur, sem allir
hlusta á, var í forgrunni.“
Ekki til orð yfir þunglyndi
Högni og innlendir listamenn komu
fram á þrennum tónleikum, auk
þess sem haldinn var stór blaða-
mannafundur til að vekja athygli
á málefninu og þangað kom, meðal
annarra, áhrifafólk í Nepal. Ætl-
unin var tala um alvarleika geðsjúk-
dóma og jafnframt að vekja athygli
á nýopnaðri neyðarlínu vegna
sjálfsvíga og kom Anna Tara þar að
sem ráðgjafi.
Högni: „Það var magnað að sjá
Önnu Töru hrista þetta allt fram úr
erminni og fá áhrifafólk til að tala
um geðheilbrigði, í landi þar sem
ekki er einu sinni til orð yfir þung-
lyndi en alltof margir falla fyrir
eigin hendi. Það var áhrifamikið
að verða vitni að þessum slagkrafti
sem hún skapaði og í raun stóð
fyrir,“ segir Högni og slær þann
varnagla að sessunautur hans muni
hrista hausinn yfir hrósinu en hún
tekur því vel.
Anna Tara: „Viðbrögðin voru
mjög góð og umræða skapaðist og
svo spannst þessi heimildarmynd
inn í. Högni á í rauninni hugmynd-
ina að henni.“
Þessi mynd snýst ekki um okkur
Högni: „Þegar Anna Tara stakk upp
á þessari ferð hugsaði ég strax að
þetta gæti verið magnað tækifæri til
að skapa heildræna og sanngjarna
frásögn frá sjónarhorni okkar, um
róf mennskunnar og hugans. Mér
fannst enginn betur til þess fallinn
að skrásetja það ævintýri en Andri
Snær Magnason og hafði samband
við hann. Ég hafði séð efni eftir
kvikmyndagerðarkonuna Anní
Ólafsdóttur svo ég hafði jafnframt
samband við hana og paraði þau
saman. Það var ekkert eðlilegt við
tilboð mitt um að koma með til
Nepal að gera kvikmynd, enda var
bara vika í ferðina,“ segir Högni
og hlær. „Þetta átti ekkert endi-
lega að verða neitt stórt en hefur í
raun orðið að eins konar trölli, nú,
fjórum árum síðar.“
Anna Tara: „Ég vissi ekkert hvað
ég var að fara út í. Enda áttaði ég
mig í fyrstu ekki á því að ég yrði
miðpunktur heimildarmyndar og
hefur það nú valdið mér þriggja ára
magasári. Þetta varð aðeins stærra
en mig óraði fyrir.“
Þau eru sammála um að hafa vilj-
að aflétta skömm sem ríkir í sam-
félaginu eins og á mörgum öðrum
stöðum.
Högni: „Þetta er auðvitað mjög
berskjaldandi enda við að segja
okkar sögur. Ég samdi svo tónlistina
við myndina, ég er því búinn að sjá
hana og hef ekki nokkrar áhyggjur
af þessu. Þetta er dramatísk saga en
líka draumkennd stúdía um hug-
ann og sálina.“
Anna Tara: „Mér finnst vonin líka
vera sterkt af l í myndinni. Það er
einhvern veginn alltaf von í öllum
þessum dimmu dölum. Það hefur
alltaf hjálpað mér að vita að það
er til von þegar maður er staddur í
svartnætti. Það er hægt að lifa góðu
lífi og gera f lotta hluti þó maður
sé greindur með geðröskun. Það
er ekki dauðadómur og skilgreinir
ekki hver maður er.
Við erum
mannfólk í
þroskaferli
Anna Tara Edwards og Högni Egilsson eiga
það sameiginlegt að hafa greinst rúmlega
tvítug með geðhvörf. Það varð til þess að
fyrir fjórum árum ferðuðust þau saman til
Nepal, heimaslóða Önnu Töru, til að vekja
athygli á geðheilbrigðismálum.
Högni Egilsson opnaði sig opinberlega um geðhvörf fyrir átta árum og varð Önnu Töru innblástur til að gera það
sama og efna til geðheilsuumræðu í Nepal, landinu þar sem hún ólst upp. FRÉTTABLAÐIÐ/SIGTRYGGUR ARI
Björk
Eiðsdóttir
bjork@frettabladid.is
1 2 . S E P T E M B E R 2 0 2 0 L A U G A R D A G U R18 H E L G I N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð