Fréttablaðið - 17.10.2020, Síða 12

Gunnar
ÚTGÁFUFÉLAG: Torg ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Helgi Magnússon FORSTJÓRI OG ÚTGEFANDI: Björn Víglundsson RITSTJÓRI: Jón Þórisson jon@frettabladid.is, FRÉTTASTJÓRAR: Aðalheiður Ámundadóttir adalheidur@frettabladid.is
Ari Brynjólfsson arib@frettabladid.is, Garðar Örn Úlfarsson gar@frettabladid.is MARKAÐURINN: Hörður Ægisson hordur@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 80.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871 FRÉTTABLAÐIÐ Kalkofnsvegur 2, 101 Reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is HELGARBLAÐ: Björk Eiðsdóttir bjork@frettabladid.is MENNING: Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrunb@frettabladid.is
LJÓSMYNDIR: Anton Brink anton@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is
Mín skoðun Sif Sigmarsdóttir

Það er því
ekki hlaupið
að því að
skipta út
þrautreyndri
stjórnarskrá
fyrir nýja.
Jón
Þórisson
jon@frettabladid.is
Undanfarið hefur staðið yfir undirskrifta-söfnun þeirra sem krefjast þess að lýðveld-inu verði sett ný stjórnarskrá. Er í því sam-bandi vísað til niðurstöðu stjórnlagaráðs frá árinu 2011 sem lagði til nýja stjórnarskrá
með 114 greinum og niðurstöðu þjóðaratkvæðagreiðslu
sem fram fór árið 2012.
Margt af þeim atriðum sem fjallað er um í tillögu
stjórnlagaráðs er til bóta. Nefna má auðlindaákvæði,
náttúruvernd og jafnt atkvæðavægi óháð búsetu.
Allt frá því að þjóðaratkvæðagreiðslan fór fram hefur
hópur fólks krafist þess að Alþingi lögfesti hina nýju
stjórnarskrá. Þetta fólk ber hag lands og þjóðar fyrir
brjósti og í stórum dráttum er virðingarvert hversu
einarðlega það hefur háð sína baráttu.
Þó verður að minnast þess að þjóðaratkvæðagreiðsl-
an var ráðgefandi og kjörsókn var minni en æskilegt
hefði verið. Engu að síður var vilji þeirra sem í henni
tóku þátt leiddur fram.
Þá leiðir nýleg könnun í ljós að tæplega 60 prósent
þátttakenda segja mjög mikilvægt eða frekar mikilvægt
að Íslendingar fái nýja stjórnarskrá.
Þarna hefði þurft að spyrja skýrar því leiða má að því
rök að „ný stjórnarskrá“ geti haft mismunandi þýðingu
í huga svarenda. Er það ný stjórnarskrá í heilu líki eða
úrbætur á þeirri sem dugað hefur vel?
Í rökum þeim sem færð hafa verið fram fyrir þörfinni
á nýrri stjórnarskrá hefur meðal annars því verið
teflt fram að gildandi stjórnarskrá sé aðlögun á þeirri
dönsku og hún sé gömul og úr sér gengin. Það er ekki
alls kostar rétt. Gildandi stjórnarskrá hefur margsinnis
verið breytt og aukið við hana eins og sést þegar lög
númer 33 frá 1944 eru skoðuð á vef Alþingis.
Stjórnarskrá er æðst réttarheimilda og þarf að hvíla á
traustum grunni. Flest ákvæði hennar hafa verið marg-
prófuð fyrir æðsta dómstóli landsins og hafa ítrekað
fengið ítarlega umfjöllun og túlkun dómstóla. Það er því
ekki hlaupið að því að skipta út þrautreyndri stjórnar-
skrá fyrir nýja. Því getur fylgt réttaróvissa sem óráðlegt
er að stofna til og langdregið getur verið að greiða úr.
En henni má breyta eins og gert hefur verið. Lagfæra
brýn atriði eins og dæmin sanna og færa til aðstæðna
sem áður voru óþekktar en skipta nú miklu máli. Auð-
lindaákvæði, umhverfisvernd og jafn atkvæðisréttur
eru til dæmis um það.
Katrín Jakobsdóttir skrifar í nýlegri grein sem birtist
í Fréttablaðinu að það sé hennar sannfæring að Alþingi
skuldi samfélaginu að ljúka vinnu við stjórnarskrár-
breytingar og að hún hyggist sem þingmaður leggja
fram frumvarp til breytinga á tveimur ákvæðum hennar
undir lok kjörtímabilsins. Annars vegar ákvæði um auð-
lindir og hins vegar um náttúru- og umhverfisnefnd.
Þó óvitað sé um hvert inntak þessara breytinga
verður er þetta er skynsamleg nálgun hjá Katrínu og
fagnaðarefni að stjórnarskránni sé sýnd sú virðing
að breyta og lagfæra hana í skrefum, fremur en með
umbyltingu.
Ísland þarf ekki nýja stjórnarskrá en henni þarf að
breyta í tilteknum og afmörkuðum atriðum. Það er
brýnt að auk þeirra þátta sem forsætisráðherra nefnir
verði tekið á misvægi atkvæða.
Stjórnarskrá
Síðastliðinn þriðjudag voru Bókmenntaverðlaun Tómasar Guðmundssonar veitt. Eins og lífið sjálft um þessar mundir var verðlaunaafhendingin
látlausari en venja er. Vegna heimsfaraldursins voru
úrslitin ekki tilkynnt með pompi og prakt við hátíð-
lega athöfn heldur tók höfundurinn við verðlauna-
skjali og blómvendi í kyrrþey við Tjörnina í félags-
skap styttu skáldsins Tómasar Guðmundssonar.
Sama dag átti pabbi minn stórafmæli. Hátíðahöldin
urðu með öðru sniði en óprúttin afkvæmi hans höfðu
áformað; við hugðumst gera okkur mat úr tímamót-
unum – bókstaflega – og láta þann gamla splæsa í
fínt út að borða fyrir hjörðina. Pabbi slapp. Þegar ég
hringdi í hann úr sóttkví í London til að óska honum
til hamingju var hann nýkominn úr bíltúr og hugðist
gæða sér á eggjum, beikoni og bökuðum baunum og
það í kvöldverð.
Tilveran er öll önnur en við eigum að venjast.
Hátíðarstundir eru lágstemmdar. Stóru andartök-
unum er slegið á frest. Ég á frænku sem hefur frestað
brúðkaupinu sínu tvisvar. Aðra sem blés af fermingar-
veisluna. Sjálf sit ég í London með splunkunýtt þriggja
mánaða barn, heitt á könnunni en enga ættingja sem
geta komið að skoða það.
Að jarða drauma sína
Verðlaunahafi Bókmenntaverðlauna Tómasar Guð-
mundssonar árið 2020 er Ragnheiður Lárusdóttir.
Ragnheiður er fædd árið 1961. Hún hefur kennt
íslensku og ljóðlist um áratugaskeið. „Það er dásamleg
og merkileg lífsreynsla þegar draumar rætast,“ sagði
Ragnheiður í tilefni verðlaunanna. Ragnheiður hefur
skrifað ljóð í leyni frá því að hún var barn. „Ég jarðaði
ljóðin mín,“ sagði Ragnheiður. „Ég er viss um að það
er til fullt af svona krökkum og fullorðnu fólki sem
reynir dag hvern að jarða drauma sína, því vil ég segja
við alla krakka á öllum aldri: Ekki gera drauma þína
að lífsleyndarmáli og ekki jarða drauminn þinn,
leyfðu honum að lifa og vaxa, annars grefurðu þína
eigin gröf.“
Það fennir yfir drauma í kófinu. Í vikunni mátti
lesa fréttir af óvissu tónlistarfólks um hvort hægt
verði að halda jólatónleika í ár. Söngvarinn Björgvin
Halldórsson mun syngja fyrir tómum sal á Jólagestum
Björgvins.
Afleiðingar samkomubanns eru ekki síður miklar
fyrir annan hóp listamanna. Rithöfundar verða seint
þekktir fyrir úthverfu. Þeir koma þó margir út úr
skelinni í aðdraganda jóla til að kynna afrakstur oft
margra ára vinnu með upplestrum á bókakvöldum.
Ljóðabókin 1900 og eitthvað eftir Ragnheiði Lárus-
dóttur, handhafa Tómasarverðlaunanna 2020, er mér
ekki alveg óviðkomandi, en ég sat í dómnefnd verð-
launanna. Í verkinu segir frá prestsdóttur að vestan,
vegferð hennar um torfarnar heiðar jafnt sem lífsins
rangala. Bókin samanstendur af tærum hversdags-
myndum sem í fyrstu virðast léttvægar; hálfdauðar
flugur í gluggakistu kirkjunnar; póstskorturinn sem
skellur á þegar ófært er yfir heiðina. En þegar líða
tekur á verkið verður lesanda ljóst að það er einmitt í
þessum léttvægu stundum sem lífið liggur og örlögin
ráðast. Eða eins og segir í umsögn dómnefndar: „Það
fellur að og fjarar út, bönd verða til og þau slitna,
draumar rætast og vonir bresta, allt yfir kaffibolla,
nýveiddum silungi og Andrésblöðum.“
Hömlurnar á tilverunni nú um stundir varpa ljósi á
stórfengleika hins smáa og áhrifamátt hversdagsleik-
ans. En eins og hin nýkrýnda skáldkona bendir jafn-
framt á megum við ekki missa sjónar á draumunum.
Mikilvægi þess að lesa bækur er á allra vitorði. Þar
með er þó ekki öll sagan sögð.
Nú er við gerum okkur að góðu hið smáa – blóm-
vönd og bakaðar baunir – er rétt að hvetja þá sem
tök hafa á til þess að styðja við stóra drauma. Því til
að bókmenning þrífist þarf fólk ekki aðeins að lesa
bækur, það þarf að kaupa bækur.
Blómvöndur og bakaðar baunir
Styrkirnir eru veittir til að
þýða á íslensku mikilvæg verk
úr samtímanum, erlendar
fagurbókmenntir og fræðirit.
Jafnframt eru veittir styrkir til
þýðinga vandaðra, myndríkra
bóka fyrir börn og ungmenni.
Umsóknarfrestur er til
16. nóvember 2020
Umsóknareyðublöð
og nánari upplýsingar
á islit.is
Miðstöð íslenskra
bókmennta
auglýsir eftir
umsóknum um
þýðingastyrki
1 7 . O K T Ó B E R 2 0 2 0 L A U G A R D A G U R12 S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
SKOÐUN